Kerkgeschiedenis

3e. De scheiding van Erasmus. Die kon niet uit blijven. De reformatorische beginselen en die van Erasmus liepen te zeer uiteen. Zeker, hij tornde op teger. het bederf der kerk, maar de kernpunten, waar het in de Reformatie om ging: het sola fide —• sola gratia lagen hem niet. Christus was hem vooral de „doctor coelestis", de hemelse leraar.

Anderszins mogen wij zijn arbeid op philologisch (taalkundig) terrein nl. de tekstuitgave van het N.T. niet vergeten. 1516. Luther maakte er een dankbaar gebruik van bij zijn overzetting van de Romeinenbrief in het latijn.

Erasmus was te veel intellectueel om met cie Reformatie geheel mee te kunnen gaan. Waarmee wij natuurlijk absoluut niet beweren, dat intellectueel en reformatorisch een tegenstelling vormen. Dat wordt er wel eens van gemaakt, maar is natuurlijk dwaasheid. Het zat hem vooral in de vrije wil: de noodzakelijkheid, volgens Erasmus, van de medewerking van de mens tot de genade.

Hoe meer de reformatorische beginselen van het solo fide - sola gratia doorwerkten, hoe groter zijn antipathie werd, zodat het tenslotte op een conflict met Luther moest uitlopen.

Daarmee 2ou hij tevens bereiken, dat zijn beschuldigers in de kerk, die zijn humanisme als de oorzaak van de Hervorming beschouwden, wellicht tevreden werden gesteld, hij zelf buiten de brand bleef en zijn vorstelijke beschermers ook tevreden konden zijn.

Berkhof merkt op: Toch was hij verstandig genoeg, om Luther niet aan te vallen op punten, waarmee hij 't in stilte eens was.

In de herfst van 1524 verscheen van hem. „Verhandeling van de vrije wil" (Diatribe de libero arbitrio). Het werk was synergistisch, semi-pelag'iaans; de mens werkt tot de genade met God mee; ja, de vrije wil des mensen kan de genade aannemen of verwerpen, al naar believen!

Luther was het hiermee natuurlijk niet eens en antwoordde met zijn. „De servo arbitrio" d.i. De knechtelijke of gebonden wil.

Het werk van Luther is daarom zo merkwaardig, omdat hij daarin scherp onderscheid maakt tussen de verborgen God der uitverkiezing en de geopenbaarde God van het aanbod van genjvde.

Later heeft hij die tegenstelling verzacht. Het gevolg van deze kamp was, dat veel humanistische aanhangers van Luther weer tot de oude kerk terugkeerden. Inderdaad had Rome en dit „bijbels humanisme" eenzelfde uitgangspunt nl. de medewerking van de mens tot de genade.

Erasmus is geworden de voorloper van het vrijzinnig protestantisme onzer dagen. Bij deze richting, evenmin als bij Rome past niet het „sola gratia." Voor de lutherse reformatie was dit gebeuren een zuivering.

4e. Luthers huwelijk. Te midden van al deze verwikkelingen en narigheden trouwde hij in 1525 met Katharina von Bora (Kathe) een voormalige non, met wie hij een buitengewoon gelukkig huwelijk heeft gehad, die hem waarlijk tot een hulpe was; maar die ook tot zijn bestwil de teugels van het huiselijk bestuur stevig in handen hield. Onze doctor was namelijk nog al erg vrijgevig!

Voor de Roomsen is dit huwelijk tot op de huidige dag natuurlijk een bron van ergernis.

II. De Reformatie in Zwitserland

Had Luther in zijn strijd, onder de wonderlijke leiding des Heeren, zich bezig gehouden met de belichting van het leerstuk der rechtvaardiging door het geloof alleen — het hart der kerk — er was meer te doen.

En onder de voorzienigheid Gods zijn nog andere mannen geroepen, Zwingli en Calvijn, die wat genoemd leex'stuk betreft volkomen met Luther accoord gingen maar toch ook het licht der Heilige Schrift lieten schijnen op de terreinen van maatschappij en staat, die bij Luther minder of in 't geheel niet werden belicht.

Deze mannen vulden elkander dus aan. Zeker, er zijn verschillen, geweest, waardoor de geschillen niet uitblijven. Maar in hoofdzaak waren zij het volkomen eens!

Men lette vooral ook op hun „vooropleiding", de kring waaruit zij voortkwamen. Alles moest onder het voorzienige bestel des Heeren meewerken om geschikte werktuigen te zijn, opdat de Waarheid zou zegevieren. Wij hebben het in het leven van Luther gezien; wij zullen het ook bemerken in het leven van Zwingli, de man van de duits-zwitserse reformatie, die wij thans willen behandelen.

Ulrich (Huldreich) Zwingli (1484—1531). In het begin der 15e eeuw is het ' vooral het Humanisme, dat in Zwitserland impulsen verwekt tot reformatie.

Opmerkelijk, dat hier Erasinus zoveel invloed uitoefende, die sedert 1514 jaarlijks in Bazel vertoefde, waarde uitgever van zijn werken woonde.

Veel jongeren kwamen daar met hem in aanraking, ook Zwingli. Alzo heeft deze reformator aanvankelijk een humanistische opvoeding genoten. Zwingli werd in 1484 te Wildhaus geboren en behooi'de tot een welgestelde boerenfamilie. Zijn vader was magistraat ter plaatse.

Ulrich werd bestemd voor de studie (geestelijke). Achtereenvolgens bezocht hij de scholen te Bazel en Bern, studeerde te Wenen, waar een beroemd humanist doceerde en van 1502—1596 weer te Bazel onder Thomas Wyttenbach een bijbels-humanistische theoloog, die grote invloed op hem heeft uitgeoefend; hem vooral aanspoorde tot de studie der Heilige Schrift.

In 150G werd hij pastoor te Glarus, in 1516 in het bedevaartsoord te Èmsiedein met zijn Mariakapel. Hier kreeg hij het aan de stok met de geestelijken wegens hun bedriegerijen.

Ook is hij in dit tijdvak tweemaal veldprediker geweest.

Eind 1518 deed hij zijn intrede te Zurich in de Groszmünster. Deze kerk bestaat nog en maakt op bezoekende protestanten uiteraard grote indruk.

Men mene nu niet. dat hij reeds de zwitserse reformator was. O, neen! Wel was hij sinds 1513 ijverig bezig met de studie van het Nieuwe Testament en de Kerkvaders en stond hij sinds 1516 onder invloed van Erasmus, die hij toen leerde kennen. Ook schijnt hij vóór Luthers optreden overtuigingen gehad te hebben.

Maar toch was hij aanvankelijk heel anders dan Luther. geaard

Hij dacht ei" niet aan de officiële kei'k te bekampen, maar door een humanistisch christendom de gemeente te reformeren. Echt erasmiaans dus.

te reformeren. Echt erasmiaans dus. Met de kerkelijke prelaten stond hij op goede zelfs toen hij al te Zurich was. voet,

Als hij hier de aflaatkramer Bernard Samson gaat bestrijden en weet weg te werken, dan vindt hij steun bij de statenvergadering en bij de bisschop van Konstanz. Zelfs de paus draait bij.

Maar het zou veranderen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen