Ontkenning en boosheid

Toen ik eerder het woordje ‘rouwen’ gebruikte, leverde dat enkele belangstellende vragen op. Het was geen vraag van kinderloze echtparen. Wel van omstanders.
De gevoelens van hen die afscheid moeten nemen van hun kinderwens zijn tot op zekere hoogte vergelijkbaar met die van een rouwproces. Ik noem: Ontkenning en afweer: nee, dat kan niet!
Verdriet en verlammende gevoelens: O, wat is dit erg!
Angst en onzekerheid: hoe nu verder?
Boosheid en opstand: waarom ik?
Waarom wij?
Overgave en aanvaarding: het is niet anders. We moeten verder.

Zelfbescherming
Soms groei je naar het ‘fatale’ moment toe, waarop alle hoop voorgoed de bodem wordt ingeslagen.
Het kan ook anders. Op een dag vertelt de dokter je dat jullie nooit de biologische ouders van een kind/kinderen zullen zijn. Zo’n boodschap komt hard aan, zeker als je nog steeds hoop koesterde.
Je hebt tijd nodig om dat te verwerken. Soms blijven mensen hopen tegen alle redelijkheid in, aangevuurd door omstanders die weten van echtparen met identieke uitslag en die toch nog kinderen kregen.
Ontkenning hoort bij een rouwproces. Het is een stukje zelfbescherming. Het is de tijd die je nodig hebt om stukje bij beetje de werkelijkheid te aanvaarden en afscheid te nemen van je kinderwens.
Je kunt als echtpaar in deze tijd meer naar elkaar toegroeien, maar het omgekeerde bestaat ook.
Vooral wanneer je je opsluit in je eigen wereldje van verdriet, teleurstelling en verbittering. Wanneer je op de vlucht gaat voor je eigen gevoelens door je te storten op werk en hobby’s, of allerlei taken in verenigingsverband op je neemt. Hoe funest is dat voor je relatie! Soms stranden huwelijken daardoor. Dat kan ook als de één de ander wil sparen in het verdriet.

Verontwaardiging
Bij een rouwproces hoort ook boosheid. Je kunt boos zijn op elkaar. Op jezelf. Op de dokter, die niet genoeg deed. Onvoldoende notie van je nam. Op het ziekenhuis. Op de ziektekostenverzekering. Op God. Op je omgeving die er niet was toen je haar nodig had.
Vanzelf doet ook je karakter een duit in het zakje. Wie sterk vanuit zijn gevoelens reageert, heeft het zwaarder dan degene die meer rationeel ingesteld is.
Herkenbaar in een rouwproces zijn de waaromvragen. ‘Waarom krijgen mensen die hun kinderen verwaarlozen en mishandelen wel kinderen en wij niet?’
Boosheid en verontwaardiging kunnen overigens veel stuk maken. Partners kunnen erdoor van elkaar vervreemden. Vooral als het gaat om irreële beschuldigingen die de ander kwetsen in zijn manof vrouwzijn.
Achter boosheid heerst vaak jaloezie. Misschien is dat de reden waarom je niet op kraambezoek gaat. Geen doopdienst in de kerk bijwoont. Weigert baby’s vast te houden. Niet in een kinderwagen kijkt.

Falen
Er zijn ook gevoelens van schuld en falen. Wanneer blijkt dat jij onvruchtbaar bent, treft dat ontegenzeggelijk je man- of vrouwzijn.
Minderwaardigheidsgevoelens slaan zomaar toe. Je wordt geraakt in je gevoel van eigenwaarde.
Juist het zien van het verdriet, de teleurstelling en de pijn bij de ander wanneer een zwangerschap uitblijft, kan leiden tot de overtuiging gefaald te hebben. Natuurlijk is die gedachte niet terecht, maar ze is er wel.
Schuldgevoelens kunnen ook een religieuze lading krijgen. Kinderloosheid wordt dan geïnterpreteerd als straf van God. Omdat dit volop te maken heeft met je Godsbeeld, ligt hier werk voor het pastoraat. Maar ook als partner heb je een taak om de ander te brengen tot een Godsbesef.
Pastoraat of eventueel medisch maatschappelijk werk kunnen betekenis hebben bij het bespreekbaar maken van gevoelens. Vooral wanneer je innerlijk sterk geremd bent om te praten over intimiteiten. Maar níet praten over je gevoelens betekent wellicht dat je ze wegdrukt, waardoor ze eerder versterken dan afnemen. Door je gevoelens te benoemen leer je er ook beter mee omgaan.

Vrienden en verwanten
Behalve dat partners uit elkaar kunnen groeien, is ook verwijdering met familie en vrienden niet denkbeeldig. De omgeving kan doen alsof haar neus bloedt. Of maakt pijnlijke opmerkingen. Ik noem er enkele:
‘Kop op. Er zijn ergere dingen.’ Is dat ook mijn beleving op dat moment...?
Of: ‘Ik ben weleens jaloers op jullie. Geen kinderen is wat, maar kinderen is ook wat!’
Ook deze is heel vertroostend:
‘Neem een huisdier.’
Of: ‘Wel eens gedacht aan adoptie?’ Alsof kinderen van eigen vlees en bloed op een lijn staat met adoptie.
Soms worden je schuldgevoelens opgedrongen als dat laatste voor jou niet of nog niet aan de orde is.
Trouwens, ik word vandaag ook gemakkelijk verdacht gezinsvorming uit te stellen. ‘Ze willen samen zeker nog een poosje blijven werken, om... Hun vrijheid wensen ze niet op te geven.’

Steun
De omgeving kan je ook tot steun zijn. Sta je hun dat toe ...? Ben je bereid gevoelens te tonen en te delen? Vaak is er sprake van wisselwerking. Laat je zelf het onderwerp onaangeroerd omdat je bang bent voor je eigen emoties, je schaamt, of gewoon niet goed weet hoe te beginnen, dan doet ook de andere partij er het zwijgen toe.
Waarom spreken ouders vaker niet dan wel met hun kinderloze kinderen over dit onderwerp? Daarom, omdat het zo lastig is. Wat kun je wel en wat kun je niet zeggen? Bovendien zijn zij dikwijls nog van een generatie die minder soepel spreekt over wat te maken heeft met seksualiteit en intimiteit.
Liever uiten zij hun betrokkenheid op een andere wijze. Door er gewoon te zijn. Aandacht te geven.
Nadrukkelijk voor jullie te bidden.
Ervoor te waken dat jullie je achtergesteld voelen bij de andere leden van het gezin. Je zou ze een handje kunnen helpen om het gesprek waarnaar je zo verlangt op gang te brengen. Vergeet niet dat ouders het ook heel moeilijk kunnen hebben met jullie kinderloosheid.

Nog een tip voor familie, vrienden en kennissen. Als er een zwangerschap is in de omgeving van het kinderloze paar, spaar hen niet door het nieuws zo lang mogelijk voor hen te verbergen. Dat werkt alleen maar averechts. Ze zullen zich buiten gesloten voelen. Ga zo normaal mogelijk met het kinderloze echtpaar om. Overwin je eigen angsten en stel de vraag die je misschien al zo lang in gedachten had. ‘Het is voor jullie vast heel moeilijk als anderen in je omgeving (opnieuw) vader en moeder worden?’ Behandel hen echter niet alsof zij zielig zijn.

Desondanks
Kinderloosheid wordt vaak ervaren als een kruis dat je levenslang meedraagt. Steeds zijn er weer pijnlijke momenten. De kinderen van vrienden, vriendinnen, broers en zussen gaan voor het eerst naar school. Gaan van school af. Krijgen diploma’s, vinden een baan, trouwen.
Anderen worden grootouder. Jij niet. Een huwelijksjubileum is anders dan bij familieleden die omgeven zijn door een groeiend nageslacht. Moederdag en vaderdag gaan betekenisloos voorbij.
Kinderloosheid kan je relatie onder druk zetten, maar het kan die juist ook versterken. Je hebt meer tijd om te investeren in je huwelijk.
Meer tijd om samen dingen te doen.
Wat groot als je je ‘desondanks’ samen toch rijk gezegend en sterk weet in de Heere.

Handvatten
• Laat je niet manoeuvreren in de slachtofferrol. Wat winst lijkt, wordt verlies.
• Pas ook op dat de één niet valt in de rol van treurende en de ander in die van de troostende. Dat mag voor een tijd zo zijn, maar niet te lang.
• Idealiseer het ouderschap niet.
• Ouders: waak ervoor dat je kinderloze kinderen het gevoel krijgen achtergesteld te zijn bij broers en zussen die wel kinderen hebben.
• Sommige ouders komen veelvuldig op visite in de gezinnen met kleinkinderen, duidelijk meer dan bij hun kinderloze kinderen. Dat is zout wrijven in de wonden. Het kinderloze echtpaar voelt zich ongezien, niet interessant, zelfs afgestraft.

Ruim een jaar geleden schreef ds. J. Belder in ‘De Waarheidsvriend’ over ongewilde kinderloosheid. In twee afleveringen reageert hij op verschillende vragen die zijn bijdrage opriep.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen