De ware en de valse kerk

HOOFDARTIKEL

door W. van Gorsel, Bergambach

ET is al een tijd geleden dat een bevriende relatie, die vaker onderwerpen heeft aangedragen, me vroeg iets te schrijven over de ware en de valse kerk. Om allerlei redenen kwam daar niet van, of moet ik eerlijk zeggen dat ik het onderwerp te moeilijk vond...?

Onlangs ontmoetten we elkaar weer op een verjaardag, en daarbij werd ik fijntjes aan mijn belofte herinnerd... Ik zal het dus maar proberen...

Belangrijk

Wanneer het gaat over de ware en de valse kerk, dan gaan onze gedachten meteen uit naar de Nederlandse Geloofs Belijdenis, die niet minder dan drie artikelen aan de kerk heeft gewijd (27 t/m 29). Daaruit alleen al kunnen we opmaken hoe belangrijk voor onze vaderen de kerk was! Ik zeg nu drie artikelen, maar met evenveel recht kunnen we er vijf tellen, want de artikelen 30 en 31 gaan over de regering van de kerk door middel van de ambten. Maar goed, we zouden het hebben over het wezen en de kenmerken van de ware kerk, en met name artikel 29 handelt over het verschil tussen de ware en de valse kerk. Daarop zal dit verhaal zich dus toespitsen.

Verdeeldheid

We stuiten meteen op een probleem dat in de 16e eeuw, toen de NGB werd opgesteld, volkomen onbekend was, en dat is de verdeeldheid van de kerk. We kunnen zó een aantal kerken noemen die alle hun wortels hebben in de Reformatie, van Hervormd tot Oud Gereformeerd. Een bonte staalkaart die voor meelevenden nauwelijks te ontcijferen is, laat staan voor buitenkerkelijken!

Die verdeeldheid is uiteraard geen reclame voor de kerk. Geen wonder dat buitenstaanders zeggen: wie heeft er nu gelijk? Welke van al deze kerken is nu de ware kerk? En zou er in deze kerken iemand zijn die durft te beweren: wij alleen zijn de ware kerk, met uitsluiting van alle andere? Natuurlijk, bij de één leeft meer kerkelijk besef dan bij de ander, en de één kan z'n kerkelijk standpunt beter verdedigen dan de ander. Maar zo exclusief - wij zijn het en al die anderen niet - dat zal niemand serieus volhou­ den. En toch is er maar één kerk. Dat heeft de NGB met nadruk beleden. Wij geloven en belijden één enige of katholieke kerk. Die is er altijd geweest en die zal er ook altijd blijven. Bij die kerk moeten we ons voegen. Van die kerk mogen we ons niet afscheiden. Maar dan moeten we natuurlijk wel weten hoe die kerk eruit ziet. Wat voor kenmerken die kerk heeft.

Kenmerken

Het is belangrijk te weten wat de ware kerk is, zo betoogt de NGB, want er zijn tegenwoordig allerlei secten die zich ook kerk noemen. Behalve aan Rome, tegen wie dit artikel voornamelijk is gericht, heeft Guido de Brés misschien ook gedacht aan de Wederdopers. Die rekent hij dus zonder bezwaar tot de secten!

Het is altijd moeilijk een secte te definiëren. Het is meestal een groep mensen rondom een bepaalde leider. De nadruk wordt gelegd op één punt, met verwaarlozing van andere. Soms is dat een zaak die de kerk te veel heeft laten liggen. En - dat is óók een kenmerk van een secte - men scheidt zich af van de kerk en verklaart vervolgens de kerk voor vals.

Laat je niet in verwarring brengen - bedoelt art. 29 - doordat secten de naam van kerk voor zich opeisen, want dat doen ze allemaal! Er zijn andere normen waaraan de kerk gemeten kan worden. We moeten uit het Woord van God onderscheiden wat de ware kerk is.

Staar je ook niet blind op de hypocrieten die in de kerk zijn. Mensen die zich anders voordoen dan ze zijn. Die uiterlijk tot de kerk behoren, maar geen levende leden zijn. Mensen dus die IN de kerk en toch niet VAN de kerk zijn.

Er zijn ten allen tijde mensen geweest die de hypocrieten kwijt wilden. De kerk moet gezuiverd worden van onzuivere elementen. Dat wilden bijvoorbeeld de Dopers ook: een gemeente van louter wedergeborenen! Maar dat werd natuurlijk een fiasco, want wie maakt met zekerheid uit of mensen wedergeboren zijn? Alleen de Heere weet wie de zijnen zijn. Op de dorsvloer van de kerk zal altijd koren zijn, èn kaf. Op de akker van de kerk tarwe, èn onkruid. Over de harten oordeelt de kerk niet.

De kerk moet niet beoordeeld worden aan de hypocrieten, maar aan de rechte verkondiging van het Woord, de zuivere bediening van de sacramenten, en de kerkelijke tucht. En waar dat laatste ontbreekt, of niet goed functioneert, daar is de kerk nog niet vals, daar is zij ziek. Waar Woord en sacramenten zuiver worden bediend, daar is nog de gestalte van de ware kerk.

Leden

De NGB gaat ervan uit dat we de leden van de kerk kunnen kennen. Natuurlijk niet met onfeilbare zekerheid. Maar toch hebben de ware christenen merktekenen. Het zijn mensen die leven uit het geloof, de enige Zaligmaker hebben aangenomen, de zonde vlieden en de gerechtigheid najagen.

Dat zijn stuk voor stuk bijbelse kenmerken. Zoals de Heere Jezus heeft gezegd: aan de vruchten kent men de boom. De ware gelovigen hebben liefde tot God en tot de naaste, ze wijken niet after rechter- noch ter linkerhand, ze kruisigen het vlees met zijn werken.

Dat alles wil niet zeggen dat de gelovigen volmaakt zijn! Integendeel, zwakheden en gebreken blijven hen aankleven. Vandaar dat er in de Bijbel en in de prediking ook zo vaak wordt vermaand en gewaarschuwd. Om te blijven in het geloof, om voortdurend de toevlucht te nemen tot Christus.

De levende leden van de kerk zijn dus geen volmaakte christenen. Ze hebben nog maar een beginsel van de ware gehoorzaamheid. Ze verliezen de strijd tegen de zonde iedere keer, maar ze weten dat ze in Christus overwinnaars zijn.

De valse kerk

De NGB heeft dus de kerk getekend naar haar uiterlijke en naar haar innerlijke kant. Waar de zuivere bediening van Woord en sacramenten is, daar is de kerk; en waar de ware gelovigen zijn, daar is de kerk.

Maar dan gaat zij de trekken schilderen van de valse kerk. Die schrijft zichzelf en haar ordinantiën meer macht en autoriteit toe dan het Woord van God en wil zich niet aan het juk van Christus onderwerpen.

Er is niet veel fantasie voor nodig om in deze kwalificatie terstond de Roomse kerk te herkennen. Geen wonder, als we bedenken dat deze Geloofs Belijdenis is ontstaan, midden in de worsteling met Rome. Maar het is dan ook de zwaarste beschuldiging die tegen Rome kon worden ingebracht: dat het zichzelf en de kerkelijke wetten stelde boven de Heilige Schrift. Zelfs boven Christus Die Zijn Gemeente regeert door Woord en Geest.

Uit dat oogpunt verklaart onze belijdenis de roomse kerk voor een valse kerk. Een karikatuur van de ware kerk.

We schrikken ervan, dat het zo onomwonden gezegd wordt. We spreken vandaag liever over een andere traditie van christenzijn, een andere vorm van geloofsbeleving. Maar onze vaderen hielden het op puur verzet tegen het Koningschap van Christus, ongehoorzaamheid aan Zijn Woord.

Dat wordt allemaal nader gemotiveerd. De valse kerk bedient de sacramenten niet gelijk Christus in Zijn Woord verordend heeft, ze grondt zich meer op mensen dan op Christus. Maar het ergste is wel: zij vervolgt die heilig willen leven naar het Woord van God, en die haar bestraffen over haar gebreken.

Hier is weer te merken in welke tijd de NGB is ontstaan, in een tijd van felle geloofsvervolging.

Volkomen begrijpelijk dat aan het slot van het artikel gezegd wordt: deze twee kerken zijn gemakkelijk te kennen en van elkaar te onderscheiden.

Een actuele vraag

Juist deze laatste zin roept bij mij vragen op. Zeker, m de 16e eeuw was het niet zo moeilijk, de kenmerken van de ware en die van de valse kerk naast elkaar te zetten. Maar hoe is dat vandaag, met het oog op de veelheid van kerken?

Tot nog toe konden we het blijven in de Nederlandse Hervormde Kerk verdedigen omdat daar nog de zuivere bediening van Woord en sacramenten is. Omdat de belijdenis van de Reformatie eigenlijk het alléénrecht had. Want in Artikel X van de Kerkorde staat: „De kerk weert al wat dit belijden weerspreekt". Daaraan werd de hand niet gehouden, maar formeel was het zo.

Hoe zal dat straks zijn, als Samen-op-Weg doorgaat? Dan wordt dat gedeelte, dat de belijdenis van de Reformatie onderschrijft, geduld, mits het ook de andere, tegengestelde richtingen erkent. Dat wil zeggen dat dan niet alleen de pluriformiteit wordt aanvaard, maar zelfs gelegaliseerd!

En is een kerk waarin tegenstrijdige opvattingen naast elkaar mogen bestaan, een kerk die de pluriformiteit vastlegt, nog een ware kerk? Of moeten we van zo'n kerk zeggen wat Artikel 29 zegt: „Zij schrijft zich en haar ordinantiën meer macht en autoriteit toe dan het Woord van God"...?

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen