HERORIENTATIE IN DE CATECHESE (III) Doen we het goed, zoals we het doen?

4. Mogelijke instructies

Nadat we aangewezen hebben dat de catechese lange tijd een verwaarloosde dienst in de kerken is geweest wat betreft de theologische bezinning, en dat er de laatste tijd meer aandacht voor komt in de opleiding van catecheten en in de voorlichting door de kerkelijke bladen, hebben we bepaalde praktische probleemvelden of knelpunten in de catechese gesignaleerd. Nu willen we iets zeggen over Verbeteringen die zouden kunnen worden aangebracht. We hopen, dat dit instruerend zal werken voor catecheten onder ons en voor de catechese in de gemeente in het algemeen.

De vraag die bij het noemen van verbeteringen en het opstellen van instrueties steeds gesteld kan (moet!) worden, is: zijn ze ook praktisch realiseerbaar? Nu, ik kan zeggen dat de hier te noemen instrueties in mijn eigen catechetische werkzaamheid en in die van andere collega’s gepraktiseerd zijn en worden. Daarom spreek ik ook over „mogelijke” instrueties.

4.1. Overleg met de kerkeraad

Allereerst wijs ik op de mogelijkheid, ja zelfs noodzakelijkheid om met de kerkeraad een gesprek te hebben over heel de catechese, over opzet, verloop en intentie. Hier moet tijdens de kerkeraadsvergaderingen werkelijk voldoende tijd voor.uitgetrokken worden. Laat dan maar liever wat andere zaken liggen en overstaan voor een volgende vergadering. Het geven van prioriteit aan de catechese in de gemeente als één van de primaire taken is zonder meer verantwoord. Het mooiste zou zijn er een aparte vergadering aan te besteden.

Dit gesprek of gezamenlijk beraad kan heel goed plaatsvinden bij de afsluiting van het seizoen van catechiseren, wanneer rapportage geschiedt over de gehouden catechisaties. Ik ga er van uit, dat dit gebeult. Ik vind dat vanzelfsprekend. De laatste jaren maak ik zelf een stencil klaar met een overzicht van de catechisaties en de opzet van een nieuw seizoen. Aan de hand daarvan kan er goed gepraat worden over alle facetten van het catechiseren. Het geeft de broeders ambtsdragers een goed inzicht in wat er allemaal gebeurt. Dit beraad is ook mogelijk bij het begin van een nieuwe periode van catechiseren. Ook gebeult het wel bij de voorbereidingen voor de jeugdzondag en/of jeugdweek. Het lijkt mij ook vruchtbaar om in classicaal verband en op regionale bezinningsavonden voor ambtsdragers samen over de catechese door te praten, gegevens uit te wisselen en zich te beraden op nieuwe mogelijkheden en vormen voor de catechese in deze tijd. Een éérste inzet voor het gesprek op de kerkeraad komt natuurlijk van de kant van de catecheet-predikant. Hij geeft mondeling of schriftelijk een overzicht van het gedane werk ter catechisatie en doet al suggesties voor een nieuwe ronde, waarbij hij in rekening brengt de punten die uit de evaluatie van de gehouden catechisaties naar voren zijn gekomen. Maar dan moet er ook volop gelegenheid zijn voor de andere kerkeraadsleden om vragen te stellen, opmerkingen te maken, suggesties te doen en wensen naar voren te brengen ten aanzien van opzet, inhoud, leerplan, leergang, leervorm, leerdoel en leermiddelen van de catechese. Daarbij moeten verder de reacties uit de gezinnen, die tijdens huisbezoeken zijn gehoord, meegenomen en ergens genoteerd, worden opgepikt en in de bespreking betrokken. Samen ga men ter kerkeraad alle facetten van de catechese na en neme daar rüstig alle tijd voor, want het raakt een uiterst importante zaak: de vorming en toerusting van de jeugd, dat is de kerk der toekomst, door middel van het onderricht der kerk!

Aan het eind van het gesprek, het beraad en het overleg, worden gezamenlijk bepaalde punten vastgelegd, opdat er in de nieuwe opzet mee gerekend kan worden.

4.2. Bespreking met de ouders

Dit is de volgende zaak die ik wil aansnijden. Betrek toch ook steeds de ouders en andere gemeenteleden in het totale beraad over de catechese. In enkele gemeenten is men er toe overgegaan aan het eind en/of aan het begin van de catechisaties een bijeenkomst met de ouders te beieggen. Dat is een zeer lofwaardig initiatief. De ouders moeten zoveel mogelijk betrokken worden en blijven bij de kerkelijke onderwijzing van hun kinderen. En het is praktisch uitvoerbaar. Roep de ouders samen voor zo’n uitwisseling van gegevens en gedachten over de catechese. Dat zal eerst wat moeten wennen, maar na enkele keren komt er meer aandacht en inbreng van hun kant.

Op deze bijeenkomst met de ouders kunnen informaties gegeven worden over de stand van de catechese, waarvoor hetzelfde stencil kan dienen als voor het gesprek met de kerkeraad, wat geen apart werk vergt. Daarna kan de bespreking plaatsvinden en kan gevraagd worden naar suggesties enz. Deze bijeenkomst moet door de kerkeraad worden belegd en mag niet overkomen als een privé-zaak van de catecheet.

Het is mogelijk - en hier en daar is dat al aan de gang! - uit de ouders een soort catecheseteam samen te stellen om de catecheet bij te staan en hulp te bieden gedurende het houden van de catechisaties en bij het opzetten ervan. Dit team kan zich bijzonder gaan bezig houden met een stuk theoretische bezinning en met het tot stand brengen van een juiste, meest verantwoorde praktische vormgeving van de catechese.

De laatste tijd wordt er zelfs over gesproken om leden die belijdenis deden en tot volwassenheid in het geloof zijn gekomen, in te zetten in de daadwerkelijke catechese, opdat ze nu ook anderen van de Heiland gaan onderwijzen, zodat ze heel concreet voldoen aan de gegeven belofte mee te werken aan de opbouw van de gemeente. Ik dacht dat dit zeer aan te bevelen is, maar heb nog geen duidelijke voorstelling hoe dit praktisch gestalte zal moeten krijgen. Daar is nog verder denkwerk voor nod ig en een uitproberen in de praktijk. Mij staan hierover momenteel geen gegevens ter beschikking. Deze activiteiten van de catecheseteams en anderen komen nu niet in de plaats van de gespreksavonden met al de ouders, maar kunnen daarnaast hunfunetie goed gaan vervullen.

Uit de besprekingen op de bijeenkomsten met de ouders, uit de bezinningen van de catecheseteams en eventueel uit de ervaringen van de belijdende-leden-catecheten komen ongetwijfeld allerlei belangrijke gegevens op tafel met betrekking tot de catechese. Die heeft de kerkeraad met de catecheet te bundelen, waarbij een opdracht wordt geformuleerd om ze te verwerken in de opzet van de kornende catechisaties.

4.3. Verwerking door de catecheet

Het is een alleszins verantwoorde zaak,dat de predikant-catecheet zich vóór de zomervakanties of direct daarna enige dagen op zijn studeerkamer opsluit, alle ander werk laat rüsten en zich volledig orië’nteert op de kornende catechisaties. Hij heeft zich dan te zetten aan een planning van wat er gedaan gaat worden, met vóór zich de rapportage van wat er het vorig seizoen gedaan is en de evaluaties van de besprekingen op de kerkeraad en de bijeenkomsten van de ouders. In deze planning kunnende catecheseteams betrokken worden maar meestal zal de predikant zelf toch moeten zorgen voor een gedetailleerde uitwerking van al het materiaal.

In deze planning moeten alle facetten in het onderwijsgebeuren van de catechese aan de orde komen. Zoals:

- de start, de zgn. werving en opening. Hoe moeten die plaatsvinden?

- de indeling naar leeftijd en uren. Moeten daar soms veranderingen i.e. verbeteringen in worden aangebracht?

- het leerplan dat moet worden opgesteld, met een aangepaste leergang en leervorm en dat alles beheerst door en gericht op het leerdoel. Concreet betekent dit: welke stof moet dit keer behandeld worden? Is er materiaal voorhanden? Welke boekjes moeten worden aangeschaft of zal er beter gewerkt kunnen worden met stencils, met een eigen werkmap of multoband? Wat willen we met de catechisaties in de verschillende groepen bereiken?

- de leermiddelen die één voor één bekeken moeten worden. Is het lokaal ruim genoeg? Is er voldoende verlichting? Zijn er bijbels en psalmboekjes aanwezig of moeten ze opnieuw ingebonden of vervangen? Staat er een bord met krijt en wisser? Zijn de stoelen stevig, is er een opbergkast en is de ventilatie voldoende? Beschikt de kerk over een bandrecorder, een diaprojector en ander visueel materiaal?

- de financiën, die een wezenlijk onderdeel van de catechisaties uitmaken. Wat is de zin van de catechisatiebus? Wat moet er dit keer worden aangeschaft? Hoe ziet de boekhouding van de catechese er uit? Is er een bijzonder project waar de catechisanten dit keer gelden voor kunnen verzamelen? Wie van de catechisanten kunnen we met dit project belasten?

- de orië’ntatie op de leef-, gevoels- en denkwereld van de jongeren tussen 12 en 20 jaar. Hoe komt de catecheet aan goede lectuur hierover en wanneer kan hij zich daar wat inwerken?

- het groepsgebeuren. De catechese vindt plaats in een groep. Daarom make de catecheet studie van het groepsgebeuren en lette op psychologische, sociologische en groepsdynamische aspecten van dit gebeuren.

- de orde op de catechisaties vraagt niet minder aparte aandacht. Waarom wou het de vorige keer niet met die groep en waarom liep het met de andere groep zo fantastisch?

Zo bereide de catecheet de catechisaties voor en bereide hij ook zichzelf voor op het werk dat komen gaat. Dit zou nog meer gestimuleerd kunnen worden en ook gecombineerd door het in het leven roepen van catechetische werkgroepen en het opzetten van zgn. post-academische bijscholingen. Maar zover is het onder ons nog niet, al zijn er hier en daar initiatieven in die richting.

Zo ligt dan in grote lijnen heel het catecheseplan van tevoren uitgewerkt, na de oriëntatie-dagen van de catecheet op zijn studeerkamer.

4.4. Werving van de catechisanten

Nu komt het verder aan op de juiste manier van realisering. Het eerste wat daarbij aan de orde komt is de zogenaamde werving en opening. Hoe laten we de ouders en catechisanten weten, wanneer de catechisaties beginnen en wat we van plan zijn dit keer met elkaar te doen?

De uitnodiging om aan de catechisaties te komen deelnemen kan op verschillende manieren gebeuren, o.a. door:

- mededeling van de preekstoel met de oproep aan ouders en catechisanten, waarbij uren, leeftijden en plaats worden genoemd;

- stukje in een kerkblad of gemeenteblad met meer informaties;

- stencil voor ouders met indeling naar leeftijd, avond, uren en met opgave van wat behand eld za I worden;

- kaart voor catechisanten met een persoonlijke uitnodiging en oproep;

- bijeenkomst met de ouders waarop informaties worden gegeven en suggesties kunnen worden gedaan;

- gezamenlijk beginnen met alle catechisanten, waarbij de kerkeraad (inzonderheid de jeugdouderling en/of jeugddiaken) present zai zijn;

- aparte regeling voor de belijdeniscatechisatie waarop we later terugkomen.

Ik wil geen voorkeur uitspreken voor al deze praktische mogelijkheden. Men zoeke de beste manier op. Het is ook mogelijk zowel de ene manier te benutten als de andere en het mes van meer dan één kant te laten snijden. In ieder geval moet er voor gezorgd worden, dat de ouders en jongeren van de gemeente worden gewezen op hun taak ten aanzien van het (laten) volgen van het catechetisch onderwijs. (wordt vervolgd)

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen