Gospel, muziek uit de hemel?

Ik heb geluisterd naar wat deskundigen in en buiten onze kring erover hebben gezegd en wil dat doorgeven, maar pretendeer niet volledig te zijn. Wel hoop ik dat je door dit artikel aan het denken wordt gezet.

Wat is gospel?

Gospel is eenvoudig te omschrijven als eigentijdse muziek met het Evangelie als thema. Religieuze popmuziek oftewel reli-pop. Hoewel er verschillen zijn met wereldse

popmuziek, hebben gospel-pop en gospel-rock er ook overeenkomsten mee. Over gospel-house, het heilig Evangelie in wilde teksten en agressieve muziek, zullen we maar zwijgen.

Gospel dient volgens de bekende gospelartiest Steve Camp tot opbouwing, tot vermaning en tot vertroosting. Het lijken wel drie punten van een goed gereformeerde preek, nietwaar? jawel, maar wat Camp ermee bedoelt is mij niet duidelijk. En dat is wel van belang! Dus weten we nog niets.

Over gospel wordt verschillend gedacht. Sommigen vinden het een prima alternatief voor pop en house. Anderen houden de boot af: te evangelisch, niet te rijmen met de vreze Gods. De derde groep, de grootste, heeft eenvoudig geen behoefte aan gospel, om welke reden dan ook.

Ontstaan

Gospel is afkomstig uit Amerika voor de eeuwwisseling. De negro-spirituals bezongen de ellende van de sla-ven en hun verlangen naar vrijheid. Protestantse kolonisten brachten het Evangelie met als gevolg verschillende opwekkingen. De spirituals kregen een geestelijke inhoud en veranderden in gospelsongs.

De muziek kwam in de kerkdienst terecht en paste in de sfeer van vurige (gezongen) preken, handgeklap, enthousiasme en warm medegevoel. De muziek was sterk emotioneel en appellerend. De grootste gospelzangeres was Mahalia jackson. Zij werd de grondlegster van de gospelmuziek.

Gospelindustrie

In de jaren veertig werden de kerkelijke songs overgenomen door artiesten, zowel solisten als gospelgroepen, buiten de kerk. Orgel en piano werden ingewisseld voor drum, bas en gitaar. Blanken gingen gospels zingen die gemakkelijk in het gehoor lagen. Alle ritmisch gespeelde en gezongen evangelische liederen werden erbij gerekend, van de jazzmuziek van Carel Heinsius tot de eigentijdse luisterliedjes van Elly en Rikkert Zuiderveld toe.

De basis voor de hedendaagse gospel is zo'n dertig jaar geleden gelegd. Gospel verplaatste zich naar de massa-meetings en concertzalen. Platenmaatschappijen toonden interesse voor de populaire muziekstijl. Men zag een gat in de christelijke markt. Intussen is er een complete gospelindustrie op gang gekomen, las ik in GMI Music Magazine. Concurrentie en moderne apparatuur leidden tot technisch hoogwaardige muziek. De kwaliteit verbeterde sterk.

Bijbel en muziek

Muziek neemt in Gods Woord een belangrijke plaats in. Er zijn veel voorbeelden van, hoe de dienst van God - daar ging het om en dat is iets anders dan amusement! - werd opgeluisterd met tempelmuziek en zangkoren. Muziek mag! Muziek speelde een rol bij alle belangrijke gebeurtenissen in Israël, zoals de kroning van een vorst, overwinningen, de terugkomst van de ark, de doortocht door de Rode Zee. Davids harpmuziek had een rustgevende uitwerking op koning Saul.

En dan het Psalmboek, door de muzikale Luther "een kleine Bijbel in de Bijbel" genoemd. Je ziet daar Gods kinderen in het hart, zei hij. Ze werden gezongen tot Gods eer, tot troost in moeilijke tijden, tot onderwijs. De Psalmen zijn ongeëvenaarde liederen voor alle tijden en plaatsen. De Heere Jezus zong ze vlak voor Zijn sterven. Gods kinderen zien hun leven erin verklaard. In Psalm 22 staat, dat God woont onder de lofzangen Israëls. Dat zijn de Psalmen. Laat ze niet verdrongen worden door welke andere liederen dan ook! Een groots muzikaal gebeuren was de inwijding van de herstelde muren van Jeruzalem, zoals beschreven in Nehemia 12. Het ging gepaard met vreugde, dankzeggingen, gezang, met cimbalen, luiten en harpen. Er waren dankkoren en optochten van priesters op en om de muur, kinderen met trompetten en muziekinstrumenten van David. Het hoogtepunt: "En zij offerden deszelfs daags grote slachtofferen, en waren vrolijk; want God had hen vrolijk gemaakt met grote vrolijkheid; en ook waren de vrouwen en de kinderen vrolijk; zodat de vrolijkheid van Jeruzalem tot van verre gehoord werd."

God maakt vrolijk

In het Nieuwe Testament blijft muziek belangrijk tot opbouw van de christelijke gemeente. Dat blijkt in het huis van de gevonden zoon, waar vrolijkheid is. Bij begrafenissen met de traditionele klaagvrouwen. In de gevangenis, als Paulus en Silas Gode lofzangen zingen. Dezelfde Paulus roept de Efeziërs en Kolossenzen op tot het spreken onder elkaar met Psalmen, en lofzangen, en geestelijke liederen, zingende en psalmende den Heere in het hart.

Is gospel muziek uit de hemel? vroegen we ons aan het begin af. Déze bijbelse muziek in ieder geval wel. God had de inwoners van Jeruzalem vrolijk gemaakt, zelfs met grote vrolijkheid. Dat was bepalend. Nadenkend over gospelmuziek lijkt me dat een héél belangrijk criterium voor gospelmusici en - luisteraars. Overigens, ik denk dat het opwekkingslied ook dringend een bijbelse toetsing nodig is.

We komen in onze tijd terecht. Aan de hand van vier stellingen gaan we na hoe gospel beoordeeld moet worden.

Gospel doet je iets

Stelling 7. Gospel doet je iets en vormt je persoonlijkheid. Het is niet onverschillig naar welke muziek je luistert.

Gospelfans vertellen over hun relatie met God onder meer: "Ik ben gewend om eerst meer in het algemeen te zingen over de relatie met God. Daarna ga je over op lofprijzing. Als laatste komt de aanbidding. Bij de aanbidding laat God zien wie Hij is en ervaar je Zijn liefde. Dat wil je vasthouden." "Toen ik een jaar of zestien was, kwam ik in aanraking met gospelmuziek. Dat was in één keer raak. Ik ben ernaar gaan luisteren en sindsdien heeft deze muziek mijn geloofsleven versterkt. Dat kwam vooral doordat ik me verdiepte in de teksten. Die geven mij vaak de kracht die nodig is om getuige van Jezus te zijn."

Gospel werkte in op hun gevoel. Het deed ze iets. Het maakte bepaalde emoties los. Maar is dit allemaal zaligmakend geloof? Ds. Van Amstel, deskundige op het gebied van geestelijke liederen, wijst op het gevaar dat je alles op één hoop gooit en het onderscheid tussen waar geloof en emotioneel bezigzijn verdwijnt. Hij zegt: "We moeten schriftuurlijk verantwoord zingen en niet alleen halleluja-liederen." Dat is trouwens ook een bedenking van Siebold Schipper tegen de opwekkingsbundel. Gevoel is iets anders dan geloof. Er is geen geloof zonder gevoel, zeg je misschien. Inderdaad, maar er is wel veel gevoel zonder geloof.

Calvijn noemde muziek "een ongelofelijke kracht om harten te bewegen." Het is daarom niet onverschillig naar welke muziek je luistert. Muziek - en dus ook gospel - is niet vrijblijvend.

In Terdege vertelde Corrie van Genderen, dat zij de goede bedoeling van gospel niet wil ontkennen, maar: "Deze muziek roept dezelfde emoties op als popmuziek. M'n man, die nog steeds een popliefhebber is, denkt daar net zo over. Als die op tv zogenaamde gospelgroepen ziet swingen, zegt hij: Het is allemaal één pot nat." Emotie is goedkoop. Het gaat om geloof! Maar nu de vraag: wat voor geloof?

Gospel en de belijdenis

Stelling 2. Gospelmuziek wil Gods Woord doorgeven. Echter: in veel gospel wordt onze belijdenis (ellende, verlossing en dankbaarheid) helaas gemist.

De gereformeerde leer is gebaseerd op Gods Woord en de belijdenisgeschriften. Die beschermen tegen ketterijen en eenzijdigheden. Doordat de vrije groepen geen belijdenisgeschriften erkennen, is het leven er belangrijker dan de leer.

Hebben de door ons gezongen geestelijke liederen de belijdenisgeschriften als basis? Is de boodschap van de gospelsongs dezelfde als die we 's zondags in de kerk horen, als het gaat over bekering, geloven, schuld, wedergeboorte? Er is reden genoeg tot kritisch onderzoek. Er mag geen wildgroei in de kerk van Christus komen!

Ds. Van Amstel ziet naast positieve zaken bij de evangelischen ook gevaren: "Het gevaar is dat slechts een paar aspecten van de Schrift de aandacht krijgen. We moeten uitkijken voor een verdraaid Evangelie. Voor het volle Evangelie moet je in de kerk zijn." Hij wil reformatorische jongeren kritisch maken. "Zie er op toe, dat niet de vrije wil centraal staat. Dat je zomaar voor jezus kunt kiezen. Dat is een enorme versmalling van het Evangelie. En het is voor mij de sterkste overweging bij de reserves tegen gospelmuziek. Maar er zijn zeker ook verschillende mooie, goede liederen." Zijn grootste zorg is dat veel jongelui onvoldoende weten. "Daarom is kennis van - en blijven bij - de Dordtse Leerregels een van de voorwaarden om bijbels te kunnen oordelen over de verschillende teksten."

Wat verstaan gospelartiesten onder ellende, verlossing en dankbaarheid? Ellende: de misère waarin miljoenen mensen verkeren. Dat is iets anders dan het weten van Gods kind hoe groot zijn zonde en ellende is, namelijk dat hij ligt onder het oordeel van God.

Verlossing: jezus is de Helper, het Idool, ons Voorbeeld. Maar volgens de Bijbel is het: verlost worden van het hoogste kwaad en gebracht worden tot het hoogste goed.

je begrijpt, dat dankbaarheid dan ook in een heel ander licht komt te staan. Een predikant, die tot zijn zestiende jaar verslingerd was aan popmuziek, zei: "Muziek mag niet contra Deum zijn." Tegen God en tegen Zijn heilsboodschap. Ik voeg aan dit rijtje toe: tegen de belijdenisgeschriften.

Gospelmuziek bevat veel zaligheid en weinig zondebesef. Zet de eerste stap en bouw een relatie met Hem op. De vrije wil van de mens wordt geleerd in een eenzijdig evangelie van vrede, vreugde en vrolijkheid. En precies deze remonstrantse gedachten hebben johannes Bogerman, de voorzitter van de Synode van Dordrecht, er toe gebracht om Arminius van de Synode te verwijderen en de predikanten die hem volgden te verbannen.

Graham Cray, organisator van gospelconcerten, zei al jaren geleden, dat het bij gospel gaat om het genieten, zonder dat instemming wordt gevraagd met de inhoud. Ongelofelijk!

Vorm en inhoud

Stelling 3. Of gospelmuziek kan, hangt niet alleen af van de inhoud, maar evengoed van de vorm, de uitwerking, de sfeer, de omgeving.

Ook van gospelmuziek is de vorm van belang. Let eens op de gedetailleerde beschrijving die de Heere gaf voor de tempelbouw. En dat was allemaal vorm. Maar het uiterlijk is een spiegel van het innerlijk. Gospel in hard-rock of zelfs in de vorm van house is spotten met het heilige. Ds. T. Ouwerkerk (hij was het die verslaafd was aan popmuziek) keurt eigentijdse gospelmuziek nu af, omdat volgens hem "de vorm en de context van deze muziek niet overeenstemmen met de inhoud van de teksten." Hij zegt: "Mijn bezwaar tegen gospelmuziek is, dat het geen gospelmuziek is. Het is alternatieve

popmuziek. Het Evangelie verdraagt zich niet met die stijl, want het Evangelie is harmonieus. Popmuziek is de satan op klompen, gospelmuziek is de satan op sokken." Hij bepleit uitgebreid de waarde van klassieke muziek. Richard Groenenboom vraagt zich af: "Mag een christen zich wel begeven in de muziekcultuur, die vaak gepaard gaat met glamour, persoonsverheerlijking en werken op zondag? " Laten we christelijke afstand nemen van de sfeer van podiumkunsten: concerten met flinke entreeprijzen, artiesten met hun album, show, prestaties met daverend applaus, top-zoveel. Deze termen kwam ik veel tegen bij het onderzoek van gospelmuziek. De mens staat zo heel gauw in het middelpunt. Het show-element is ook op de EO-jongerendag nadrukkelijk aanwezig. Een dag met flitsende toespraken, daverend applaus voor, jawel, gospelartiesten. In deze sfeer en omgeving viert gospel hoogtij. Een omgeving die wij op principiële gronden echt moeten afwijzen.

De sfeer en de leer

Een uitgesproken tegenstander is de hervormde ds. W. Pieters. "Daarom zal een jongere die God leert vrezen, die eerbied krijgt voor Gods Woord en die besef heeft van Gods heiligheid en genade, ervoor huiveren om naar een gospelconcert te gaan. Zowel vanwege de inhoud van de liederen, die helaas maar al te vaak remonstrants is, als ook vanwege de omlijsting van de muziek, die maar al te vaak werelds is en haaks staat op de geestelijke dienst van God.

Wat is zo verkeerd aan gospelmuziek? Het hoofdbezwaar is, dat deze muziek het Evangelie brengt in de sfeer van entertainment, amusement. Daar is Gods Woord ons te heilig voor en daar zijn zielen op reis naar de eeuwigheid te kostbaar voor. Een goede maatstaf is, of de Heere jezus Zich zou thuis voelen op zo'n avond. Waar Hij in Zijn prediking zo ernstig was, hoe liefelijk tegelijk ook, en waar Hij geweend heeft over onsterfelijke zielen, daar voelen we wel, dat bij Zijn Persoon geen amusement past om Zijn Woord tot de mensen te brengen."

Ds. Van Amstel verwoordde het in Koers heel kernachtig: "Het gaat tegenwoordig vaak meer om de sfeer dan om de Heer. Ik zou willen zeggen: het gaat om de Heer en om de bijbelse leer." Een zuivere maatstaf bij de beoordeling van je muziek.

Evangeliseren met gospel

Stelling 4. De leus "Gospelmuziek is geschikt om te evangeliseren, " klinkt aardig maar functioneert niet in de praktijk.

Toen Jan-Willem Vink (27) in zijn tienerjaren werd gevraagd om een gospelprogramma voor een lokaal radiostation te presenteren, zei hij gretig ja. "Vooral vanwege de mogelijkheden die zij biedt om te evangeliseren. Je kunt afhakende jonge mensen, die verloren gaan als zij God niet leren kennen, bereiken met gospelmuziek." Gospel als evangelisatiemiddel.

Dat klinkt aannemelijk. Toch zijn daar best vragen bij te stellen. De meeste deskundigen binnen en buiten onze kringen geloven er zelf niet in.

In dat opzicht is nog iets te leren van The World Wide Message Tribe, in Manchester. Een groep jonge evangelisten die "gewapend met het Woord" en met gebed al musicerend en dansend langs de scholen rondtrekt. Zij zijn in elk geval consequenter dan vele rechtzinnige kerkgangers die niets doen! Maar of het zo moet, is weer een andere zaak. Niet dus. Koos de Jong, een voormalig disk-jockey, zegt: "Als je meent dat je wereldse jongeren kunt trekken door muziek van de wereld een christelijk tintje te geven, ben je wel ontzettend naïef. Je krijgt dan ook iets halfslachtigs. Vergelijkbaar met het discootje van de Gereformeerde kerk uit m'n jeugd."

De eerdergenoemde mevrouw Van Genderen: "Ik zou het de mensen wel toe willen schreeuwen: keer toch terug naar de eenvoud van het Evangelie, Christus Die in zwakheid gekruisigd is, en laat alle show achterwege." Ook ds. Van Amstel gelooft niet dat gospelmuziek veel effect heeft op niet-christenen. "Mijns inziens is tot op heden gospelmuziek alleen muziek voor kerkelijke jongelui die weieens wat anders willen. Vaak zijn op concerten nauwelijks niet-christelijke jongeren aanwezig, terwijl het wel voor hen is opgezet." Als mensen anderen met gospel willen bereiken, moet het daarbij niet blijven. "Kijk wat er na een tijdje nog van zo'n bekering over is. Je kunt wel met enthousiasme voor jezus kiezen, maar wat blijft er in de praktijk van over? " In Muziekschrift (HGJB) las ik over het getuigen in veel gospel. Maar als dat hetzelfde geloof is als het geloof van gospelartiest Steven Curtis Chapman, die in 1995 op de EO-jongerendag optrad, kan ik er niet gelukkig mee zijn. In "Rubber meets the road" vergelijkt hij geloven met het leren autorijden: "God werpt je in de opvoeding, door je ouders, de sleutels toe. Je hebt geleerd hoe je moet rijden, en je weet de weg. Nu begint het echt." Afgezien nog van de al te populaire vergelijking, is dat gaan geloven: dat je de sleutels hebt en je nu moet gaan rijden?

Wees kritisch

Een evenwichtig standpunt over gospel formuleren is niet eenvoudig. Ik heb erover gelezen en ernaar geluisterd en wil voorzichtig zijn met een eindoordeel. Als de boodschap maar overgekomen is om vooral kritisch te worden. We gaan veel te gemakkelijk mee. We glijden daarom veel te gemakkelijk af.

De vraag luidde: is gospel muziek uit de hemel? Brengt het ons dichter bij God? Het is niet goed mogelijk te zeggen dat alle gospel per definitie slecht is. Rustige gospelliederen met evenwichtige teksten hoeven niet altijd verwerpelijk te zijn. Mits je de genoemde gevaren onderkent. En als je op tijd afstand kunt nemen. Als je de belijdenis er maar in kunt herkennen. Gospel mag niet op gespannen voet staan met de inhoud van de preek. En alleen gospel is toch wel arm. Dat wel.

Wie verslingerd is aan house, is zeker te beklagen. Maar anderzijds, aan iemand met een ontwaakt geweten, die op zoek is naar God, kan ik gospel niet zonder voorbehoud aanbevelen. Je begeeft je op glad ijs. Dat is voor mij heel duidelijk geworden. Als gospel de bedoeling heeft om buitenkerkelijken te bereiken, hoop ik niet dat het bij gospel blijft. En of gospel zo evangeliserend is als het lijkt, waag ik te betwijfelen.

Zorg dat je de inhoud van de teksten in elk geval kent. Blijf je met vragen zitten, vraag dan raad aan iemand die dicht bij de Heere leeft. Als je twijfelt, is het bijbelse advies: onthouding. Begin er dan niet aan. Gospel is in mijn beleving niet automatisch de weg naar Boven. Het gaat er maar om of onze muzikale voorkeur te rijmen is met de onmisbare droefheid naar God. Als die erin gemist wordt, moet je toch wel weten wat je doet.

Het gaat er maar om, of God ons vrolijk gemaakt heeft met grote vrolijkheid (Nehemia 12). Die vrolijkheid komt altijd van de goede kant. En je weet: Ezau had veel. Maar Jakob kon zeggen: ik heb alles.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen