Alzo wies het Woord... missionaire bijbelvertaling in Afrika

Vooral in de vorige eeuw - ook wel de zendingseeuw genoemd - breidde lief aantal, waarin tenminste een deel van de Bijbel was vertaald, zich sterk uit. Momenteel bedraagt dit aantal ruim 1850.

Men vermoedt dat er in de wereld meer dan vijfduizend talen gesproken worden. Het is erg moeilijk om tot een precieze berekening van dit aantal te komen. Daar zijn verschillende redenen voor. De grens tussen een taal en dialect is lang niet altijd ondubbelzinnig vast te stellen. In Kenya treffen we groepen zeer verwante talen/ dialecten aan, die in het verleden onder een groepsnaam werden aangeduid, zoals de Kalenjin en de Luyia. Nu is gebleken dat de deeltalen zodanig van elkaar afwijken, dat er in tenminste vier ervan vertalingen nodig zijn. Er zijn nog hier en daar geïsoleerde gebieden bekend, zoals in Oost-Zaïre, waarvan de taalkaart duidelijk hiaten vertoont. D.m.v. een onderzoeksprogramma uitgaande van de Wycliffe Bijbelvertalers wordt nu uitgezocht, om hoeveel talen het gaat, op welke locaties en door hoeveel mensen die talen gesproken worden, en welke mate van tweetaligheid (met de verkeerstaal, het Zaïre Swahili) er aangetroffen wordt.

Niettemin, kan er gesteld worden dat nu al 95% van de wereldbevolking in principe toegang heeft tot in ieder geval een deel van de bijbeltekst. Dat wil natuurlijk niet zeggen, dat al die mensen de Bijbel ook lezen en gebruiken willen of kunnen of dat zij ingewonnen zijn voor het Evangelie. Was het maar waar! In ieder geval geldt dat kerk en zending in die talen de beschikking hebben over tenminste een deel van de Schrift.

Het ligt voor de hand dat die 95% de meeste grote talen in de wereld omvat. Een eenvoudig rekensommetje laat zien dat die resterende 5% uit een hele grote groep kleine talen moet bestaan. Er zijn gebieden, zoals in West Afrika en Irian Jaya, waar talen gesproken worden met niet meer dan enkele duizenden sprekers. Voor die mensen is hun taal een even belangrijk communicatiekanaal als die van de wereldtaal met zijn vijftig miljoen sprekers! We moeten ervoor waken dat we niet op een „wereldse" manier tegen dergelijke situaties aankijken. Het , , gaat dan heen en verkondig het Evangelie aan alle creaturen" betekent dat we ook geen moeite en kosten mogen besparen als het gaat om bijbelvertaling voor de kleinere taalgroepen, zeker niet als de mensen naast de eigen taal geen verkeerstaal of nationale taal spreken.

Vertaalwerk in Afrika

De bijbelgenootschappen in Afrika zijn betrokken bij ongeveer tweehonderdentwintig vertaalprojecten. Onze Wycliffe collega's kunnen daar zeker nog eens honderd talen - veelal de kleinere en onbereikte gebieden - bijtellen. We mogen samen gehoor geven aan de grote opdracht van de Heiland, Die Zelf de taal van Zijn volk sprak en daarin de grote werken Gods verkondigde.

De Bijbelgenootschappen assisteren de kerken en zendingen bij de opzet en uitvoering van deze taak. De kerken , , leveren" de vertalers en een deel van de projektkosten. Zij dragen het werk en de l werkers men-daarbij in het gebed. Groot is de van vreugde als na jarenlang zwoegen de eer-kwaste vruchten geplukt kunnen worden. Een e Evangelie van Markus, het boek Genesis, ma-het gehele Nieuwe Testament, en, als het stand. haalbaar is, na soms 10-15 jaar, de volledige Bijbel.

Jarenlang werk voor honderden vertalers aan wie de taak was toevertrouwd. Sommigen moeten werken onder moeilijke omstandigheden. Als gevolg van slechte verbindingen, oorlogssituaties is het voor de vertaalconsulenten die de projekten begeleiden niet altijd mogelijk de vertalers regelmatig op te zoeken, hen te bemoedigen, te helpen bij het oplossen van vertaalproblemen en de nodige controles uit te voeren. Soms ontbreken de meest elementaire voorzieningen om te werken. In sommige gevallen zijn de lokale kerken niet in staat de vertalers een redelijk salaris te betalen. Het is dan ook bijzonder bemoedigend, maar tegelijk ook beschamend, om te zien hoe vertalers hebben leren leven met dergelijke situaties en met onverminderd elan doorgegaan zijn met hun werk.

Dat betekent dat deze mensen zelf zijn gegrepen door de Boodschap van het Evangelie en hebben ingezien dat in de schijnbaar uitzichtloze politieke of sociaal-economische omstandigheden waarin men moet leven, alleen het Evangelie heil biedt en hoop en perspectief biedt voor de toekomst!

Wat een blijdschap is er dan als het werk bekroond wordt met de verschijning van een Nieuw Testament of Bijbel. Het artikel van mijn collega, Dr. Musimbi Kanyoro, spreekt voor zichzelf. Het is alsof de Heere God Zelf afdaalt tot de mensen en Zichzelf presenteert in de taal als de God van liefde, Die het behoud van zondaars op het oog heeft! Of, zoals een stamhoofd eens zei, nu weten we dat God ook onze taal spreekt.

Vertalen is communiceren

Daar denken we niet altijd aan. We zijn geneigd om op een wat abstracte manier te denken. Zo in de trant van: het overzetten van woorden en zinnen van de ene taal in de andere. En we moeten er in de eerste plaats op toezien dat dit op een verantwoorde manier en „getrouw" gebeurt. Uiteraard valt hier niets op af te dingen. We dienen te vertalen „wat er staat", en hebben niet de vrijheid daaraan iets af of toe te doen.

Dit neemt echter niet weg dat tegelijkertijd vertalen ook communiceren betekent. Als Paulus door de Geest gedreven een brief schrijft aan de gemeente van Christus in Rome, dan doet hij dat, omdat hij een boodschap - een deel van De Boodschap - wil doorgeven, oftewel communiceren aan een groep mensen met wie hij een taal en cultuur gemeen heeft. De vertaler nu heeft de opdracht om diezelfde brief door te geven aan mensen die in een andere tijd leven en de taal, en cultuur van het oorspronkelijke communicatiegebeuren niet delen. Hij moet pogen om zich in te leven in wat Paulus - en de Heilige Geest - wilde zeggen tot die gemeente van Rome. Het zal duidelijk zijn dat hij hier voor een zeer moeilijke opdracht staat. Hij moet zich verdiepen en inleven in de tekst en de situatie waarin deze ontstond en tegelijk oog hebben voor de taalkundige, culturele en godsdienstige situatie van zijn eigen mensen.

Als we streven naar goede communicatie, wil dat zeggen, dat we niet alleen trouw moeten blijven aan de tekst, maar dat we tevens moeten proberen zo te vertalen, dat de vertaalde tekst begrepen kan worden en natuurlijk overkomt. God spreekt de taal van de mensen net als hen, omdat Hij Zijn Woord ook in de situatie van andere volken en culturen „vlees wil laten worden". Vertalers moeten proberen die drie eigenschappen van een goede vertaling - accuraat, begrijpelijk en natuurlijk - niet tegen elkaar uit te spelen en, zo mogelijk, alle tot recht te laten komen. Dat beteker-t dat de dingen, voor wat vorm betreft, wel eens anders gezegd moeten worden, zonder dat de inhoud geweld mag worden aangedaan. Iedere taal heeft zijn uitdrukkingswijzen. Het Hebreeuws en Grieks zijn ook „gewone" talen met hun mogelijkheden en beperkingen 'en hebben van zichzelf geen streepje voor m.b.t. de „ontvangende" talen, de talen waarin vertaald wordt.

Voor wat de verschillen tussen talen betreft venwijs ik u naar eerder gepubliceerde artikelen van de heer Van Steenbergen, en mijzelf over vertaalproblemen in het Pokot. Het valt niet mee de Boodschap in boekvorm te publiceren voor mensen die niet voldoende de kunst van het lezen en schrijven beheersen. De bijbelgenootschappen willen kerken en regeringen helpen bij het bevorderen van het lees-en schrijfonderwijs voor zowel kinderen als volwassenen d.m.v. het nieuwe lezersprogramma. Eenvoudige speciaal voor dit doel vertaalde bijbelgedeelten worden in grote druk voor dit doel beschikbaar gesteld.

Ook is er een begin gemaakt met het opnemen van de bijbeltekst op cassette, zodat het Evangelie door analfabeten gehoord kan worden in plaats van gelezen. Er zou nog meer te zeggen zijn over de wijze waarop de bijbelgenootschappen probéren de Bijbel een open boek te laten zijn voor Moslims en voor Christenen, die meer over de achtergrond van tekst en context van de Schrift willen weten. Daarover hopelijk een andere keer meer. Het communiceren van de Boodschap is een zaak van de Heilige Geest. Het is door de kracht van de Geest dat mensen tot geloof en bekering komen. Vertalen vereist kennis van zaken en tegelijk veriichting door diezelfde Geest. De Heere God wil in Zijn genade van beperkte mensen gebruik maken om instrumenten te zijn van de Geest, die aan de spraakverwarring van Babel een einde maakt, wanneer door het wonder van Pinksteren , , een ieder in zijn eigen taal de grote daden Gods hoort verkondigen”.

350 jaar Statenvertaling

Het is een wonder van Gods trouw dat hij deze vertaling van de Schrift heeft willen gebruiken voor de opbouw en uitbreiding van Zijn kerk in de Nederlandse situatie. Ook de Nederiandse taal is er sterk door beïnvloed.

Geve God dat overal waar het Woord vertaald wordt, het beslag zal leggen op mensen en samenlevingen, bevrijdend en vernieuwend. Het gaat niet om vertalers en vertalingen, maar om de komst en uitbreiding van Zijn Rijk. Dat alle vertaalarbeid mag zijn afgestemd op dat grote doei, tot eer van de Koning!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen