Vaderlandse Geschiedenis

IV. De laatste levensjaren van Frederik Hendrik.

1. In het jaar 1640 verloor bij een hernieuwde aanslag op Hulst de friese stadhouder Hendrik Casimir het leven. Omdat hij geen zoons had, was er uitzicht, dat Frederik Hendrik stadhouder zou worden van alle gewesten.

Hii kreeg er echter alleen maar Groningen en Drente bij. De Friezen dreven namelijk door, dat bij hen Willem Frederik, de broer van de overleden vorst, werd benoemd.

In de 6 gewesten van Frederik Hendrik werd diens zoon Willem als de toekomstige opvolger van zijn vader aangewezen. Zou W. Frederik zonder mannelijk ei fgenaam komen te overlijden, dan ging zijn gewest naar Willem over. En zo scheen het wel alsof het stadhouderlijk ambt een vorstelijk ambt was geworden. 2 In 1641 huwde genoemde Willem, 15 jaar oud met de 9-jarige Maria Stuart het dochtertje van Karei I.

Deze Karei 1 hebben wij al eerder ontmoet (bij Duins). Hij was vredelievend, maar dat had zijn reden. Hij wilde geen oorlog om onafhankelijk van het Parlement te blijven. Dit zou toch bij een oorlog de nodige contanten moeten toestaan en dus bijeen geroepen moeten worden. Hij regeerde liever zonder Parlement en werd daarbij sterk gesteund door de engels-episcopale geestelijken. Verder was hij zeer naijverig op Frankrijk en ons land die hij niet gaarne meester op de vlaamse kust zag.

En zo wordt het ons duidelijk, waarom hij bij Duins zo vriendelijk voor de Spanjaard was.

Van de Puriteinen (de engelse Calvinisten) moest hij, evenmin als zijn geestelijken, niets hebben, maar voor de roomsen was hij zeer toegefelijk; begrijpelijk als men bedenkt, dat zijn gemalin rooms was!

Zelf behoorde hij tot, of beter was hij 't hoofd, van cle anglicaanse staatskerk, zijn steun in de strijd tegen de Parlementspartij. Deze partij dwong hem in 1640 het Parlement bijeen te roepen.

Met dit koningshuis, het huis Stuart, werd nu een band gelegd. Het prinsesje kwam met haar moeder naar Holland. Maar o, wat viel het tegen. Moeder en dochtertje traden zeer hooghartig op en het kleine ding weigerde zelfs nederlands te leren!

In Engeland was men overigens wel ingenomen met dit politiek huwelijk; want dat was het toch. Men hoopte dat er een wijziging in koers in Engeland zou komen. Heel anders was het in onze landen gesteld. Onze calvinistische predikanten moesten niets van deze Stuarts hebben, de tegenstanders van de Puriteinen, die ze geen gewetensvrijheid gunden.

Zeker, het scheen wel eervol voor ons Oranjehuis deze verbinding van de twee huizen, maar er lag een bron van twist in.

Zoals in Engeland de koningsgezinde partij fel tegenover de parlementspartij stond, zo stond hier (we hebben er vroeger al eens op gewezen) Frederik Hendrik en het machtige gewest Holland tegenover elkaar.

Karei had gehoopt, dat door dit huwelijk de nodige geldelijke steun van de Staten-Generaal zou worden ontvangen; maar daarvoor waren deze niet te vinden. Zij hadden meer op met de Parlementspartij. En zodoende moest Frederik Hendrik in het geheim geld aan Karei verschaffen. Nu ging Holland er toe over ammunitie te leveren aan het parlements leger. Waarlijk, een frisse boel!

Toen de gezant van het Parlement zich bij de Staten-Generaal ging beklagen, dat Frederik Hendrik geld aan Karei leende, werd dit door de Heren met verontwaardiging afgewezen; maar bij de Staten van Holland klopte hij niet aan een dovemansdeur.

3. Men ziet uit dit alles de gespannen toestand tussen de Prins en Holland. Dit gewest kon het nu eenmaal niet hebben, dat de macht van de stadhouder zo groot was. En dan die huwelijken.

De Prins wilde zelfs nog een band met de Stuarts aanleggen, door zijn dochter Louise Henriette uit te huwelijken aan de engelse kroonprins. Daarvan is echter niets gekomen. Zij werd de gemalin van Frederik Willem van Brandenburg, meestal genoemd „de Grote Keurvorst." Zeker historieschrijver merkt hierbij op: Dit huwelijk viel beter in de smaak bij 't gereformeerde volk, want deze beroemde telg uit het huis Hohenzollern was Protestant. Dat geloven wij ook! Men zie eens een levensbeschrijving van deze Oranje vorstin te krijgen. Zeer interessant. Zij is de overgrootmoeder van Frederik de Grote van Pruisen geworden.

Enkele jaren later (1652) is een andere dochter van de Prins, Albertine Agnes met opgemelde Willem Frederik gehuwd. Holland kon het ook niet verkroppen, dat het buitenland hem zo eerde en hem op één lijn stelde met de regerende vorsten. Zelfs werd een frans leger onder zijn commando gesteld. Hij was toch maar hun dienaar!!

Herhaaldelijk heeft de gezant Aerssen er bij de Prins op aangedrongen tegen die arrogantie van Holland op te treden. Maar hij had Holland financieel nodig tot voortzetting van de krijg.

„En" zegt zeker schrijver, „hij miste de steun, waarop zijn broer kon vertrouwen: de volle sympatie der Calvinisten." Inderdaad, het te voren geschetste was niet geschikt het vertrouwen, in geestelijk opzicht, te versterken. En de aanmatiging van Holland heeft veel kwaad gesticht. Hij blijft echter een der grondleggers van onze staatkundige vrijheid. V. De 80-jarige oorlog spoedt ten einde.

1. De militaire activiteit van de Prins nam snel af. Daartoe werkte mee zijn lichamelijke toestand. Hij gevoelde zich afgemat, ziekelijk en verlangde naar vrede. Vooral zijn gemalin drong er op aan.

Toen hij in 1646 naar Den Haag terugkeerde zei hij: „Het is mij leed, dat er deze zomer niet meer uitgevoerd is; maar het is vrede."

Al was er van vredesluiting nog niet te spreken; de vredehandel was al sinds 1645 aan de gang. Het zou echter tot 1648 duren eer de krijg definitief ten einde was.

2. Er was nog een zaak, die de Prins ernstig tot nadenken moest stemmen.

Onze bondgenoot was de laatste jaren erg in de opmars en Spanje ging zienderoog achteruit; het raakte uitgeput. In Catalonië brak een opstand uit en Portugal wist zijn onafhankelijkheid van voor 1580 weer terug te krijgen. In 1643 had de slag bij Rocroy (N.O. Frankrijk) plaats, waar de Spanjaarden door de Fransen vernietigd werden. Ja, zij drongen zelfs Vlaanderen binnen!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen