Het drama van Munster

(2)

Vliedt uit Babyion!

Dat Munster was uitverkoren om het nieuwe Jeruzalem te zijn, en dat daar een schuilplaats was om te ontkomen aan het naderende gericht, was spoedig wijd en zijd bekend. Vanuit Munster waren in februari brieven verstuurd in alle richtingen met de oproep: „Vliedt uit Babel, opdat een iegelijk zijn ziel behoude!"

Ook in Amsterdam werd propaganda gemaakt voor „het nieuwe Jeruzalem, een stadt der behoudinghe der heijlighen". Alle gelovigen moeten Babel verlaten en daarheen trekken, desnoods met achterlating van ongelovige mannen, vrouwen of kinderen. Men hoeft niets mee te nemen dan wat geld, voedsel en kleding voor onderweg, want in Munster is ruim voldoende voor alle heiligen. Wie mee wil moet uiterlijk op 24 maart bij het Bergklooster in Hasselt zijn.

De boodschap sloeg aan en Munster werd de grote trekpleister. Niet alleen voor de Wederdopers, die dachten daar een gemeente zonder vlek of rimpel te vinden. Maar ook voor vele paupers, zwervers en werklozen die een paradijs op aarde zochten.

Uit alle oorden kwamen ze opzetten. Uit Middelburg, Rotterdam, Delft en Utrecht. Uit Noord-Holland, waar de Wederdopers sterk vertegenwoordigd waren, zouden ze op schepen de Zuiderzee oversteken. Dertig boordevolle schepen vertrokken uit de haven van Monnickendam, vijf andere schepen werde in Amsterdam aan de ketting gelegd.

Bij drommen kwamen ze aan in de kop van Overijssel, gereed om gezamenlijk de tocht, naar Munster te ondernemen. Maar aan de monding van het Zwartewater werden de schepen aangehouden. De leidinggevenden werden gearresteerd en terechtgesteld, de anderen — „een deel arme, onnosele luyden" — kregen een retourtje Noord-Holland, op dezelfde schcpen waarmee ze gekomen waren.

Het einde van Jan Matthijs

Terug naar Munster, waar het Doperse bewind steeds radicaler werd. Een man die in het openbaar twijfel had uitgesproken over het optreden van Jan Matthijs werd op het Domplein door Jan Matthijs zelf zonder vorm van proces neergestoken.

Intussen waren toen de levensdagen van „de profeet" zelf ook geteld. Op de Eerste Paasdag, 5 april, kondigde hij aan dat hij met enkele getrouwen een uitval zou doen om een einde te maken aan het beleg. Met slechts een paar mannen stormde hij de poort uit en werd uiteraard meteen door de belegeraars gevangen genomen en gedood. Het volk dat op de stadsmuur stond te kijken was ontdaan en vertwijfeld. Was hij dan toch niet de profeet, door God gezonden?

Maar toen kreeg Jan van Leiden zijn kans. Hij verklaarde dat Jan Matthijs had gehandeld in een bevlieging van hoogmoed. Nu was hij, Jan van Leiden, de door God aangewezen opvolger, die bovendien met de weduwe van Jan Matthijs moest trouwen. Weliswaar had hij een vrouw, maar die was in Leiden achtergebleven...

Alle dingen gemeen . . .

Er kwam een nieuwe regering van twaalf oudsten en ook een nieuwe wetgeving die gebaseerd was op de Tien Geboden. Vloeken, ongehoorzaamheid aan ouders of overheid, moord en doodslag, haat en nijd, echtbreuk en overspel, diefstal, leugen en bedrog waren zonden die, wanneer men ze niet wilde belijden, met het zwaard zouden worden gestraft.

De gemeenschap van goederen, die reeds was ingevoerd, werd zo ver doorgetrokken, dat geld, sieraden en overtollige kleding moest worden ingeleverd. Koop en verkoop van goederen was verboden. De oudsten zorgden dat ieder van het nodige werd voorzien. Wijn en sterke drank waren niet toegestaan. En aangezien broeders en zusters geacht w r orden elkaar niet te bestelen mochten ook 's nachts de deuren van de woningen niet langer worden afgegrendeld.

Het meest radicale in het Doperse bewind was de afkondiging van de veelwijverij. Dat gebeurde op 24 juli 1534 door Bernhard Rothman met een beroep op de praktijk van de aartsvaders en de koningen. Waarschijnlijk waren er in Munster zes keer zoveel vrouwen als mannen! Elke man mocht meer vrouwen hebben, maar op het omgekeerde stond de doodstraf.

Een deel van de bevolking nam de invoering van de veelwijverij niet en ontketende een opstand, waarbij de leiders tijdelijk achter slot en grendel terechtkwamen. Dat duurde echter niet lang, want de Wederdopers ondernamen een tegenaktie en bevrijden hen, wat hun gezag natuurlijk niet weinig verstevigde.

De Koning van Sion

Intussen duurde de belegering voort. Tot twee maal toe deed bisschop Franz von Waldeck een poging om Munster te overmeesteren, maar beide keren mislukte dat. In de belegerde stad werd de hoofdrol gespeeld door Jan van Leiden, die op grond van een profetie van de goudsmid Johan Dusentschuer werd uitgeroepen tot Koning van Sion.

„Koning Jan", wiens moeder uit Munster afkomstig was, was in 1509 te Leiden geboren. In zijn Munsterse periode was dus nog maar 25 jaar. In zijn geboorteplaats was hij kleermaker geweest, maar hij had ook grote reizen gemaakt. Terug in Leiden trouwde hij en dreef een herberg, maar schreef ook gedichten en toneelstukken. Door zijn contacten met Jan Matthijs had hij zich bij de Wederdopers aangesloten en zo was hij uiteindelijk in Munster terechtgekomen, waar hij steeds meer op de voorgrond trad.

Met veel zwier oefende Jan het koningschap uit. Op straat droeg hij altijd een kroon, een zwaard en een schepter. De rechtspraak lag geheel in zijn handen. De weduwe van Jan Matthijs, die hij tot vrouw had genomen, heette Dieuwertje, maar dat was natuurlijk geen naam voor een koningin. Zij werd omgedoopt tot koningin Divara. Zij was Jans lievelingsvrouw, maar moest het wel goedvinden dat hij er naast haar nog 15 andere vrouwen op nahield...

Van de Wrake

Op 13 oktober 1534 werd op het Dom-

plein, dat sinds de machtsovername door de Wederdopers „de berg Sion" heette, een groot Avondmaal gehouden, waaraan tussen de 4.000 en de 5.000 mensen deelnamen. Daarna werden op gezag van de „profeet" Dusentschuer, die daarvoor een Goddelijke openbaring had gehad, 27 apostelen uitgezonden om te verkondigen dat in Munster het Godsrijk was aangebroken. De bedoeling was in de wijde regio een opstand te ontketenen ten gunste van de Wederdopers. Maar dat plan mislukte, bijna alle „apostelen" werden gevangen genomen en terechtgesteld.

Veel opzien baarde een boekje „Van de Wrake", dat eind december het licht zag. De auteur, Bernhard Rothman, verklaarde dat nu de dag der wraak was aangebroken. Goochelend met allerlei teksten uit het Oude Testament concludeerde hij dat de oorspronkelijke christengemeente in Babylonische gevangenschap was geraakt. Maar nu is aan die gevangenschap een einde gekomen en de tijd van herstel aangebroken. De heiligen mogen zich wreken op de goddeloze tyrannie, want het is Gods wil dat de ongelovigen van de aarde verdaan worden.

Het hele betoog was onderbouwd door Psalm 149, die als motto boven het boekje stond:

„Hallelujah! Zingt de Heere een nieuw lied, Zijn lof in de gemeente van Zijn gunstgenoten.

De verheffingen Gods zullen in hun keel zijn cn een tweesnijdend zwaard in hun hand.

Om wraak te doen over de heidenen en bestraffingen over de volken.

Om hun koningen te binden met ketenen en hun achtbaren met ijzeren boeien.

Om het beschreven recht over hen te doen. Dit zal de heerlijkheid van al Zijn gunstgenoten zijn. Hallelujah!"

Wat dit werkje teweegbracht, niet alleen in de .omgeving van Munster, maar ook in Holland hopen w T e de volgende keer te zien.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen