De ANBI-regeling en de plaatselijke gemeente

Wat is een ANBI?

Een ANBI is een algemeen nut beogende instelling. Een instelling kan alleen een ANBI zijn, als ze zich voor minstens 90% inzet voor het algemeen nut. Om als ANBI te worden aangewezen, vraagt de instelling deze status aan bij de Belastingdienst. Daarbij gelden de volgende voorwaarden:

• de instelling zet zich voor minstens 90% in voor het algemeen belang. Dit is de 90%-eis;
• de instelling heeft met het geheel van haar algemeen nuttige activiteiten geen winstoogmerk;
• de instelling en de mensen die rechtstreeks bij de instelling betrokken zijn, voldoen aan integriteitseisen;
• de bestuurders of beleidsbepalers van de instelling mogen niet over het vermogen van de instelling beschikken, alsof het hun eigen vermogen is. Er moet sprake zijn van gescheiden vermogen;
• de instelling mag niet meer vermogen aanhouden dan redelijkerwijs nodig is voor het werk van de instelling. Daarom moet het eigen vermogen beperkt blijven;
• de beloning voor bestuurders is beperkt tot een onkostenvergoeding of minimale vacatiegelden;
• de instelling heeft een actueel beleidsplan;
• de instelling heeft een redelijke verhouding tussen kosten en bestedingen;
• geld dat overblijft na opheffing van de instelling wordt besteed aan een ANBI met een soortgelijk doel;
• de instelling voldoet aan de administratieve verplichtingen;
• de instelling publiceert bepaalde gegevens op een internetsite.

Fiscale voordelen

Voor een ANBI gelden specifieke fiscale voordelen:
• een ANBI hoeft geen erfbelasting of schenkbelasting te betalen over erfenissen en schenkingen die de ANBI ontvangt in het kader van het algemeen belang;
• uitkeringen die een ANBI doet in het algemeen belang zijn vrijgesteld van schenkbelasting;
• als een instelling door de Belastingdienst is aangewezen als ANBI, kan een donateur giften van de inkomsten- of vennootschapsbelasting aftrekken (binnen de daarvoor geldende regels).
Voor organisaties is het belangrijk om een ANBI-verklaring van de Belastingdienst te hebben. Niet alleen voor de organisatie zelf; het maakt ze ook aantrekkelijker voor donateurs. Voor donateurs of mensen die een gift overmaken is het goed te weten dat die gift als aftrekpost voor de belasting beschouwd mag worden.

10 jaar geschiedenis

De ANBI-regeling is op 1 januari 2008 ingegaan.

De bij het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO) aangesloten kerken hebben een ANBI-status verkregen op basis van een convenant tussen het CIO en de Belastingdienst, in november 2007. Die status geldt niet alleen voor het kerkverband, maar ook voor de zelfstandige onderdelen en lichamen van het kerkgenootschap (bijvoorbeeld: de plaatselijke kerken, deputaatschappen, de TUA). Verder vallen onder het convenant de organisaties met een algemeen nut beogende doelstelling die ‘zich binnen de invloedssfeer van het kerkgenootschap’ bevinden.

Toen de ANBI-regeling in 2008 inging, gold nog dat instellingen als ANBI konden worden aangemerkt als zij voor meer dan 50% het algemeen nut dienden. In 2010 is dat percentage verhoogd naar minstens 90%.
Daarnaast is een integriteitstoets ingevoerd. De inspecteur kan de ANBI-beschikking weigeren of intrekken als de ANBI zelf, een bestuurder of feitelijk leidinggevende van de ANBI, of een voor de ANBI gezichtsbepalend persoon in de afgelopen vier jaar, onherroepelijk is veroordeeld vanwege aanzetten tot haat, aanzetten tot geweld of gebruik van geweld. De gedachte achter de integriteitstoets is dat men het ongewenst vindt dat niet-integere ANBI’s overheidssteun ontvangen.

Met ingang van 1 januari 2012 is in het kader van de nieuwe Geefwet duidelijk geformuleerd wat we onder algemeen nut moeten verstaan. Religie, levensbeschouwing en spiritualiteit worden daarbij expliciet genoemd.

De bespreking van de Geefwet heeft ertoe geleid dat in de fiscale regelgeving voor ANBI’s de verplichting staat om op toegankelijke wijze informatie te publiceren via internet. Vanaf 1 januari 2014 zijn ANBI’s verplicht de informatie via internet te verstrekken.

Bijzondere positie kerkgenootschappen

Kerkgenootschappen genieten binnen de Nederlandse rechtsorde een bijzondere positie. Zo bezitten zij, inclusief hun zelfstandige onderdelen en de lichamen waarin zij zijn verenigd, rechtspersoonlijkheid op grond van artikel 2:2 van het Burgerlijk Wetboek en worden zij geregeerd door hun eigen statuut; zij hebben de vrijheid te voorzien in hun eigen inrichting.
Kerkgenootschappen oefenen op een eigen manier, volgens hun kerkorde of statuut, toezicht uit op de naleving van hun statuut.

Anders dan privaatrechtelijke rechtspersonen (zoals stichtingen en verenigingen) zijn de onderdelen van een kerkgenootschap niet verplicht zich individueel in te schrijven in het Handelsregister. Kerkgenootschappen beschikken daarom niet over een uniek registratienummer van het Handelsregister voor alle tot het kerkgenootschap behorende rechtspersonen. Toen de Belastingdienst kerkgenootschappen en hun onderdelen als ANBI aanmerkte, maakte men gebruik van eenzelfde systematiek. De Belastingdienst bepaalde in 2008 met het CIO in een convenant dat elk kerkgenootschap erop toeziet dat de zelfstandige onderdelen blijven voldoen aan de ANBI-criteria. Bij twijfel neemt de Belastingdienst eerst contact op met het kerkgenootschap, voor men overgaat tot definitieve maatregelen.
Daarom is ons kerkverband via een zogenoemde groepsbeschikking als ANBI aangemerkt, samen met de andere bij het CIO aangesloten kerkgenootschappen. Als gevolg hiervan waren de onderdelen van de CGK bij het Handelsregister noch bij de Belastingdienst individueel geregistreerd.

Kerken mochten met een ‘ingroeiregeling’ voldoen aan de verplichting tot publicatie op internet. Want dit zou veel tijd vragen en een ingrijpende aanpassing betekenen van de administratieve organisatie, ook binnen de kerkgenootschappen zelf. De minister van financiën en het CIO spraken af dat de bij het CIO aangesloten kerkgenootschappen twee jaren zouden benutten voor het volledig transparant maken van hun organisaties, uiterlijk op 1 januari 2016. Volledig transparant betekent dat zij voldoen aan de voorwaarden om via internet bepaalde gegevens openbaar te maken.

De kerkgenootschappen stemden binnen het CIO samen af om de gewenste informatie op een uniforme wijze te verstrekken.

Tegelijk met de invoering van de transparantieeis heeft de Belastingdienst een zogenoemd RSIN toegekend aan lokale kerken en andere rechtspersonen binnen de kerkverbanden. RSIN is de afkorting van: Rechtspersonen en Samenwerkingsverbanden Informatie Nummer.

Waarover transparant?

Elke lokale kerk en elk ander kerkelijk onderdeel dient online transparant te zijn over bestuur, beloning, doel en beleidsplan, over jaarrekening en jaarverslag. Zij kunnen deze gegevens op hun eigen website publiceren, maar deze kunnen ook gepubliceerd worden op de landelijke CGK-website of een ander publicatieportaal.
Een eigen website is dus niet verplicht, het gaat erom dat de gegevens openbaar worden. De link naar deze specifieke gegevens geeft het Dienstenbureau door aan de Belastingdienst. Die vermeldt deze in het ANBI-register.
Zoals gezegd, deze informatie diende voor het eerst per 1-1-2016 online te staan en moet jaarlijks worden geactualiseerd. Uiterlijk 30 juni dienen de cijfers van het voorafgaande jaar gepubliceerd te zijn.

Wat moet er online te zien zijn?
1. naam van de gemeente, classis of andere kerkelijk rechtspersoon
(NB: de kerkordelijk juiste naam!)
2. het RSIN- of fiscaal nummer;
3. contactgegevens
(post- of bezoekadres, telefoonnummer of emailadres);
4. bestuurssamenstelling
(géén namen en/of adressen bestuursleden);
5. het eigen beleidsplan
(hoofdlijnen in begrijpelijk Nederlands). Met verwijzing (link) naar beleidsplan landelijke kerk;
6. het beloningsbeleid
(verwezen kan worden naar de richtlijnen van Deputaten Financiële zaken (voor predikanten) en naar de regeling arbeidsvoorwaarden Protestantse Kerk (voor kosters en kerkelijk werkers) en de vindplaats daarvan - indien van toepassing);
7. de doelstelling van de instelling
(duidelijke samenvatting);
8. een (jaarlijks) verslag van de uitgeoefende activiteiten
(hoofdlijnen in begrijpelijk Nederlands);
9. een financiële verantwoording
(samenvatting van de staat van baten en lasten met toelichting over het afgesloten boekjaar: per 1-1-2016 betrof dit de cijfers over het boekjaar 2014);
10. een beknopt overzicht van de voorgenomen bestedingen
(met toelichting daarop, begroting).

Op de website van de CGK staat een voorbeelddocument dat eenvoudig op maat is aan te passen. (http://cgk.nl/download/format-anbi-gegevens/ )

Intern toezicht

In de loop der tijd zijn de eisen voor het verkrijgen en behouden van een ANBI-status aangescherpt. Vanuit het CIO is erop aangedrongen dat de aangesloten kerken strikter toezien op naleving van die eisen. Het convenant bepaalt dat de kerken primair zelf op naleving van de voorwaarden toezien, maar sluit controle door de Belastingdienst niet uit. Het is bekend dat de Belastingdienst zich intensiever is gaan bezighouden met de giftenaftrek. Het kan niet uitgesloten worden dat men in een individueel geval controleert of onze kerken c.q. een plaatselijke gemeente aan de voorwaarden van de ANBI-regeling voldoen.

De kerken hebben zich bij het convenant verplicht zich te houden aan de voorwaarden voor het verkrijgen van een ANBI-status en erop toe te zien dat de aangesloten plaatselijke kerken en instellingen, die van het convenant profiteren, zich er ook aan zullen houden. Het is van belang dat alle bij het CIO aangesloten kerken deze verplichting gestand doen. Wanneer dat niet gebeurt, bestaat de kans dat een kerk haar ANBI-status verliest en bovendien het convenant op losse schroeven zet.

De generale synode (GS) 2013 van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) heeft een aantal besluiten genomen om aan de nieuwe regels te voldoen. Zo is een beleidsplan vastgesteld, is in de kerkorde vastgelegd dat het batig saldo bij liquidatie moet worden aangewend ten behoeve van een ander ANBI-doel of het algemeen belang. Ook is het reglement op de kerkvisitatie aangepast. Bij kerkvisitatie moet worden nagegaan of aan de ANBI-voorwaarden wordt voldaan.
Het is van groot belang dat plaatselijke kerken zich stipt houden aan de ANBI-voorwaarden. Als dat niet gebeurt komt niet alleen hun eigen ANBI-status, maar die van het hele kerkverband in gevaar.

Het interne toezicht op het voldoen aan de ANBI-voorwaarden steunt nu in belangrijke mate op de vragen die gesteld dienen te worden tijdens de jaarlijkse kerkvisitatie. Daartoe zijn de volgende vragen aan de kerkorde toegevoegd (art. 44, bijlage 28, hoofdstuk IX. ANBI-regeling):

1. Houdt u zich aan de voorwaarden die gelden voor toepasselijkheid van de ANBI-regeling?
2. Zijn de activiteiten en inkomsten en uitgaven van de gemeente voor minimaal 90% gericht op een kerkelijk doel?
3. Beschikt de gemeente zelf over haar vermogen?
4. Ontvangen de leden van de kerkenraad en de commissie van beheer voor hun werkzaamheden als kerkenraadslid en lid van de commissie van beheer een beloning, anders dan een vergoeding voor werkelijk gemaakte kosten?
5. Staan de inkomsten in een redelijke verhouding tot de uitgaven?
6. Houdt u meer vermogen aan dan redelijkerwijs nodig is voor de continuering van uw activiteiten?
7. Zijn uw kerkenraadsleden veroordeeld voor het aanzetten tot haat, geweld of het gebruiken van geweld?
8. Hoe controleert u of de instellingen die zich onder uw invloedssfeer bevinden (zoals verenigingen, zendingscommissies, enzovoorts) en die gebruik maken van uw ANBI-status zich aan de ANBI-regels houden?

Ook de GS 2016 heeft zich beziggehouden met de ANBI. Nu er nieuwe eisen zijn op het gebied van digitale transparantie moet nagegaan worden of alle tot de invloedssfeer van de CGK behorende rechtspersonen ieder jaar voldoen aan die eisen.
Daarom besloot de GS 2016 het Dienstenbureau op te dragen jaarlijks na te gaan of de vereiste ANBI-informatie door de lokale kerken en andere rechtspersonen in ons kerkverband daadwerkelijk en tijdig op internet wordt geplaatst en zo nodig aanvullende acties uit te voeren.

Jos van den Berg is manager van het Dienstenbureau in Veenendaal en financieel manager van de TUA.

De CGK is lid van het CIO. De meeste Nederlandse kerkgenootschappen werken voor hun contacten met de overheid samen in het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken.
Het CIO stelt zich ten doel om namens de aangesloten kerken onderwerpen op het terrein van kerk en overheid te bespreken, te behandelen of af te doen.

Het CIO stelt zich tevens ten doel :de gemeenschappelijke verzorging van taken of belangen op het gebied van
• de geestelijke verzorging in justitiële inrichtingen,
• de geestelijke verzorging in de krijgsmacht,
• de gezondheidszorg,
• monumentale kerkgebouwen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen