Samenwoners in de kerk

De oorzaak daarvan is niet moeilijk te achterhalen. Voor velen hoeft het huwelijk niet meer. Zij gaan gewoon samenwonen zonder dat ze getrouwd zijn. Bovendien biedt de overheid tegenwoordig in de vorm van een geregistreerd partnerschap een aantrekkelijk alternatief. Als men toch tot een officieel huwelijk komt, is dat vaak nadat men al een poos heeft samengewoond. Een echte bruiloft heeft toch wel wat en als men al een kind heeft, of als er een op komst is, is het wel net zo gemakkelijk om getrouwd te zijn.
Die ontwikkeling, die zich ook in andere westerse landen voordoet, heeft duidelijk te maken met de secularisatie en de opkomst van een nieuwe seksuele moraal. De christelijke kerk (hetzij protestant of rooms-katholiek) verbond vanouds geslachtsverkeer aan het huwelijk. Datzelfde vind je trouwens ook bij moslims. Weliswaar kwam de praktijk lang niet altijd overeen met de norm, maar die norm bleef wel overeind staan. De overheid sloot zich daarbij aan.

Een inzetting van God
Ons huwelijksformulier betitelt het huwelijk als een inzetting van God, die Hem behaagt. ‘Het is niet goed dat de mens alleen zij’, zo klonk reeds in het paradijs (Gen. 2:18). De opdracht ‘weest vruchtbaar en vermenigvuldigt’ (Gen. 1:28) dient in de weg van het huwelijk gestalte te krijgen. In de derde plaats is het huwelijk gegeven om de seksualiteit te reguleren. Het huwelijksformulier zegt er van dat God het huwelijk heeft ingesteld ‘opdat een iegelijk, alle onkuisheid en boze lusten vermijdende, met een goede en geruste consciëntie moge leven’.
Het huwelijk is dus niet zo maar iets wat een tijdlang in zwang was, maar wat nu niet meer zo nodig is, omdat er inmiddels aantrekkelijker alternatieven in beeld gekomen zijn. Het is dan ook te betreuren wanneer in de maatschappij de waarde van het huwelijk niet meer wordt beseft. Het is erg wanneer ook in de kerk steeds meer paren ongehuwd samenwonen. Maar nog erger is het wanneer dergelijk gedrag in de kerk goed gepraat wordt.
Dat laatste zie je tegenwoordig zelfs in de brede gereformeerde gezindte. Onlangs organiseerde de vrijgemaakte Gereformeerde Hogeschool in Zwolle een symposium over relaties en samenlevingsvormen binnen de christelijke gemeente. Daar werd heel relativerend gesproken over het huwelijk. De vrijgemaakte predikant ds. T. Vreugdenhil beklemtoonde dat kerken te veel in de ban zijn van de trouwring en te weinig in de ban van Jezus Christus met Zijn bevrijdend Evangelie. Is zo’n vergelijking terecht? In ieder geval geldt dat het Evangelie bevrijdt van de zondeschuld en niet van de gehoorzaamheid aan Gods geboden.

Missionaire gemeente
Ds. Vreugdenhil is verbonden aan een missionaire gemeente in Amstelveen. Daar heeft men te maken met kerkbezoekers die samenwonen. Uiteraard moet daar met takt en wijsheid mee omgegaan worden, zoals dat ook het geval is met polygamie in zendingssituaties. Dat ongehuwd samenwonen voor deze mensen de gewoonste zaak van de wereld was, is te begrijpen. Maar wanneer dat voor hen de gewoonste zaak van de wereld blijft, is er natuurlijk wel iets mis. ’Die gij nu hebt, is uw man niet’, zo zei Jezus tot de Samaritaanse vrouw die ook samenwoonde (Joh. 4:18).
Missionaire gemeenten die laagdrempelig willen zijn naar de buitenwereld, leiden er gemakkelijk toe dat de gereformeerde opvattingen inzake kerkgang, ambten, belijdenisgeschriften, doop en levenswandel worden afgezwakt of opgegeven. Zo was er vorig jaar in vrijgemaakte kring veel onrust over de missionaire gemeente Stroom in Amsterdam, die vrouwelijke ambtsdragers had en de gereformeerde belijdenis en met name de kinderdoop relativeerde.
Maar ook in doorsnee gemeenten neemt het aantal samenwonenden toe. Dat geldt niet alleen voor de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, maar ook bij de Nederlands gereformeerden of de christelijke gereformeerden. In de Protestantse Kerk in Nederland is ongehuwd samenwonen veelal geen punt meer. In gereformeerde bondsgemeenten ligt dat gelukkig anders, al worstelt men daar ook met een brede rand van mensen met een werelds levenspatroon. En we moeten niet denken dat samenwonen aan de Gereformeerde Gemeenten voorbij gaat.
Uiteraard is het dan van belang hoe daar door kerkenraden en predikanten mee wordt omgegaan. Dit groeiende probleem, met name onder jongeren, vereist een pastorale benadering. Maar pastoraal is niet hetzelfde als toegeeflijk. Wat verkeerd en zondig is, moet men ook zo durven noemen. Uit een onderzoek van het Nederlands Dagblad bleek dat het voor een derde van de vrijgemaakte en de helft van de Nederlands gereformeerde predikanten te ver gaat om te stellen dat de Bijbel ongehuwd samenwonen verbiedt. Dat geldt ook van een op de vijf predikanten in de Christelijke Gereformeerde Kerken. Dat wijst op een ingrijpende verschuiving. Een halve generatie geleden oordeelde men daar anders over.

Wat is het verschil?
Geen wonder dat het voor steeds meer randkerkelijke maar ook voor kerkelijk meelevende jongeren in deze kerken geen punt meer is om bij elkaar in te trekken. In onze maatschappij is dat heel normaal en in de kerk doet men daarover niet echt moeilijk meer, zo redeneren ze. En wat is eigenlijk het verschil tussen trouwen en samenwonen? Het gaat er toch om dat je van elkaar houdt. In de tijd van de Bijbel gingen zoveel dingen anders dan tegenwoordig.
Nu zijn er ongetwijfeld allerlei verschillen tussen toen en nu. Bovendien is het huwelijk een scheppingsordening, maar de ambtenaar van de burgerlijke stand is dat niet. In continentaal Europa is de huwelijkssluiting in handen van de overheid. In de Angelsaksische wereld is de kerk meer in beeld.
Wezenlijk voor het huwelijk is echter dat de betrokkenen elkaar liefde en trouw beloven ten overstaan van hun familie, vrienden en de maatschappij. En dat tot de dood scheiding maakt. Die laatste notie is bij velen die gaan trouwen tegenwoordig niet meer duidelijk aanwezig. Door een ruime echtscheidingswetgeving heeft de overheid zelf dat besef onderuitgehaald.
Niettemin is er altijd nog een groot verschil tussen het aangaan van een huwelijk en gaan samenwonen. Dat laatste wordt gestempeld door voorlopigheid en vrijblijvendheid. Als het niet leuk meer is, gaat men zonder veel problemen uit elkaar. En toch leeft men met elkaar als man en vrouw.

Een samenwoningsrelatie wordt ook wel gezien als een voorfase van het huwelijk. Men wil uiteindelijk wel trouwen, maar men wil eerst kijken of men echt wel bij elkaar past. En bovendien sparen voor de bruiloft, die uiteraard een groots feest moet zijn. Maar wie de waarde en de betekenis van het huwelijk beseft en de vrije seksuele moraal verwerpt, zal een dergelijke proefperiode afwijzen. Bij een huwelijk van hen die eerst samengewoond hebben, is trouwens de kans op echtscheiding groter dan wanneer men dat niet gedaan heeft.
Waar het besef van de waarde en de heiligheid van het huwelijk gaat verdwijnen, is het begrijpelijk dat andere relaties in beeld komen. Die sluiten meer aan bij de notie van de menselijke vrijheid, die tegenwoordig centraal staat. Je gaat je toch niet binden voor heel je leven! En het is onze zaak hoe we samenleven!
Als dat ook in de kerk doordringt, is dat erg. Dan is het nodig om je daar tegen te verzetten, in plaats dat predikanten en kerkenraden met de stroom van de tijd meegaan.

Apeldoorn, C.S.L. Janse

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen