We belonen onze kinderen vaak te weinig

De voornaamste plicht der ouders is, hun kinderen op te voeden tot een godzalig leven. En dat begint al van de prilste jeugd af. Immers, in hun prille jeugd zijn de kinderen in zo' n toestand, dat in geheel hun volgend leven de invloed zich doet gelden van de opvoeding, gewenning, leiding, die ge gegeven hebt." En hoe moeten we dan opvoeden? Johannes de Swaef, schoolmeester uit 1621, zegt:, ,Het is de plicht van de ouders om het kind van het kwade af te wennen en het goede in te planten." Daar zijn natuurlijk middelen voor nodig en ook dat kunnen we van de schoolmeester leren. Hij begint bij de uitroeiing van het kwaad.,,Ouders zullen de navolgende middelen gebruiken om het kwaad in hen uitte roeien: 1. verbieden en berispen; 2. waarschuwen, in scherpe bewoordingen; 3. straffen met de roede. Het is belangrijk hoe deze middelen moeten worden aangewend, opdat het kwaad in de kinderen moge worden uitgeroeid. Deze middelen doen denken aan geneesmiddelen, die dienen om het kwaad in het lichaam te bestrijden. Ook deze moeten met overleg worden toegediend. Als ze verkeerd worden gebruikt, schaden ze meer dan ze goed doen." Er zijn ook middelen om het goede in te planten: onderwijs, vermaning en opwekking, versterking.

Goede methode
Ik heb mij voorgenomen om in enkele artikelen met u na te denken over —zoals een modern pedagoog het zegt- ,,het beste opvoedingsmiddel, beloning".

Ook bij Johannes de Swaef, in 1621, was dit middel al bekend. Hij verzint dat trouwens maar niet zelf. In Genesis 9 lezen we hoe de twee zonen van Noach, Sem en Jafeth, de schande van hun vader bedekt hadden, terwijl Cham ermee spotte. Cham werd vervloekt en Sem en Jafeth werden geprezen, gezegend: ,,Gezegend zij de Heere, de God over Sem, en Kanaan zij hem een knecht; God breide Jafeth uit, en hij wone in Sems tenten, en Kanaan zij hem een knecht." Hoe gebruikte hij de beloning om het goede in te planten? ,,Het versterken in het doen van het goede kan geschieden door prijzen en giften. De ouders tonen zich ingenomen met iets goeds wat de kinderen hebben gedaan; ze laten aanvoelen, dat ze te meer daarom van hen houden. De kinderen zullen erdoor aangemoedigd worden om overvloediger te worden in het goede. Het is ook nodig dat kinderen, als ze iets goeds gedaan hebben, zo nu en dan een kleine beloning krijgen. Dit verheugt hen zeer, het wekt in hen meer lust tot het doen van het goede. Dit is een goede methode, zij werkt goed; niet alleen om de kinderen tot leren aan te zetten, maar ook om de kinderen op te wekken tot het doen van het goede. De ouders moesten dit ook gaan doen: een kind-hand is kleijne, enishaastgevult."

Tegenzin
,, Wat zien we ook hier een tekort in de opvoeding. Vele ouders maken er geen werk van, hun kinderen te versterken in wat ze goed doen en als ze om des gewetenswille Gods geboden trachten te gehoorzamen. Ze laten hun kinderen begaan en zijn er niet verdrietig om, als ze vertragen in het goede; als ze er genoeg van krijgen, beletten ze de nalatigheid hunner kinderen niet. Dit is vreselijk! Als gij bij uw kinderen tegenzin wekt tot het doen van het goede, zo wilt ge (wat ge ook zegt), dat uw kinderen sterven en in de klauwen van de duivel vallen. Bekeert u, gij die hieraan schuldig zijt! Tracht voortaan uw kinderen op te wekken tot het doen van het goede en dat te versterken." Tot zo ver onze schoolmeester Johannes de Swaef. Bekijken we nu wat een Amerikaanse kinderpsycholoog (dr. James Dobson) zegt over de " techniek van de versterking".,,Gedrag dat prettige gevolgen heeft, zal zich herhalen", luidt de wet van de versterking. Een simpel voorbeeld: Als Erik met het ene tennisracket wint en verliest met een ander, zal hij liever het eerste racket gebruiken. De psycholoog gebruikte dit principe om zijn takshondje te leren mooi te zitten en te apporteren. Door voortdurende beloning leerde de hond de kunstjes binnen de kortste keren. ,, Dit beloningssysteem werkt zelfs nog beter bij mensen", zegt Dobson, en hij geeft aan hoe er beloond moet worden. In ieder geval moetje niet in het wilde weg cadeaus en prijzen uitdelen.

Meteen belonen
Beloningen op —lange — termijn hebben weinig succes. „Het heeft niet veel nut, een kind van negen een bromfiets te beloven voor zijn 16e verjaardag, als hij belooft de komende negen jaar hard te werken op school." De meeste kinderen zijn niet in staat om dag in, dag uit aan een dergelijk ver verwijderd doel te denken. Voor hen gaat de tijd langzaam, daarom lijkt het doel moeilijk te bereiken en wordt het zelfs oninteressant. Door onmiddellijk te belonen kunnen we kinderen bij voorbeeld verantwoordelijkheid bijbrengen: het kind leert uit zichzelf zijn kleren op te ruimen, netjes te eten, altijd op tijd te komen, en dergelijke. Meestal proberen we ons kind op een andere manier op te voeden. We dringen aan, zeuren, schreeuwen, dreigen, straffen. We letten op alle negatieve dingen en zeggen bij wijze van spreken wel honderd keer ,,Nee, dat mag niet!" Het is natuurlijk veel positiever, als we meer erg gaan krijgen in de dingen die ons kind wel goed doet. Daar mag het voor geprezen worden! Doen we dat ook? Welnee, meestal gaan we aan het goede stilzwijgend voorbij. Dat is toch immers vanzelfsprekend?...

Gedragsvormen
,,Alle menselijk gedrag is aangeleerd", zegt Dobson, ,,zowel fijne als minder fijne dingen." Kinderen leren lachen, spelen, rennen, maar ook de baas spelen, jengelen, humeurig zijn... Hoe leert ons kind dat? Door onmiddellijke versterking! Ja, daar zijn we allemaal mee bezig! Onze negatieve aandacht beloont het slechte gedrag! Het kind herhaalt het gedrag dat hem succes opleverde. Ouders moeten dus leren om goed gedrag te belonen en slecht gedrag te bestraffen, en daarbij ook consequent te zijn! Dobson geeft aan, hoe je als ouders zoiets kan gaan doen. Hij zet wat gewenste gedragsvormen voor vijfjarigen onder elkaar, zoals bij voorbeeld: -ik heb mijn kamer opgeruimd voor ik naar bed ging; -ik heb vandaag dankuwel en alstublieft gezegd; -ik heb mijn melk opgedronken; -ik heb mijn tanden gepoetst zonder dat het gezegd werd; -ik heb de vis gevoerd zonder dat het gezegd werd; -ik heb vandaag naar mama geluisterd.

Puntensysteem
Het vraagt veel samenwerking en inspanning om dit systeem serieus en consequent ter hand te nemen. De juiste manier van belonen maakt de ernst voor het kind tot spel. Elke avond krijgt het kind namelijk gekleurde rondjes of sterretjes achter de punten die goed zijn gedaan. Bij Dobson was elke behaalde punt een cent waard. Als er echter per dag meer dan drie punten (van een lijst van 14) gemist werden, kreeg het kind op die dag geen cent. ,, Het verdienen biedt de ouder een prachtige gelegenheid om het kind te leren met geld om te gaan. Hij mag ongeveer tien tot twintig cent per week voor zichzelf uitgeven. Van de overige pakweg 80 cent doet hij steeds tien cent in de collectezak; of hij mag het voor een ander goed doel bestemmen. Hij kan 35 cent per week sparen; de 25 cent die dan nog overblijft kan hij opsparen voor een groter ding dat hij graag wil hebben." Ook een tiener kun je op deze manier meer verantwoordelijkheidsgevoel bijbrengen. Natuurlijk is het schema aangepast, bij voorbeeld: Bed opmaken en kamer opruimen - 50 punten; elke week auto wassen - 250 punten; oppassen -150 punten; een uur aan huiswerk besteed -150 punten; een uur werken in huis of tuin - 300 punten. Het programma, de lijst van gedragsvormen en verantwoordelijkheden, kan natuuriijk niet altijd hetzelfde blijven. Als Chris eenmaal geleerd heeft om zijn kleren op te hangen, het hondje te verzorgen of zijn tanden te poetsen, moeten er nieuwe verantwoordelijkheden komen. Ouders kunnen bij voorbeeld een keer in de maand de lijst veranderen. Dobson ziet veel voordelen in deze werkwijze. Hij zegt: ,,Zo kunnen we goed gedrag aanleren. Ook leert ons kind erdoor rekenen. Hij leert wat te geven voor een goed doel. Hij begint te begrijpen wat sparen is. Hij leert zijn emoties te beheersen. En ten slotte leert hij de waarde van het geld en hoe hij het goed kan besteden... Zo hebben zowel de ouders als de kinderen voordeel van deze methode. Een vadervan vier jonge kinderen vertelde, dat het huishouden er een stuk rustiger door geworden was!

Motivatie
Waarom wordt dit middel niet veel méér gebruikt?, vraagt Dobson zich af. Het is omdat ouders het als een vorm van omkoperij bezien. Hij voegt daar echter aan toe: ,,Onze hele maatschappij is op het systeem van versterking gegrondvest! Wij volwassenen gaan iedere dag naar ons werk i> en krijgen iedere maand ons salaris... Inspanning wordt de moeite waard als er een beloning aan verbonden is! Wordt hard werken niet op een of andere wijze beloond, dan smoort dat alle motivatie in de kiem. En wij, die wel beloond worden, verwachten dat kleine Erik voor niets verantwoordelijkheid op zich zal nemen, leert, werkt en zijn best doet, alleen omdat dat zo nobel is... ,,Maar we willen het materialisme in ons kind niet aanmoedigen!", werpen ouders tegen. We willen niet dat ons kind alleen dingen voor ons doet, omdat hij er iets voor krijgt. Hij moet ook uit liefde zijn handen uit de mouwen steken. Nu, dat is zeker waar. Daarom denk ik, dat lang niet alles beloond moet worden. Een mens is ook niet enkel'' gedrag''! Maar dat we ons kind te weinig prijzen, te weinig complimentjes geven voor zijn goede gedrag, daar ben ik zeker van.

Consequent
Soms kun je het systeem van belonen (materieel of niet) wel goed gebruiken. Ik denk aan de zindelijkheidstraining. Een kind dat met die training bezig is, prijsje nooit te veel en om te stimuleren en te motiveren zou je bij voorbeeld ook een plaatje kunnen plakken, en een aantal keren een cadeautje kunnen geven. Met het afleren van duimzuigen is het beloningssysteem ook goed te gebruiken. Het kind moet immers iets fijns opgeven en dat is best moeilijk. Als daar nu een beloning tegenover staat, kun je het kind nog wel stimuleren om vol te houden, om te "vechten" en de duim niet in de mond te steken. Zo kunnen we dus ons kind bepaald gewenst gedrag aanleren: z'n eigen kamer opruimen, op tijd komen, huiswerk maken, stilzitten in de kerk, en dergelijke. Hebt u het wel eens geprobeerd? Ik heb een klein beetje ervaring: ons dochtertje moet op advies van de tandarts het duimzuigen afleren. We hebben nu samen de afspraak gemaakt, dat ze overdag moet proberen om niet meer te duimen. Als ze dat behoorlijk volhoudt, krijgt ze' s avonds een paar dubbeltjes in haar'' duimpotje''. Ze mag zich overdag dus nog wel eens vergissen. Als ik dat zie, hoef ik alleen maar te zeggen: ,, Vanavond het potje, Annemarie!" Ik moet eerlijk zeggen, dat het gewenste gedrag niet in een paar dagen is bewerkstelligd. Het kost tijd en geduld en consequent handelen. En dat laatste is het moeilijkste!

Geen wondermiddel
Ons doel, het afleren van duimzuigen, is dus nog niet bereikt, al gaat het al veel beter dan in het begin. En bij u? Hebt u ook ervaring met het belonen van gewenst gedrag? Ik zou daar graag wat over willen weten! U kunt schrijven naar Terdege. Uw reacties zou ik dan kunnen gebruiken in het volgende artikel, waarin ik onder meer hoop te schrijven over een andere vorm van belonen, namelijk,,een complimentje geven." Beloning is een opvoedingsmiddel, geen wondermiddel! We mogen er niet van verwachten, dat ons kind nu alles goed gaat doen. Terwijl ik zo bezig ben met het onderwerp '' belonen'', moet ik denken aan Psalm 127: ,,Zo God het huis niet bouwt, te vergeefs arbeiden deszelfs bouwlieden daaraan." We kunnen zwoegen en zweten, ons zorgen maken en druk bezig zijn en daarmee toch niet het goede zoeken voor onze kinderen. Als we echter met een oprecht hart de Heere mogen bidden om een zegen over onze opvoeding, dan denk ik dat we inderdaad met het belangrijkste opvoedingsmiddel bezig zijn. Aan Gods Zegen is immers alles gelegen!

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen