Kerkgeschiedenis

Reformatie en Contra-Reformatie.

Wij zijn nu genaderd tot de aanvang van de 16e eeuw, het begin der Reformatietijd. Die Reformatie zal een betekenisvol feit blijken; niet alleen voor de kerk, maar voor alle levenskringen, waarin haar beginselen zullen wortel schieten.

De eenheid der westerse kerk, die de pausen in hun theocratisch streven krampachtig zochten te handhaven gaat zich opheffen en buiten haar ontstaan de protestantse groepen, waarvan de hoofdgroepen zijn: de lutherse, de anglicaanse en de gereformeerde kerk.

Het kan niet uitblijven dat de roomse kerk zal trachten die splijting ongedaan te maken, haar verloren terrein te herwinnen en haar „dolende" zonen en dochteren in haar schoot terug te brengen, desnoods met krachtige middelen. Al beweert zij, dat zij niet naar bloed dorst!?

Dat dit tot strijd aanleiding geeft, valt te verwachten. Reformatie en Contra-Reformatie hebben dan ook ruim een eeuw tegenover elkander gestaan.

Gevoeglijk kan dan ook de tijdsindeling zijn:1. De Reformatie tijd van 1517 tot ± 1560; II. De tijd der Contra-Reformatie van 1560 tot 1689, het jaar, waarin onze Willem TH, de grote kamprechter voor het protestantisme, de engelse troon beklom. Wel is de bekende Spaanse Successieoorlog (1702—1713) een politieke krijg, maar toch gaat het om de hegemonie van Frankrijk in Europa, destijds een krachtig bolwerk van Rome. Men denke dan aan zijn koning Lodewijk XIV.

Na 1700 komt dan een andere macht krachtig opzetten: het Ongeloof, die ên de roomse kerk én de protestantse kerken met haar even dodelijke gifstoffen zal trachten te doordringen.

In de Contra-Reformatie zijn het Jezuïten geweest, die als krachtige stoottroepen voor Rome menig succes geboekt hebben. Geen wonder dat zeker paus hen

noemde: „die krachtige roeiers op het schip van Petrus." Wij komen later op deze orde terug.

De strijd tussen Rome en het protestantisme blijft niet louter tot de kerken bepaald. Ook de staten mengen zich er in en zo ontstaan de godsdienstoorlogen, die ontzaglijk leed en velerlei ellende over de betrokken landen en volken hebben uitgestort.

Wij behoeven alleen maar te herinneren aan de Hugenotenoorlogen in Frankrijk, onze heldenkamp met Spanje, de 30-jarige oorlog in Duitsland, de oorlogen met Lodewijk XIV, die schijnbaar politieke krijgen waren, maar niet minder een religieuze strekking hadden.

Tijdbeeld. Alvorens nu een aanvang te maken met de behandeling der Reformatie, is het nodig een tijdbeeld te geven van West-Europa bij de eeuwwisseling.

In het wereldgebeuren toch is geen toeval, maar alles staat onder de hoge leiding des Heeren, al schijnt soms de menselijke factor te domineren.

Als de Reformatie West-Europa, binnentreedt zijn het een 3-tal grootmachten die een voorname rol spelen nl. Spanje, Frankrijk en Engeland.

Men zou verwachten in deze rij ook Duitsland aan te treffen, ook Italië. Maar toch is dit niet zo. Beide zijn verdeeld en machteloos. Vooral Italië is een kluif, waarop begerige ogen gericht zijn.

Het is daarom wel opmerkelijk, dat juist in dit Duitsland het epicentrum der Hervorming ligt, vanwaar uit krachtige stoten naar cle omliggende landen uitgaan.

In dat Duitsland treedt de spaans-habsburger Karei V op (1519—1556). Hij is reeds koning van Spanje, het machtigste land, schatrijk door de ontdekking van Amerika met zijn goud-en zilverbezit, als 't ware aangewezen om een overheersende plaats in te nemen en een der krachtigste steunpilaren van Rome te worden. Karei V was na de dood van zijn grootvader Maximiliaan I (wij kennen deze uit onze eigen geschiedenis) door de keurvorsten tot keizer gekozen. Deze hadden hem verkoren én omdat hij een Habsburger was én omdat zij dachten, dat zij met zo'n jonge vorst de teugels van het bewind zelf in handen zouden houden; een zaak waarop hun ganse streven gericht was. Zij hebben zich wel een beetje in Karei vergist: hij ontpopte zich als een handig staatsman.

De jonge keizer had hoge idealen:1. herstel van het oude keizerrijk in sterk gecentraliseerde vorm; 2. handhaving van de allene katholieke godsdienst; 3. terneerwerping van de Islam, die vanuit het Z.O. een vernieuwde aanval op het Westen deed en zelfs in 1526 de Hongaren versloeg (bij Mohacs).

Hij had echter al aanstonds met veel narigheid te kampen. Frankrijk was bij de keizerskeuze, in de persoon van Frans I, de concurrent geweest en sedertdien was het tussen die beiden voortdurend hommeles. Niet minder dan vijf oorlogen hebben Spanje en Frankrijk gevoerd (1521—1559.) Gelukkig kunnen wij zeggen! Nu was er geen samengaan van beide roomse landen. Want, dat dit laatste niet denkbeeldig was bleek wel in 1559. God heeft het genadig verhoed. Zoals we weten, stierf de franse koning en kwam er van al cle plannen niets.

Zo was de keizer voortdurend in het veld en kon de reformatie zich vrolijk uitbreiden.

Er kwam nog iets bij. Zijn grootvader Keizer Maximiliaan had indertijd getracht een centrale regering te vormen. Men begrijpt waarom; ook hoe gevaarlijk dit voor de Reformatie had kunnen worden. De vorsten van Duitsland, zowel de katholieke als de protestantse moesten van die centralisering niets hebben; zij bleven lièver vrij.

Neen, het ging Karei niet voor de wind om zijn idealen, inzonderheid wat het geloof betreft, te verwezenlijken.

Hij was aan handen en voeten gebonden!

Wij vermelden dit alles, om te tonen, hoe ongemeen gunstig de politieke toestand was voor de verbreiding der Hervorming.

Wereldbeeld. Er was meer. De Reformatie kwam een wereld binnen, die in het teken stond van „vernieuwing". Wij herinneren aan de uitvinding van de boekdrukkunst, beter gezegd van de losse letter, waardoor het drukken van boeken veel vlugger ging; van grote betekenis voor de komende Reformatie.

Copernicus kwam met zijn theorie van de beweging der aarde om de zon; dus omgekeerd van hetgeen men tot hiertoe had beweerd en zelfs kerkelijk had vastgesteld.

Het buskruit was uitgevonden en dit bew T erkte een geheel andere wijze van oorlogvoeren. De adel verloor daardoor op militair gebied zijn betekenis. De lagere adel zocht het daardoor vaak in roverijen: denk aan de roofburchten aan de Rijn.

Ook voor de boerenstand was het geen gulden tijd! De ontdekking van Amerika en de zeeweg naar Indië veroorzaakten een geweldige uitbreiding op handelsgebied: de handel werd wereldhandel. Voor de zeevarende staten kwam er gebiedsuitbreiding bij door koloniën.

De vernieuwing op kunst-en wetenschappelijk gebied bezagen wij vroeger reeds. Er waren er die zeiden: het is een lust om te leven!

P. J. LAMORé.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen