Ds PIETER VAN DIJKE 1851 — 23 Maart — 1951

Het was dezer dagen honderd jaar geleden, dat Ds Pieter van Dijke van St. Philipsland, de geestelijke vader van de tegenwoordige Gereformeerde en Oud Gereformeerde Gemeenten, door Ds Ledeboer van Benthuizen tot predikant werd geordend. In een paar artikeltjes wil ik iets uit het veel bewogen leven van deze merkwaardige Zeeuwse predikant vertellen, te meer, omdat we daarmee een stukje geschiedenis uit ons

eigen kerkgenootschap ophalen. Pieter van Dijke werd geboren op 9 Juli 1812 te St. Philipsland, waar zijn vader, Adriaan van Dijke boer was. Zodra hij oud genoeg was, moest hij naar school, waar hij een echte deugniet was, maar niettemin flink kon leren. Vrijwel alle Psalmen — die toén nog op een openbare schooi geleerd werden — kende hij uit zijn hoofd. Bij zijn opgroeien bekommerde hij zich niet om God en Zijn dienst, integendeel, hij was een vloeker en zwetser en liet zich onder zijn kameraden geducht gelden. Zijn liefste werk was hazen stropen en dat deed hij bij voorkeur op Zondag. Hij zat veel op de „bierbank", de waard van de dorpsherberg had hem onder zijn vaste klanten.

Op 30 Augustus 1832 trad hij in het huwelijk met Pieternella Maria Mol. Nu zou hij dan toch wat beter op gaan passen en ook eens naar de kerk gaan. Maar zat hij in de kerk, dan ging het hem aan het hart, dat de hazen zo maar vrij in de polder rondliepen, zodat hij een volgende Zondag weer achter de langoren aan zat. Toch las hij nog wel in de Bijbel en zo gebeurde het, dat hij omstreeks 1835 bij het Bijbellezen getroffen werd, toen hij in 2 Kon. 19 : 22 las: Wien hebt gij gehoond en gelasterd en tegen wien hebt gij de stem verheven en uwe ogen opgeheven tegen den Heilige Israëls "

Die woorden troffen hem diep in de ziel. Die Sanherib, die God hoonde en lasterde was hij. Hij zag zich schuldig, een schuld zó groot, dat die reikte van de aarde naar de hemel. Hij wist geen raad met zich zelf. In de Herv. Kerk ter plaatse kon hij het niet vinden en in zijn zware zielestrijd voegde hij zich bij een klein gezelschap, dat samen kwam om met elkaar oude schrijvers te lezen.

Spoedig was het in St. Philipsland en in geheel de omtrek bekend, dat „Piet van Dieke" zoals zij hem in hun dialect noemden, omgezet was. En dat was waar... de Christus der Schriften was rijk voor deze arme en in zichzelf verlorene, ontsloten. Van meetaf voelde hij zich geroepen om zielen te winnen voor koning Jezus. Bij het ploegen op het land werd hij bepaald bij de profeet Elisa die de mantel was omgeworpen. Hij raakte hiermee werkzaam en stelde de Heere drie vragen:

le. Als het waar was, dat de Heere hem riep, of Hij hem dan ook volk wou zenden om naar hem te luisteren:

2e. Of de Heere hem wijsheid wou geven en een vrijmoedige geest om Zijn Heilig Woord te verkondigen en

3e. Dat de Heere hem dan ook een geschikte plaats aan zou wijzen.

Deze drie tekenen werden alle aan hem bevestigd. De eerste Zondag kwamen er slechts een paar hoorders, maar toen het bekend was stroomde zijn huisje zo vol dat er geen ruimte genoeg was. Zijn vader gaf hem toen gelegenheid om in een grote landbouwschuur te preken. Van alle kanten stroomde het volk toe, vooral uit het eiland Tholen en zelfs met mossel schuiten uit Bruinisse.

Nu was het in die tijd — het was in de dagen der Afscheiding — verboden om met meer dan 19 personen samen te komen. Hoge boeten werden daarvoor uitgedeeld, maar van Dijke trok zich daar niets van aan. Soms werd hij driemaal op een Zondag beboet! Van Dijke betaalde niets en op een Maandagmorgen — het was 20 Febr. 1843 — kwam de deurwaarder, geassisteerd door de politie, hem „In naam der Wet" arresteren. Overgebracht naar de gevangenis te Zierikzee, zat hij daar drie volle maanden. Voor ƒ 2800.— kon hij vrij komen, maar van Dijke weigerde.

Gelukkig mocht hij veel bezoek ontvangen, wat hem tot veel vertroosting was in zijn lijdensweg. Nu waren er onder zijn bezoekers, die hem voorstelden zich tot Z.M. Koning Willem te wenden, om „vrijheid" aan te vragen. Aanvankelijk weigerde hij, maar na 5 maanden gaf hij toe. Van Dijke kwam vrij en begaf zich naar St. Philipsland waar hij de in aanbouw zijnde kerk liet voltooien.

Toch was het, of het preken niet meer zo ging als vroeger. De aangevraagde vrijheid zat hem „dwars." Daarom besloot hij naast zijn oefenaarsschap schipper en graanhandelaar te worden. Zelfs wilde hij weg naar Amerika!

Op een van zgn reizen ontmoette hij te Vlissingen zijn oude vriend Ds Ledeboer van Benthuizen. Ds Ledeboer was, zoals bekend uit de Hervormde Kerk gezet omdat hij de Reglementen niet handhaafde en tegen de Gezangen was. Deze nam het hem zeer kwalijk, dat hij „vrijheid" had aangevraagd en raadde hem dit te herroepen.

Thuisgekomen belegde van Dijke een ledenvergadering, waar een request werd opgesteld met schuldbelijdenis voor de aangevraagde vrijheid. De regering ging hier echter niet op in, „eens gevraagd blijft gevraagd" was .het antwoord. Te St. Philipsland achtte men zich nu echter in hun geweten vrij.

Evenwel, oefenaar van Dijke zou toch maar naar Amerika gaan. Voor hij deze reis aanvaardde, zou hij eerst zijn vriend Ds Ledeboer nog eens opzoeken. En ziedaar, deze deelde hem mede, dat hij opdracht had van zijn grote Zender om hem als Herder en Leraar tot de volle bediening des Woords te zalven.

Wat was van Dijke verblijd. Vrij spoedig werd hij in de kring van de Ledeboeriaanse gemeente onderzocht naar artikel 8 der kerkenordening, waar hij tot proefpredikatie had Joh. 13 : 7: Wat Ik doe weet gij nu niet, maar gij zult het na dezen verstaan." Met algemene stemmen werd hij toegelaten.

Over zijn bevestiging en enige andere zaken een volgende keer.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen