Ziek van de kerk

BOEKBESPREKING

"Ziek van de kerk? '; door ds. J. Belder; uitg.Groen, Heerenveen; ISBN 978-90-5829-915-4; 416 pag.; € 19, 95.

Het boek "Ziek van de kerk? " bevat het persoonlijke verhaal over burn-out en depressie van ds. J. Belder. Op een open wijze, waarbij hij de moed heeft zijn kwetsbaarheid te laten zien, voert hij de lezer langs de paden van zijn leven. Hij schuwt daarbij niet zelfspot en relativering van zichzelf in allerlei opzicht. In de eerste hoofdstukken beschrijft hij zijn jeugd, eerst in Ginneken en later in Steenwijk. Zijn beleving van deze periode en de conflicten en de moeilijkheden die zich in deze periode voordoen worden gemeld. Waaronder het dubbelleven van 's ochtends met moeder in de kerk en 's middags met vader op de tribune van de voetbalvereniging.

Mede naar aanleiding van de ziekte van zijn moeder komen er vragen naar de zin van het leven; de ervaren leegheid en vreugdeloosheid daarvan. Hij gaat de Bijbel, die zich wel in huis bevindt maar niet gebruikt wordt, lezen. Hij hoort, hoeveel hij ook niet begrijpt, de wekroep van God in zijn hart. De Bijbel wordt het kostbaarste boek in de boekenkast en de Heilige Geest zijn voornaamste Uitlegger. Het verlangen rijpt in zijn hart naar de kerk te gaan, wat hij ook na de nodige aarzelingen realiseert.

In toenemende mate voelt de auteur zich aangetrokken tot de gereformeerde leer. Wel verbaast hij zich, als buitenstaander, over zaken als taalgebruik en gewoonten in de gemeenten van deze signatuur.

Het verlangen om predikant te worden groeit en naast zijn werk bij de Wageningse Universiteit begint hij zich voor te bereiden op het Staatsexamen VWO. Daarna begint hij de studie Theologie die met goed gevolg wordt afgerond. Na de toelating tot het predikambt neemt hij het beroep naar Loon op Zand aan. Na enkele jaren wordt, met veel worsteling, deze gemeente verwisseld met die van de wijk Morgenster in Katwijk aan Zee. Ondanks conflicten en verschillen van inzicht, ook binnen de kerkenraad heeft hij het goed naar zijn zin in deze plaats. Het beroep van Nieuw-Lekkerland wordt ervaren als een duidelijke heenwijzing dat dit de plaats is waar de Heere hem roept. Hij staat en werkt daar met vreugde en heeft het gevoel dat hij, ook in de classis Alblasserdam, eindelijk voor "vol" wordt aangezien. De omvang van de werkzaamheden in en buiten de gemeenten neemt steeds toe evenals de voldoening die het gevraagd worden voor allerlei taken met zich meebrengt. Wel dringt zich de vraag op hoelang deze kerkelijke harddraverij nog volgehouden kan worden.

Eind 2001 is ds. Belder opnieuw beroepbaar Hoewel hij op grond van allerlei overwegingen tot de conclusie komt dat het nu niet de tijd is uit Nieuw-Lekkerland weg te gaan, worden zijn argumenten om te bedanken door zijn vrouw uit handen geslagen. Omdat hij tot de overtuiging komt niet alleen te moeten maar ook te mogen gaan, ook gezien ook de werkdruk, neemt hij het beroep van de gemeente van Dordrecht aan. In deze plaats wordt hij steeds meer geconfronteerd met de spanningen en discussies rondom het Samen op Weg- proces. Er is sprake van een toename van ook voordien al bestaande lichamelijke klachten. Na een periode waarin zijn werkzaamheden worden ingekrompen en allerlei behandelingen worden ondergaan is de kruik in september 2004 leeg: "Het briesend paard moet eindelijk sneven...."

In een hele reeks hoofdstukken wordt verslag gedaan van de gang van zaken daarna. Uitvoerig worden beschouwingen over allerlei onderwerpen, gevoelens, klachten, zowel lichamelijk als psychisch, de twijfels ook ten aanzien van zijn roeping, de onmogelijkheid om ook maar tot enige activiteit te komen, beschreven. Uiteindelijk mondt het onvermogen te werken ten gevolge van deze klachten uit in definitieve afkeuring.

In dit boek komen duidelijk de factoren aan de orde die kunnen leiden tot een burn-out, de toestand van lichamelijke, psychische en emotionele uitputting. Factoren die sterk samenhangen met de persoonlijkheidsstructuur en de werkomstandigheden. Een burn-out heeft overigens wat beleving en kenmerken betreft veel overeenkomsten met een depressie die daar ook vaak mee gepaard gaat of daarmee verweven is. De persoonlijkheidstrekken, mede bepaald door leefomstandigheden en opvoeding, zijn al jong aanwezig in onder meer gebrek aan gevoel van eigenwaarde, versterkt door negatieve beoordelingen van mensen uit de omgeving. Er is sprake van een steeds toenemende werkdruk mede als gevolg van een niet"nee"kunnen zeggen, en een (te) groot verantwoordelijkheidsbesef die nogal eens het karakter van dwangmatigheid krijgt. Daarnaast speelt ook de voldoening die de activiteiten geven, gevoed door de erkenning, waardering en het gevoel er echt bij te behoren, een rol. Maar al deze positieve ervaringen wegen niet op tegen de negatieve, teleurstellende in de contacten met andere mensen. Zeker niet wanneer men zich toch met hen verbonden voelt. Naarmate deze toestand langer duurt, ontstaan symptomen als vermoeidheid, slapeloosheid, lichamelijke klachten in allerlei vorm, het twijfelen aan eigen bekwaamheid, stemmingswisselingen, prikkelbaarheid en het steeds meer verliezen van energie. Energie die niet meer aangevuld wordt en uiteindelijk resulteert in de volledige afwezigheid daarvan.

Bij de auteur heeft ook duidelijk, met name wat de emotionele kanten betreft, de kerkfusie van 2004 een rol gespeeld. Of de titel van het boek, weliswaar met vraagteken, niet teveel nadruk legt op de conflicten en verschillen van inzicht in kerk en gemeente als overwegende oorzaak kan men zich afvragen. Alles overziend lijkt het aannemelijk dat de schrijver, mogelijk op een later moment, in een burn-out en depressie terechtgekomen zou zijn.

De erg lange, en wat mij betreft te lange reeks van hoofdstukken waarin de dagelijkse gang van zaken, de klachten, het beleven van de dingen, de vele beschouwingen (over overigens herhaaldelijk zeer belangrijke en wezenlijke onderwerpen), de uitzichtloosheid en de moedeloosheid in bijna voortdurende herhaling beschreven wordt, geeft de toestand waarin de mens met een burn-out en depressie zich bevindt, uitstekend weer. Het lezen van deze hoofdstukken kan bijna bij de lezer dezelfde gevoelens van mismoedigheid en uitzichtloosheid oproepen. Alles lijkt hetzelfde te blijven in het voortdurende ervaren van eenzaamheid, het zich alleen en niet begrepen voelen, de grote mate van egocentriciteit en het niet meer gericht zijn op de buitenwereld. We maken kennis met de vele vragen die zich bij de auteur voordoen ten aanzien van roeping, de bedoeling van de Heere met deze weg, de zin van het lijden, het ambtelijk functioneren, enzovoorts.

We vernemen echter ook van de bemoedigingen en ondersteuning die de auteur, ondanks alles, mag ervaren. Evenals over het brengen van de vragen en klachten bij de Heere God en ook de conclusie dat het er uiteindelijk omgaat uit te komen bij het Kruis van Christus. Het beleven dat op Golgotha Christus alle bange, vertwijfelde waaroms in Zijn handen neemt.

Behalve dat het boek een goed beeld geeft van het ontstaan en de inhoud van een burn-out moet het ook opgevat worden als een nota bene voor ieder die denkt: "dit kan mij niet overkomen'' Met name ook voor degenen die door de Heere tot werk in zijn Wijngaard geroepen zijn. Zeker bij hen kan de opvatting leven dat de Heere Zijn dienaren deze weg niet zal laten gaan. Dit ondanks het verwijzen naar eigen zwakheid en onbekwaamheid met daarnaast de publicaties aantonen dat vooral predikanten een bijzondere risicogroep voor een burn-out vormen. Dikwijls is er de neiging om de signalen,

zowel lichamelijk, psychisch als emotioneel, te negeren en, al is rust en ontspanning meer dan nodig, deze uit te stellen met het argument in ieder geval nu niet gemist te kunnen worden. En het is ook moeilijk om, waar zoveel nood en behoefte ervaren en er zoveel beroep gedaan wordt, de eigen beperkingen te aanvaarden. En zich niet te belasten met werkzaamheden die de draagkracht te boven gaan. Al is het onmiskenbaar waar dat het Israels God is Die krachten geeft, toch betekent dit niet dat men van de eigen verantwoordelijkheid ontslagen wordt. Waarbij tevens overwogen moet worden dat niet ieder beroep dat ook met name op de dienaren van het Woord gedaan wordt, als roeping van Boven opgevat moet worden. Zeker niet wanneer daardoor aan de primaire roeping als voorganger maar ook die als echtgenoot en vader, tekort gedaan wordt. Er ligt wat dit betreft ook een taak voor de kerkenraden en met name de ouderlingen. Zij zullen ook waar het deze zaken betreft, toezicht moeten nemen op de wandel van de dienaren van het Woord. Zij dienen erop te letten en er zoveel mogelijk voor te waken dat deze niet gebukt gaan onder lasten die te zwaar zijn om te dragen, hoe groot de bereidheid tot het uitoefenen van allerlei activiteiten er ook is. Ook zij zijn mensen net als alle anderen, ook wat het ontwikkelen van onterechte schuldgevoelens. De begrijpelijke behoefte om het iedereen naar de zin te maken kan er gemakkelijk toe leiden dat er roofbouw op het eigen lichaam en de eigen psyche wordt gepleegd.

Voor ieder die onder de last bezweken is, mogen de beschreven bemoedigingen er het bewijs van zijn dat de Heere ook in deze zware en duistere, vaak uitzichtloze toestand, hoort en draagt. Laat het aansporen tot het gebed of ook deze wegen mogen leiden tot, en brengen bij het Kruis van Christus. Voor hen, maar zeker ook voor al diegenen die dreigen uitgeschakeld te worden, en aan wie zich zoveel vragen opdringen, kan het lezen van dit boek tot waarschuwing en steun zijn. Verder is dit boek verplichte lectuur voor ieder die niet weet wat burn-out inhoudt en die vanuit onbegrip zijn mening denkt te moeten geven over en tegen hen die hieraan lijden.

Lisse,

dr.J.B.K. Lanser

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen