Godsdienstvrijheid in Oost-Europa bleef schone schijn

Al tijdig voor de vervolgconferentie van Helsinki te Belgrado heeft het centrum van onderzoek en informatie „Geloof in de 2e Wereld" te KüssnachtZiirich een uitvoerige documentatie gepubliceerd over schendingen van de godsdienstvrijheid in Oost-Europa. De 84 pagina's tellende documentatie heeft betrekking op de Sovjet-Unie, Bulgarije, Oost-Duitsland, Joegoslavië, Polen, Roemenië, Tsjechoslowakije en Hongarije. Het instituut „Geloof in de 2e Wereld" werd in 1972 door de R-Katholieke en protestantse bisschoppen van Zwitserland opgericht om objectieve informatie te verschaffen over de situatie van kerken en gelovigen in Oost-Europa. Het instituut werkt nauw samen met het bekende Keston College in Engeland, dat zich op hetzelfde terrein beweegt. Het instituut in Zwitserland richt zich in zijn jongste document uitsluitend op de R.K. Kerk in Oost-Europa.

Schendingen

De documentatie geeft een compleet overzicht van wetgeving en grondwet voor zover deze betrekking hebben op de verhouding kerk en staat. In een tweede deel wordt aan de hand van officiële verklaringen van regerings- en' partijvertegenwoordigers, van rapporten van gelovigen en van gerechtelijke processen aangetoond, dat de betrokken landen zich niet aan de bestaande wetten houden.

Opvallend noemt het rapport, dat sedert de ondertekening van de slotverklaring van Helsinki de christenen in veel Oosteuropese landen met groeiend zelfvertrouwen zijn opgetreden en dat zij daarbij rekenen op de solidariteit van hun mede-gelovigen in de andere landen, die de verklaring van Helsinki eveneens hebben ondertekend.

Intimidatie

Geconstateerd wordt, dat als gevolg van de ideologisch-politieke druk de christenen worden gemtimideerd. Zijleven vaak in angst, maken zich innerlijk los van hun omgeving en worden gefrustreerd. Van de andere kant constateert het rapport aanpassing, opportunisme en carrièrezucht.

De pressie van staatswege heeft echter ook psychologische gevolgen, zowel individueel als maatschappelijk. Maar dit wordt nauwelijks nog als probleem gezien, laat staan, dat het zou zijn onderzocht. Het rapport erkent, dat deze verschijnselen juridisch niet bespreekbaar zijn.

In hun voorwoord op de documentatie merken de samenstellers op, dat het niet mogelijk is om teksten commentaarloos te geven omdat de verschillende basisbeginselen de betekenis van de teksten zelf wijzigen. In het Oosteuropese recht wordt bijv. van „gewetensvrijheid" gesproken. Daaronder wordt echter alleen verstaan dat men vrij moet zijn om, zonder enige godsdienstige be'i'nvloeding, atheïstisch te kunnen leven.

Een ander voorbeeld biedt het begrip, „rechten van de mens". Het is hierbij niet voldoende vast te stellen, dat in de communistische opvatting van het begrip „mensenrechten" het maatschappelijke aspect voorrang heeft. Men moet het woord ,,maatschappelijk" bovendien verstaan in de zin, die de communistische partij eraan geeft.

Moeilijk gesprek

Deze verschuivingen in de terminologie maken een gesprek tussen Oost en West over deze vragen bijzonder moeilijk. Het kan praktisch alleen gevoerd worden door specialisten, die de verschillende terminologieën beheersen en zodoende kunnen „vertalen". In verband hiermee maakt het rapport duidelijk, dat met deze documentatie voor het eerst aan een bredere kring van mensen toegang wordt verschaft tot de wetgeving in Oost-Europa en haar betekenis op het gebied van de godsdienstvrijheid. Tot dusver beschikten slechts weinige specialisten daarover. Sommige teksten uit de SovjetUnie worden door de Zwitserse documentatie voor het eerst in het westen gepubliceerd.

Discriminatie

In een bijgevoegde samenvatting van het rapport wijst prof. dr. Laszlo Rèvèsz van het Zwitserse Oost-Europainstituut te Bern erop, dat de landen van Oost-Europa de diverse internationale overeenkomsten op het gebied van de mensenrechten aanvaarden zoals de VN-verklaring van de mensenrechten van 1948, de slotverklaring van Helsinki van 1975 en verschillende andere internationale conventies en pacten ter bescherming van de mensenrechten.

Hij constateert echter ook, dat, naarmate de communistische partij vaster in het zadel zit, de rechten van de gelovigen in de socialistische landen worden beperkt.

Punt voor punt stelt bij vast, dat christengemeenschappen in Oost-Europa niet vrij zijn en hier meer en daar minder discriminerend behandeld worden. De discussie daarover in het westen wordt beschouwd als een inmenging in de binnenlandse aangelegenheden.

Vatikaan

Als discriminerende maatregelen worden onder meer genoemd het verbod op de godsdienstige propaganda en de beperking van de toegang tot godsdienstige informatie, van de bewegingsvrijheid van geestelijken, de godsdienstvdjheid van minderjarigen en de godsdienstige opvoedingsrechten van de ouders.
De zeer uitvoerige documentatie wordt beschouwd als een belangrijke handreiking aan het Vatikaan, dat tot de ondertekenaars van de slotverklaring van Helsinki behoort en dat aan de vervolgconferentie in Belgrado deel zal nemen. 

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen