Maakt ZIEN blind of inzichtelijk?

Column
Steef Post: "In mijn werk spreek ik regelmatig teamleden. Zij waren vrij kritisch over ZIEN en ik had er zelf ook al gauw een mening over nadat ik het programma "gezien" had. Die mening heb ik geformuleerd in de bewuste column. Ik ben zeer betrokken bij het onderwijs. Zeker ook dit soort nieuwe ontwikkelingen waarvan ik me dan afvraag of die nu een verrijking zijn of juist niet."
Chiel Noort kreeg de column onder ogen en vond de uitspraken vooral ongenuanceerd. "Het raakt me als Steef boven dat stukje schrijft: "Ziende Blind". Ik ga niet naar scholen om maar een programma te verkopen, maar om leerkrachten dingen te laten zien die zij voor die tijd niet zagen."

Ontwikkeling
Het digitale programma ZIEN voor sociaal emotionele ontwikkeling is ongeveer vijf jaar geleden gestart. Chiel Noort: "De naam ZIEN is niet voor niets gekozen. Zoals God kijkt naar de mens in bewogenheid en barmhartigheid willen wij ook met dit programma kijken naar kinderen. Ik vind het jammer als Steef zegt dat dit programma de plank volledig mis slaat, ik zie tijdens mijn bezoeken op school dat leerkrachten anders gaan kijken naar de kinderen. Dat zij na gaan denken hoe het anders zou kunnen in hun groep. In gesprekken met leerkrachten vinden er dan boeiende processen plaats."
Steef vraagt zich af of de conclusie die het programma geeft, na het invullen van 28 vragen, de werkelijkheid is."Ik ben niet tegen vragenlijsten, helemaal niet, maar tegen de manier waarop ZIEN leerkrachten een dergelijk systeem binnentrekt. ZIEN geeft, zoals ieder computerprogramma, een heel duidelijk plaatje, maar doet geen recht aan de gecompliceerde werkelijkheid van het onderwerp namelijk de sociaal-emotionele ontwikkeling van dit kind. Dat is een groot gevaar van dit soort ICT toepassingen. Zo"n systeem als ZIEN heeft een grote evidentie.

"Ik ben met je eens dat de werkelijkheid veel breder is dan het programma aangeeft." reageert Chiel. "Ik denk ook niet dat je moet zeggen dat ZIEN de totale ontwikkeling van een kind in beeld wil brengen. ZIEN probeert een handvat te geven voor de ontwikkeling van kinderen. Juist daar waar betrokkenheid en welbevinden van kinderen onder druk staan."

Verplicht ?
Wat Steef veel hoort van leerkrachten uit het basisonderwijs is de administratieve last van het programma en dat het moet van de Inspectie". "Waarom moeten er 28 vragen worden ingevuld voor ieder kind? Hoeveel tijd kost dat, laat leerkrachten die tijd gebruiken om te observeren en in gesprek te gaan met het kind. Dat is veel waardevoller dan het invullen van een dergelijk systeem. Kijk naar de hoofdpunten Welbevinden en Betrokkenheid. Scoort het kind op die punten goed, stop dan met die vragenlijst." Volgens Chiel is dat mogelijk. "Scholen kunnen zelf beslissen hoe zij het programma gebruiken."
Steef: "Maar dat wordt niet verteld aan de scholen. Driestar Educatief draagt uit dat Zien de ruggengraat is van de sociaal-emotionele ontwikkeling. Jullie zeggen niet dat je twee jaar ZIEN moet gebruiken als opstartpunt en dat daarna de leerkracht dit zelf weer overneemt. Jullie propageren dat ZIEN structureel moet worden gebruikt voor alle leerlingen. Ik zou graag met scholen in gesprek gaan hoe het wel zou moeten. Leerkrachten moeten geen lijsten invullen maar structureel met elkaar en met hun leerlingen in gesprek gaan. Ze moeten ervaringen uitwisselen. Dat is belangrijk voor de band met een kind en voor zijn of haar welbevinden. Ik vind het een optie als ZIEN twee jaar gebruikt wordt om de sociaal emotionele ontwikkeling van kinderen gestructureerd op de agenda te krijgen. Maar daarna moet het systeem worden losgelaten. Dan moeten leerkrachten het zelf doen."
Chiel: "De termen welbevinden en betrokkenheid moet je zien als ruggengraat, niet die invullijsten. Daarbij hebben leerkrachten al veel te doen en gesprekken met elkaar houden over leerlingen kost ook heel veel tijd. En niet alle leerkrachten hebben even veel inzicht in de leerlingen en groepsprocessen. ZIEN helpt daarbij. Een klassenoverzicht en een leerlingenoverzicht leiden tot gesprek. Ik voer veel van die gesprekken. Evenals de IB-er. En als het nodig is geven we er ook een vervolg aan, denk dan aan Video Interactie Begeleiding."

Op de vraag of de inspectie een digitaal volgsysteem verplicht stelt is het antwoord ontkennend. De inspectie onderzoekt wel, welk systeem de school zelf heeft waarmee zij de kwaliteit van het onderwijs op sociaal-emotioneel terrein meet.

Leidende leerkracht
"Waarom is de mening van de leerkracht niet belangrijker dan de uitkomst van die vragen uit ZIEN" vraagt Steef zich af. Waarom hoor ik zoveel leerkrachten klagen? Ik heb nog nooit zoveel reacties gehad op een column als deze." Chiel: "Dat verbaast me, ZIEN zou juist moeten helpen. Door ZIEN gaan leerkrachten door een ander kader naar het kind en de groep kijken.
Steef:"Dat ben ik niet met je eens, ZIEN is een gesloten systeem. Het is een manier van denken. Het gaat uit van de fictieve ideale leerling. Als een kind daaraan niet voldoet moet eraan worden gewerkt. Dan komt er een beoordeling. Hier had je moeten stoppen, hier moet de leerkracht zelf aan de slag. Chiel: "Maar dat staat toch in het programma. De leerkracht is leidend, niet de computer."

Steef:"Als je dat echt vindt, dat zou ik zo geweldig vinden, neem dat dan mee in het ontwerp van zo"n systeem. Nu neemt het systeem je bij de hand vanaf de vragenlijst tot aan het handelingsplan. Dan hoeft de leerkracht niet meer te denken. De leerkracht heeft een mooi systeem, vult gegevens in en meent dat hij een objectieve werkelijkheid krijgt."
Chiel Noort hoort bijna nooit klachten over ZIEN. "Een keer ben ik met de directeur en IB-ers gaan praten over het al of niet stoppen met ZIEN. Steef: "Ja, de directeur en IB-er. Natuurlijk willen die niet stoppen. Voor directeuren zijn dit soort systemen prachtig. Het geeft ze grip, het is een managementtool."
Chiel: "Ik vind het jammer Steef, dat je afgaat op de opmerkingen van leerkrachten en niet zelf door het programma bent gekropen, dan had je gezien dat veel van je opmerkingen ook in de toelichting staan."
Hierop reageert Steef: "Dat lijkt me een onterechte opmerking. Ik heb twee keer uitgebreid de demo bekeken die jullie zelf op internet hebben gezet en bovendien heb ik in februari bij Driestar Educatief een presentatie bijgewoond over het programma en de achtergronden van ZIEN."

Koppeling
De laatste nieuwe ontwikkeling is dat didactische gegevens uit Parnassys gekoppeld kunnen worden aan de componenten welbevinden en betrokkenheid van ZIEN. "Als je dan ziet dat de rekenresultaten dalen, kun je onderzoeken of dat nu zit in de rekendidactiek of in de betrokkenheid van de leerling." zegt Chiel. Steef reageert: "Dat vind ik zo"n simplificatie, zo eenvoudig is het niet. Nogmaals, ik heb twee grote bezwaren, a: het gesloten ontwerp van ZIEN en b: de plaats van ZIEN. Een leerkracht heeft toch ZIEN niet nodig om te ontdekken waarom een kind al of niet betrokken is."
Chiel: "Ik ervaar het niet als keurslijf maar als springplank. Leerkrachten worden sterker door ZIEN."

Dr. Steef (S.D.)Post begon zijn loopbaan op de pabo en volgde daarna de studies Nederlands en Management . Steef Post werkte als leidinggevende in het VO en bij een GGZ instelling. Sinds tweeënhalf jaar is hij werkzaam als zelfstandig adviseur in Zorg en Onderwijs. Daarnaast schreef hij diverse boeken en columns in het Reformatorisch Dagblad.

M. Chiel Noort is werkzaam als onderwijsadviseur bij Driestar-Educatief. Hij startte zijn loopbaan op de basisschool, maar werkt inmiddels al 25 jaar als onderwijsadviseur. Daarnaast is hij al vanaf het begin betrokken bij de ontwikkeling van ZIEN.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen