Als opvoeden niet leuk meer is

Niet elke klap, niet elke bedreiging kun je opvatten als kindermishandeling. Kinderen moeten opgevoed worden, moeten leren gehoorzamen en soms is het nodig om daarbij strafte geven. Dat staat duidelijk in de Bijbel. Jacobus Koelman schrijft er in "De plichten der ouders" bladzijden vol over. Enkele zinnetjes wil ik hier aanhalen: „Straf uw kinderen niet te weinig, niet te veel en niet te laat. Straf hen niet onmatig, niet te streng. Straf uw kinderen niet in grote woede, maar wacht zolang totdat u weer kalm bent. Laat in uw straf altijd de teerheid van uw liefde blijken en ook wat een tegenzin u hebt om hen te straffen..."
Wat is kindermishandeling? Het is „elke vorm van lichamelijke of emotionele geweldpleging die kinderen overkomt, niet door ongeval, maar door toedoen of nalaten van ouders of verzorgers, waarbij afwijkingen bij het kind ontstaan of redelijkerwijs verwacht mag worden dat deze zullen ontstaan." Vaak is het zo dat het kind stout, brutaal of ongehoorzaam is geweest. Vader of moeder reageert daarop met mishandeling. Maar dat is eigenlijk nog niet het ergste. De gebroken arm of het blauwe oog genezen wel weer, maar de emotionele schade is veel groter en veel moeilijker te genezen. Dat houdt in dat wanneer een ouder een kind heeft mishandeld, hij of zij niet in staat is om te troosten, om te vergeven, om de verbroken relatie te herstellen en op te bouwen.

Wantrouwen
Ik las een verslag van een vertrouwensarts: „Een jongen van ongeveer tien jaar was door zijn vader grondig in elkaar geslagen. Toen hij met schrammen, builen en blauwe plekken over zijn hele lichaam bij ons op de kinderafdeling kwam, vroeg ik hem: Bert, wat vind je nu het allerergste? Hij antwoordde: Het allerergste vind ik dat mijn vader gezegd heeft: je gaat er nu uit en je komt er nooit meer m... Het kind voelt zich aan zijn lot overgelaten. Angst, eenzaamheid en een diep wantrouwen zijn het gevolg. Dat bepaalt het leven van zo'n kind tot in de volwassenheid toe.

Verdrietige jeugd
Vaders en moeders die hun kinderen mishandelen, hebben heel vaak in hun jeugd allerlei verdrietige dingen meegemaakt. Het zijn bijvoorbeeld ouders die zelf als kind al heel vroeg uit huis geplaatst zijn en hun jeugd in een kindertehuis hebben doorgebracht. In hun vroegste jeugd zijn zij nooit geknuffeld. Hoe moet dat dan, als je zelf een kind krijgt? Bijvoorbeeld een vader die vroeger thuis de zondebok was: „'t Is jouw schuld dat het huwelijk van je ouders stuk liep. Jij hebt zo'n akelig karakter. Net als die mooie vader van je. Wat lijk je toch veel op hem, egoïst!" Het kind loopt hiermee een levensgroot schuldgevoel op. Als hij dan later teleurstellingen moet meemaken, kan hij niet anders dan woedend reageren.
Zo'n in de steek gelaten kind heeft innerlijk veel opgekropte, onverwerkte woede en verdriet. Er hoeft maar iets te gebeuren in het latere leven, of er ontstaat een machteloze, nauwelijks te bedwingen woede. En soms barst die woede los. Het wordt een geweldige stortvloed waar geen houden meer aan is. In een roes vindt dan de mishandeling plaats.
Een hulpverlener constateerde: „De mishandelende ouder van nu is het mishandelde kind van toen. Ik zie een heilloos repetitie-effect". Een ander zegt echter: „Laten we ook eens nadenken over de vraag hoe het komen kan dat niet-mishandelde kinderen soms óók kunnen opgroeien tot mishandelende ouders. Gelukkig is het ook nog zo, dat een mishandeld kind niet automatisch een mishandelende ouder wordt. Mogelijk wordt zo'n kind zelfs een volwassene die meehelpt de wonden van de vele mishandelde mensenkinderen enigermate te helen..."

Defect zelfgevoel
Niet alleen de levensgeschiedenis van vader of moeder heeft betekenis als het gaat over de vraag hoe zij ertoe komen hun kind te mishandelen. Ook het kind zelf speelt een rol in het geheel. Hoe is het kind verwekt? Was het wel welkom? Werd het kind te vroeg geboren? Kwam de droom van moeder over haar stralende, blozende kindje in haar armen niet uit? Kreeg ze een onooglijk wezentje te midden van griezelige apparaten? Vanuit een defect zelfgevoel als moeder -dat is haar als kind bijgebracht of erin geslagen- voelt ze zich mislukt. Ze voelt zich een slechte, waardeloze moeder.
Zo kan een voortdurend huilende baby, een koppige peuter, een brutaal schoolkind en een onhandelbare puber steeds weer de ouders confronteren met een machteloos gevoel. En als daar dan ook nog werkloosheid, langdurige ziekte, onbegrip bij man of vrouw en allerlei andere teleurstellingen bij komen, dan wordt het hoe langer hoe moeilijker om geduldig te zijn, boven de omstandigheden te staan, niet meegesleurd te worden door de innerlijke wrok.

Vroeg zelfstandig
Een kind kan verschrikkelijk lichamelijk maar ook emotioneel worden mishandeld. Zo'n emotioneel mishandeld kind is altijd op z'n hoede. Het gedrag is provocerend: jij zal me ook wel slecht en minderwaardig vinden". Het treitert en plaagt de ander om uit te testen of deze hem óók niet in de steek laat. Als volwassene is zo iemand wanhopig op zoek naar mensen bij wie ze bevestiging, emotionele trouw en acceptatie vinden. Maar tegelijkertijd zijn ze bang om relaties aan te gaan en zullen ze de ander op alle mogelijke manieren uitproberen. Bij zowel lichamelijke als emotionele verwaarlozing wordt het kind onthouden wat het zo hard nodig heeft. Het krijgt niet de juiste medische verzorging, geen goede kleding, onvoldoende of verkeerd voedsel. Emotioneel krijgt het kind geen prikkels, geen gevoelens aangeboden. Het wordt eigenlijk aan zijn lot overgelaten en moet al heel vroeg zelfstandig en onafhankelijk zijn. Niemand bekommert zich om zo'n kind. „Ik zie die kinderen bij pijn, angst en teleurstelling eenzaam in een hoekje zitten, soms zachtjes huilend. Ze hebben nooit ervaren dat andere kinderen en andere mensen je kunnen troosten...", zegt een hulpverlener. Deze verwaarloosde kinderen hebben vaak een achterstand in hun ontwikkeling en soms ook een stilstand in hun groei.

Wat te doen?
Het kan voorkomen dat een vader of moeder in het opvoeden soms bang wordt van zichzelf Het gaat niet goed, voelen ze. Maar wat te doen? Hoe moeilijk is het om met je problemen, je tekortkomingen voor de dag te komen. „Wat zullen ze van me denken! Ze zullen me verachten. Als ze alles eens wisten..." De drempel kan hoog zijn om hulp te zoeken en eens te praten met een goede vriend, familie, de dominee of de dokter. Soms is het voor de betrokken ouder veiliger om anoniem op te bellen. Een bekend telefoonnummer is 06-0222334 (Luisterlijn, telefonische dienstverlening Gereformeerde Gemeenten). En toch moet die stap, in het belang van de kinderen, gedaan worden.
Er is ook een andere kant: wie bijvoorbeeld als naaste buren, als leerkracht op school, als ambtsdrager, als kennis vermoedt dat het in een bepaald gezin niet goed gaat, mag de ogen niet sluiten en er voor het gemak maar aan voorbij gaan. Er ligt voor ieder een taak om de helpende hand te bieden. Ergens las ik: „Laat zo'n gezin niet stikken. Ga er niet met een boog omheen, maar loop eens even binnen. Nodig eens uit voor een kopje koffie. Neem de kinderen ergens mee naartoe; doorbreek de eenzaamheid van het gezin. Laat de mensen merken dat ze meetellen".
In de meeste gevallen kan het gezin echter niet zonder professionele hulp. Men wijst er in de literatuur op dat er een Bureau Vertrouwensartsen inzake Kindermishandeling is. Ieder die geconfronteerd wordt met kindermishandeling of een vermoeden heeft van kindermishandeling, kan zich in verbinding stellen met dat bureau. De huisarts weet welk nummer gebeld kan worden. Als men wil, kan men dat anoniem doen. Ook kan men bellen naar De Vluchtheuvel in Woerden (0348-421218) of naar Gliagg De Poort in Dordrecht (0786315040).

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen