W. van der Zwaag, Reveil en Afscheiding; Negentiende-eeuwse kerkhistorie met bijzondere actualiteit. Uitg. De Groot Goudriaan - Kampen, ISBN 9061 40 9713.656 pag.; €44,90

Van de hand van de Barneveldse ama- teur-kerkhistoricus W. van der Zwaag verscheen enige tijd geleden een forse publicatie onder de Reveil Afscheiding. Na een overzicht van de

kerkgeschiedenis van Engeland en Schotland, betreedt Van der Zwaag opnieuw het terrein van de vaderlandse kerkgeschiedenis van de negentiende eeuw. Opnieuw, want in 1984 verscheen van zijn hand reeds Om de Schat van Christus'Bruid, waar'm nagenoeg dezelfde periode wordt beschreven. Men vraagt zich dan af: wat beweegt de auteur om na ruim 20 jaar nog eens dezelfde periode en dezelfde ontwikkelingen te beschrijven? En wat moet men de lezers van De Saambinder, die natuurlijk allemaal Om de Schat van Christus' Bruid in de kast hebben staan, aanbevelen? Biedt Reveil en Afscheiding meer? Is het wezenlijk iets nieuws? Er vallen wel enkele verschillen te noemen tussen beide boeken. Zo begint Van der Zwaag in zijn thans gerecenseerde boek aanmerkelijk eerder, bij Reformatie en Nadere Reformatie. Ook betrekt hij de ontwikkelingen in Schotland in zijn historisch exposé. Volgens het inleidende hoofdstuk in Om de Schat van Christus'Bruid wilde de schrijver voortdurend de continuïteit aantonen tussen de bevindelijk-gereformeerde lijn in de Reformatie en de Nadere Reformatie enerzijds en het bevindelijke leven in de negentiende en twintigste eeuw anderzijds. Zo schreef Van der Zwaag in 1984: "Volgens deze zienswijze (nl.dievan enkele bekende kerkhistorici, JP) was de oud-gereformeerde bevindelijke religie een sterk door de historici bepaald gegeven, dat door de ontwikkeling der (theologische) wetenschap haar bestaansrecht had verloren" Daartegenover wordt met instemming J. Evenhuis aangehaald, die opmerkt: "Is trouwens niet de bevinding een wezenlijke karaktertrek van het gereformeerd protestantisme? " Tegen deze achtergrond is het goed om de ontwikkelingen in de negentiende en twintigste eeuw te relateren aan de ontwikkeling van de gereformeerde en lutherse reformatie, en de ontwikkelingen in Schotland, zoals Van der Zwaag dat nu in zijn boek Reveil en Afscheiding doet. Ik beschouw dat als winst. Zelf denk ik dat dit punt nog wat meer aandacht zou mogen ontvangen. Het valt me telkens op hoe weinig kerkhistorici over Reformatie en Nadere Reformatie schrijven met innerlijke affiniteit tot het bevindelijke erfgoed uit deze periode.

Ook min of meer nieuw in Reveil en Afscheiding, vergeleken met Om de Schat van Christus'Bruid, is de nadruk op het opwekkingskarakter achter de gebeurtenissen in de negentiende eeuw. De schrijver ziet in de hele kerkgeschiedenis telkens perioden van verval, afgewisseld met perioden van opwekking en geestelijke herleving. De toegenomen aandacht voor opwekkingen gedurende de laatste decennia zal ertoe hebben bijgedragen dat de auteur vanuit dit referentiekader ook de vaderlandse kerkgeschiedenis is gaan 'herlezen'.

Tenslotte is Reveil en Afscheiding ten opzichte van Om de Schat van Christus' Bruid daarin nieuw, dat de auteur niet het hele verloop van de negentiende eeuw meeneemt. Trekt hij In Om de Schat van Christus' Bruid de lijnen nog door naar de Doleantie van Kuyper (1886) en zelfs naar de eerste helft van de twintigste eeuw, in Reveil en Afscheiding blijft de aandacht van de schrijver gericht op de eerste helft van de negentiende eeuw. Uitvoerig gaat hij in op de verhouding tussen Reveil en Afscheiding, maar een analyse van de verdere ontwikkelingen van de afgescheiden kerken, zoals in OmdeSchatvan Christus' Bruid, blijft hier achterwege. Dat biedt enerzijds de kans om uitvoeriger en met meer details in te gaan op de gebeurtenissen en ontwikkelingen, maar anderzijds plaatst het de beschreven periode ook weer minder in perspectief tot onze eigen kerkelijke situatie.

Uitgeverij De Groot Goudriaan heeft een prachtig boek op de markt gebracht waarin auteur W. van der Zwaag op zeer gedocumenteerde wijze het ontstaan van de afgescheiden kerken in kaart brengt. Voortdurend wil de schrijver ons laten zien dat niet de neogereformeerde zuil de erfenis van Calvijn heeft voortgedragen, maar dat de kerken waarin de bevindelijk-gereformeerde prediking nog gebracht mag worden veel dieper en wezenlijker verbonden zijn met de Reformatie en de Nadere Reformatie dan Kuyper met zijn verbondsoptimisme. Aan het einde citeert hij Rutherford: "Als het over de staat der kerk Gods en van Sion gaat, dan kan er geen gezegender kenmerk zijn van een kind van God te zijn, dan dat de toestand van Sion u recht ter harte gaat'; Die liefde voor de kerk en haar geschiedenis is de aanschaf van dit boek van Van der Zwaag waard.

Waddinxveen,

J.Pas

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen