„Een menswaardige dood? Onzin de dood is niet menswaardig"

De gebeurtenis tijdens zijn vervolgopleiding in een Rotterdams ziekenhuis staat hem nog scherp voor de geest. Een co-assistente moest voor haar onderzoelc bloed afnemen bij een stervende. Het lukte niet. „Er moet nog bloed uitkomen, er moet nog bloed uit komen", riep ze nijdig uit terwijl de patiënt op het punt lag de laatste adem uit te blazen. In die tijd is de kiem gelegd voor de huidige euthanasiepraktijk, besefte hij later. Jhr. J. A. van der Does de Willebois, voorzitter van het Nederlands Artsen Verbond, over schijntherapie in een medisch jasje.

Als nazaat van een gouverneur van het roomse Limburg cardioloog worden in het protestantse Diakonessenhuis in het al even protestantse Utrecht, dat lijkt niet erg voor de hand te liggen. Maar jhr. Van der Does ziet niet om in verbazing. „Mijn opvoeding was liberaal-katholiek. Met de protestantse cultuur heb ik zodoende nooit moeite gehad".

Voegt eraan toe: „Door mijn opvoeding heb ik ook nimmer de behoefte gevoeld om me af te zetten tegen het geloof. Ik ben altijd liberaal-katholiek gebleven". Een gulle lach volgt als hij scherpzinig vaststelt: „Alleen noemen ze dat tegenwoordig orthodox".

Schokkend

 Zijn artsenstudie volgde hij aan de universiteit in zijn geboorteplaats Utrecht, zijn co-assistentschap liep hij in verschillende ziekenhuizen in Rotterdam. Daar overwoog hij serieus om alsnog een andere richting te kiezen. „De mentaliteit die ik daar aantrof, was tamelijk schokkend. Het pure medischwetenschappelijk doen en denken. Heel kil, heel klinisch. Dat vond ik geen geneeskunst meer".

Toen is het klimaat rijp gemaakt voor de latere euthanasie-praktijk, constateert hij nu. „Als reactie op dat kil-wetenschappelijk behandelen begonnen patiënten te vragen: Dokter, mag ik a.u.b. nog eens gewoon sterven? Daar hebben de euthanasie-ideologen, want dat zijn het, op ingespeeld. De benadering van 'nog eens een kunstmatige uitgang hier en nog eens een kathetertje daar' vond men, terecht, inhumaan. Maar dat is toen omgeslagen van het ene uiterste naar het andere".

De verschuivingen in de medische wereld heeft hij samen zien gaan met een verminderd zelfrespect bij de arts. „Wat ik me uit mijn jonge jaren herinner, is dat de hele medische stand iets op te houden had. Dat bleek heel sterk in de Tweede Wereldoorlog. Om meer greep op de artsen te krijgen en hen in te huren voor euthanasiepraktijken, stelde de bezetter een artsenkamer in. Daar moest iedere arts lid van worden. Dat hebben ze en bloc geweigerd! De Nederlandse artsen plakten een pleister over hun naambordje. Mijn vader, die zenuwarts was, deed het ook. Daar hadden de Duitsers niet van terug en die eis hebben ze dan ook meteen laten vallen".

Verschil

Die zelfbewustheid is hij gaandeweg steeds minder tegengekomen. Handelingen die voorheen onbespreekbaar waren, werden meer en meer verdedigd met het excuus „de patiënt vraagt erom". Pijnlijk nauwkeurig herinnert hij zich de discussie tussen een groot aantal pro-life-artsen en het hoofdbestuur van de Koninklijke Maatschappij ter bevordering van de Geneeskunde over abortus. „Tot onze stomme verbazing draaide de voorzitter van het hoofdbestuur als een blad aan de boom om. Hij was ineens vóór".

Deze omwenteling leidde tot de oprichting van het Nederlands Artsen Verbond. Aan de wieg van deze pro-life-organisatie stond onder anderen jhr. dr. A. E. M. van der Does de Willebois, een broer van de huidige voorzitter. „Doorhem ben ik aangestoken", bekent laatstgenoemde.

In de nieuwe organisatie werkten rooms-katholieken en protestanten harmonieus samen, al was er van meet af aan wel een verschil in benadering. Van der Does: „Wij als katholieken waren ontzettend voor objectieve ethiek. Daarom wilden we er geen confessionele club van maken. Een katholiek zegt: Iets staat in de Bijbel omdat het waar is. Een protestant redeneert net andersom: Omdat iets in de Bijbel staat is het waar. Daardoor zijn protestanten huiverig voor het beroep op het gezond verstand. Zij hebben een enorm wantrouwen tegen de menselijke rede. Daar was ik juist enorm fel op. Anders zegt de andere partij: Ik respecteer uw standpunt, klaar, uitgepraat

Auschwitz

 Hij moet onwillekeurig denken aan de barmhartige Samaritaan. „Hoewel hij een heiden was, is hij ons door Jezus ten voorbeeld gesteld. Ik vind dat terug in de uitspraak van Augustinus dat de Tien Geboden gegrifd staan in het hart van ieder mens. Alleen om het ons gemakkelijk te maken, zegt hij, heeft God ze op laten schrijven. Je hoeft dus niet een confessioneel stempel op je ethiek te zetten".

Wat betekent dat concreet in de huidige euthanasie-discussie?

„Dat je blijft hameren op het argument dat euthanasie nooit een medische handeling kan zijn. Het is tegendeel van geneeskunst. Men stelt het voor als therapie en daarom komt het erg medisch over. Dat is het bedrieglijke".

Hij aarzelt niet om deze camouflage op één lijn te stellen met de dekmantel die de nazi's gebruikten. „Heel Auschwitz was een medische aangelegenheid. Ik heb onlangs het boek "Nazidokters" van Robert Lifton gelezen en daar blijkt dat heel sterk uit. De hele regie was in handen van medici. Auschwitz was in feite een ziekenhuis op z'n kop. De artsen vergaderden over de vraag hoe de gevangenen zo humaan mogelijk aan hun einde geholpen konden worden. En dat is waar: de gasdood was inderdaad humaan. Joodse artsen werden ook apart gezet. Die werden niet vergast maar met collegiaal respect bejegend".

„De Duitse artsen konden plaatsing in een kamp weigeren, dan werden ze ergens anders ingezet. Maar dat deden ze niet. Ze voelden zich geen misdadigers want wat ze uitvoerden was toch medisch? Van mensen uit vuurpeletons is bekend dat ze psychische problemen kregen. De artsen in de kampen hadden daar geen last van. Ze dachten dat ze heel integer bezig waren. Het was in feite doden met een medisch tintje. Dat is euthanasie ook. Het suggereert dat het hetzelfde is als geneeskunst. Dat is het schandelijke en daarom vind ik het nog erger dan moord".

Het besef dat de genocide in de Duitse kampen onder een medische vlag plaats vond, is tot zijn spijt nooit volledig tot de buitenwereld doorgedrongen. „Dat viel me op toen ik Auschwitz bezocht. „Dit nooit meer", staat er met grote letters. Een afgang, vind ik. Wat nooit meer? Nooit meer zoveel tegelijk of nooit meer op deze manier? Het gaat om die medische dekmantel, dat was juist het afschuwelijkste".

„Onzin"
Terugkomend op uw uitgangspunt: U wilt de tegenstander bestrijden door een beroep te doen op zijn gezond verstand. Maar hij zegt: Ik verlos patiënten slechts uit hun lijden.

„Daar stel ik dan tegenover dat niemand dat weet. Dat moet zelfs de grootste agnost (iemand die alleen het waarneembare geldig verklaart, JvK) toegeven. Nog zoiets. De dood moet menswaardig zijn. Kul. Onzin. De dood is niet menswaardig. Sommigen kunnen wel over de dood heenzien maar dan nog is er niets menswaardigs aan. Het blijft een degradatie, een ontluistering".

 Destijds, na de abortuswet, heeft de pro-life-beweging een machtig alternatief aangereikt in de vorm van hulpverlening door de VBOK. Daar lijkt nu nog weinig van te bespeuren.

„Toch wordt daar behoorlijk aan gewerkt. Ik zie de hospices ("sterfhuizen") uitgroeien tot een volwaardig alternatief. Wat ik daarvan in Engeland gezien heb, heeft me sterk getroffen. De hospices zijn het echte antwoord, want als we tegenwoordig iets kunnen, is het pijnbestrijding".

Wat vindt u van het wetsontwerp van het kabinet?

„Euthanasie blijft strafbaar. Dat is mooi, denk je dan. Maar vervolgens zegt men in de Wet uitoefening geneeskunst: Als je 't toch doet, moet je je daar en daar aan houden. Dat vind ik zo absurd, dat kan volgens mij alleen in Nederland. Pas vertelde ik het een Amerikaan. „Ik begrijp 't al", zei hij. „Het is hetzelfde als je zegt: Je mag geen bank overvallen, maar als je 't doet, mag je niemand overhoop schieten en niet al te veel geld meenemen".

„We hebben er met Borgman (de CDA-woordvoerder, JvK) over gesproken. Hij denkt met de nieuwe wet de huidige praktijk terug te dringen. Ik heb 'm aanvankelijk het voordeel van de twijfel gegeven maar hoe meer ik erover nadacht, hoe minder ik zijn verhaal geloofde. Als de situatie zo uit de hand is gelopen, zal zo'n zwak wetsontwerp echt niet helpen. Dat is een ongelooflijke illusie".

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen