Opwekking op Cuba

De economische situatie op Cuba kan moeilijk te somber worden geschilderd. Officieel werkt nog veertig procent van de beroepsbevolking. Het is een geflatteerd cijfer. In werkelijkheid is slechts zo'n twaalf procent economisch actief. Steeds meer Cubanen zeggen hun werk op. De Cubaanse peso is geen stuiver meer waard. Zelfs de meest noodzakelijke levensmiddelen zijn op de bon. Op de zwarte markt worden schandalige prijzen gevraagd. Duizenden Cubanen wagen, door de nood gedreven, de riskante oversteek naar Amerika. Slechts een op de vijf komt aan. De rest verdrinkt, valt ten prooi aan de haaien of wordt gearresteerd door de Cubaanse kustwacht. Wat weinig beter is. Het aantal gevallen van zelfmoord stijgt door de uitzichtloze situatie angstwekkend snel. Toch zijn drs. G. Nieuwenhuis en A. Stam niet louter gedeprimeerd teruggekomen van hun bezoek aan het 'rode' eiland. Bij alle misère op maatschappelijk gebied is er geestelijk een verblijdende ontwikkeling waar te nemen.

Historisch dieptepunt
Nieuwenhuis, algemeen secretaris van de zending van de Gereformeerde Gemeenten (ZGG), bezocht het land na een verzoek van dr. K.E de Blois van United Bible Societies in Miami om iets te doen aan het enorme gebrek aan Bijbels in Cuba. Stam, secretaris van de Spaanse Evangelische Zending (SEZ), ging mee als tolk en vanwege de grote belangstelling in Cuba voor de schriftelijke bijbelcursussen van de SEZ. Een van hun gastheren in Cuba was ds. E. Martinez Garcia, van de Iglesia Cristiana Reformada (ICR). Bij de aankomst van de twee Hollanders verklaarde hij, dat hun bezoek samenviel met een historisch punt in de geschiedenis van zijn land. Een historisch dieptepunt, wel te verstaan. De predikant vatte de situatie kernachtig samen met de woorden: „In Cuba is maar aan één ding gebrek: aan alles!" „We hadden een aantal tubes tandpasta en stukken zeep meegebracht", illustreert Nieuwenhuis. „Toen we op voorstel van ds. Martinez onderweg bij een gezin een tube tandpasta en een stuk zeep afgaven, omhelsde de moeder ons van blijdschap. Dat tekent de situatie. Ze vertelde dat de Cubanen momenteel tien dagen moeten werken voor zo'n stuk zeep."

Eenvoudige opmerking
Veel vrouwen zien prostitutie als de laatste en enige mogelijkheid om aan dollars te komen. Niet alleen meisjes uit de onderklasse van de Cubaanse samenleving nemen deze trieste stap. Zelfs leraressen gaan ertoe over, omdat ze onmogelijk rond kunnen komen van hun salaris. „Toen ds. Martinez ons bij het hotel afzette, werd de auto meteen omzwermd door een groep vrouwen, onder wie meisjes van zestien, zeventien jaar. Heel triest. Je kunt niet op straat komen, of je wordt nageroepen. Of er komt een jochie op je af om te vertellen dat hij wel even een "cubanita" voor je wil halen." Toch is dat niet de enige kant die het Nederlandse tweetal van Cuba heeft gezien. Kenmerkend was voor Stam de ontmoeting met een straatarm protestants plattelandsgezin. „Nadat we een foto hadden gemaakt wees de moeder op haar kleding en verontschuldigde zich dat ze niet beter had. Maar, zei ze, het is de „misericordia del Senor", de barmhartigheid van God, dat we dit nog hebben. Dat is geen complete dogmatiek, maar die eenvoudige opmerking heeft op ons wel veel indruk gemaakt."

Intimidatie
Van de Cubaanse kerken is de rooms-katholieke kerk nog altijd het machtigst. Waarbij de kanttekening moet worden gemaakt dat van actief meeleven meestal geen sprake is. Zoals in tal van andere landen is het rooms-katholicisme er vermengd met de traditionele, heidense godsdienst. Naast de rooms-kathoheke kerk kent Cuba zo ongeveer alle denominaties die ook in Amerika te vinden zijn. Resultaat van de zendingsijver van Amerikaanse predikers in het tijdperk voor Castro. Hoewel de kerkelijke situatie op Cuba nooit vergelijkbaar is geweest met die in een land als Albanië, heeft de kerk er wel te lijden gehad van intimidatie. Meer dan honderd christelijke scholen werden onder het bewind van Castro genationaliseerd. Overheidsposten waren voor getuigende christenen onbereikbaar. Import van Bijbels was verboden. In deze situatie is twee jaar geleden een omslag gekomen, door de val van het communisme in het Oostblok. De gevolgen daarvan zijn voor Cuba tweeledig. De economische situatie is snel verslechterd, door het verlies van een belangrijk afzetgebied. Daartegenover staat een vergroting van de geestelijke vrijheid, die door de kerken met beide handen is aangegrepen. Zo wordt er weer volop geëvangeliseerd, onder meer in ziekenhuizen.

Jeugdconferentie
„Als het over het kerkelijk leven op Cuba gaat, zou je al snel denken aan samenkomsten in het geheim", zegt Stam. „Dat is echter absoluut niet het geval. We hebben injagüey Grande, op West-Cuba, een jeugdconferentie bijgewoond, op het dak van een kerk. Cubanen zijn nogal luidruchtig in hun gezang, dus dat schalde over de stad. Maar niemand die daar problemen over maakte."
In veel landen kan de groei van het christendom bijna volledig op naam van de pinksterbeweging en de charismatische beweging worden gezet. Hoe ligt dat voor Cuba?
Stam: „Dat lijkt daar minder uitgesproken het geval dan in andere Zuidamerikaanse landen. We hebben in Havanna onder meer gesproken met ds. Reinaldo Sanchez, van de baptistenkerk El Calvario. In 1988 telde dit kerkverband nog maar 6500 leden, maar sinds een jaar of twee is er een opvallend grote aanwas. Alleen vorig jaar al waren er duizend dopehngen binnen deze behoudende baptistenconventie. > Ook de huiskringen voor bijbelonderzoek bloeien."

Verwantschap
Welke kerk op Cuba staat het dichtst bij het gereformeerde protestantisme ?
Nieuwenhuis: „Je moet na een bezoek van vier dagen niet suggereren dat je volledig zicht hebt op de kerkelijke situatie in een land. Wel kun je zeggen dat de Iglesia Cristiana Reformada, waarin ds. Martinez een invloedrijke positie heeft, de Westminster Confessie als belijdenis heeft."
Stam: „Het is een kerkverband waar je wel 's een behoorlijke smet op ziet, maar als je let op de lectuur waarin men geïnteresseerd is, kun je zeker van verwantschap spreken. Men had bij voorbeeld grote belangstelling voor de dogmatiek van de Amerikaanse calvinist Louis Berkhof en de Bijbelse Geschiedenissen van Vreugdenhil. Zelfs als het gaat om secundaire zaken als kerkregering heeft een man als Martinez een heldere, bijbelse visie."
Wat moet ik me voorstellen bij de „ behoorlijke smet" op de kerk die hij dient?
„Zondags werd in een van de gemeenten door een vrouw gepreekt. Eerst was er een bijbelstudie, onder leiding van de dominee. Zeer gedegen, waarbij me opviel dat ook het Oude Testament niet werd verwaarloosd. Daarna kreeg een zuster der gemeente het woord. Die las een soort inleiding voor, over de verloren zoon. Op zichzelf heel bijbels van inhoud, ondersteund met tal van tekstcitaten. De dominee sprak vervolgens de zegen uit."

Gering
„We hadden op de jeugdconferentie die we hebben bijgewoond al gehoord dat in die gemeente een vrouw zou preken. Toen we daarop reageerden, zei ds. Martinez onmiddellijk: „Ik weet dat dit een afwijking is van de gereformeerde leer, maar door de schaarste aan mensen die bekwaam zijn om anderen te leren ontkom je er soms niet aan."
Nieuwenhuis: „Een van de sprekers op die jeugdconferentie was Tim Devries, zoon van een Amerikaanse zendeling van de Christian Reformed Church, die ook zelf zendeling hoopt te worden. Hij vertelde ons dat een jongen die binnen de ICR tot bekering is gekomen, meteen in zijn eigen dorp is gaan preken. Inmiddels komen daar elke zondag zo'n zeventig mensen samen. Eigenlijk kan dat niet, zei Martinez, want die jongen heeft nauwelijks theologische kennis. Maar wat moet je als er een enorm gebrek is aan opgeleide predikanten en zo'n jongen zich gedrongen voelt het Woord van God te verbreiden, ook al is zijn kennis gering en slaat hij de plank misschien wel eens mis? Datzelfde spanningsveld kennen wij op onze eigen zendingsterreinen. Je moet een evenwicht zien te vinden tussen uitbreiding en verdieping."

Ontroerend moment
„Het viel mij op dat ds. Martinez diezelfde spanning ervaart. Enerzijds de behoefte en de drang om in te spelen op de grote belangstelling voor het Woord van God. Anderzijds de zorg om dat Woord zuiver te verkondigen en te waken tegen allerlei wind van leer. Om die reden heeft hij ook gevraagd om twintig samenvattingen van de Institutie van Calvijn. Toen we op het punt stonden om Cuba te verlaten, kwam hij nog even bij ons langs in het hotel om afscheid te nemen. Heel spontaan kwam het gesprek toen op het wonder van Gods genade. In dat verband zei hij: „Ik ken heel wat mensen die veel beter zijn dan ik. Het is voor mij een wonder dat de Heere mij eruit heeft gehaald en mij tot zijn kind en knecht heeft gemaakt." Dat was echt een ontroerend moment, vooral door de ongekunstelde wijze waarop hij dat vertelde. Met zo'n opmerking zit je in het hart van het gereformeerde belijden."

Opwekking
Kun je de huidige kerkelijke en geestelijke situatie op Cuba typeren als een opwekking?
Nieuwenhuis: „Als je de honger naar het Woord van God als graadmeter gebruikt, kun je zeker van een opwekking spreken. Twee jaar terug is het verbod op de invoer van Bijbels opgeheven. Kort daarna zijn hondderdduizend Bijbels naar Cuba verzonden. Daarvan zijn er tachtigduizend verspreid via de kerken. De overige twintigduizend zijn op een boekenmanifestatie in de open lucht tegen een lage prijs aangeboden, via de organisatie van boekwinkels. Binnen vier uur waren ze allemaal verkocht. Wij hebben ook gesproken met mensen van het Comité Bijbelverspreiding van de Oecumenische Raad van Cuba. Die verzekerden ons dat als we een miljoen Bijbels zouden sturen, het absoluut geen probleem was om er afnemers voor te vinden."
Ziet men verband tussen de economische malaise en de honger naar Gods Woord?
„De meesten leggen dat verband wel. Ds. Reinaldo Sanchez noemde Fidel Gastro in dit opzicht een geschenk van God aan de kerken op Cuba."

Sociaal bewogen
In hoeverre zien de Cubaanse kerken het als hun taak om iets aan de armoede te doen ?
Stam: „Iemand als Martinez ziet dat als een belangrijke opdracht voor de kerk. Hij zou in Miami als prediker van een Cubaanse kerk een zeer goed leven kunnen leiden, maar heeft er bewust voor gekozen om op Cuba te blijven. Juist in de huidige ontreddering is het volgens hem van zeer groot belang dat er bij christenen geen verschil valt waar te nemen tussen leer en leven en dat de kerk helpt zonder aanziens des persoons. Hij vertelde bij voorbeeld dat hij regelmatig op bezoek ging bij een communistische voorman in zijn dorp, die ernstig ziek was. Hij oefende geen drang op de man uit om christen te > worden, maar gaf hem wel een Bijbel en sprak over Gods Woord. Het oordeel over zijn ziel moet ik aan God overlaten, zei Martinez ons, maar deze man is wel met die Bijbel in zijn handen gestorven. Nadat hij ons in Havanna had opgehaald ging hij onderweg bij verschillende gezinnen langs om iets af te geven. Hier wat fruit, daar medicijnen... Door die sociaal bewogen houding heeft de kerk een zeer goede reputatie gekregen bij het volk."

Oecumenische raad
Ds. Martinez is niet alleen goed gereformeerd en sociaal bewogen, maar ook ruimhartig gezien zijn participatie in de Oecumenische Raad van Cuba. Hoe staat u daar tegenover?
Stam: „Ik heb de indruk gekregen dat die raad allereerst een gespreksplatform is en een kanaal naar de overheid toe. De Cubaanse regering heeft als verplichting gesteld dat de import van Bijbels verloopt via het Comité Bijbelverspreiding van de Oecumenische Raad van Cuba."
Nieuwenhuis: „Dat is een bekende truc van dictatoriale regeringen. Als je mensen of kerken verpHcht samen te werken, kun je ze makkelijker onder controle houden. Daarnaast moet je denk ik zeggen dat verdrukking kerken er sneller toe brengt om te zien op welke punten kan worden samengewerkt. In de praktijk betreft dat op Cuba voornamelijk zaken van organisatorische aard. Alle in de oecumenische raad participerende kerken hebben bij voorbeeld hun eigen theologische opleiding behouden. De RoomsKatholieke Kerk is overigens geen lid. Een man als ds. Martinez probeert binnen de raad zijn invloed ten positieve aan te wenden. Zo vroeg hij of het mogelijk was enkele duizenden exemplaren van de Bijbelse Geschiedenissen van Vreugdenhil op te sturen, zodat hij er ook aan de andere kerken kon geven."

Bijbelvertaling
Worden door de Cubaanse overheid ook eisen gesteld aan de bijbelvertaling? Stam: „Nee, de voorwaarden betreffen uitsluitend het aanvoer- en distributiekanaal. Aanvoer via de Unitied Bible Societies in Miami, distributie via het Comité Bijbelverspreiding van de Oecumenische Raad van Cuba. De donerende buitenlandse kerken of instanties mogen zelf aangeven welke vertaling zij wensen te schenken. De Cubanen met wie wij besprekingen voerden hebben het liefst de ReinaValeravertaling in de editie van 1960."
Een Spaanse nieuwe vertaling?
„Ho ho, denk hier alsjeblieft niet aan iets als de Groot Nieuws Bijbel, zelfs niet aan de "Nieuwe Vertaling". De taalkundige aanpassingen in deze Spaanse editie zijn van dien aard, dat de SEZ de edities 1909 en 1960 met een gerust hart naast elkaar durft te verspreiden. Dat besluit is genomen na zorgvuldige vergelijking en in overleg met onze Spaanse evangelisten."

Evangelisatiedrang
Welke aanbevelingen hebt u na uw reis gedaan aan de organen die u vertegenwoordigde?
Nieuwenhuis: „We hebben zelf kunnen constateren dat er een grote vraag naar Bijbels is. Het kanaal waarlangs de Bijbels worden ingevoerd is vertrouwd. Het deputaatschap Bijbelverspreiding van de Gereformeerde Gemeenten heeft dan ook besloten om 10.000 Bijbels ter beschikking te stellen. Dat gebeurt met geld dat door jongeren bijeen is gebracht in het kader van de actie "Een wereld in nood". Daarnaast zal worden bezien of, bij voorbeeld via het deputaatschap Bijzondere Noden, ook op diakonaal gebied iets gedaan kan worden."
Stam: „Door de SEZ zullen de gevraagde pakketten van Calvijn, dr. Louis Berkhof en Vreugdenhil worden geschonken. Daarop is ook onze najaarsactie gericht. Als het aan ons ligt worden er nog veel meer van dit soort boeken gevraagd." Hoe kijkt u op uw bezoek aan Cuba terug?
Nieuwenhuis: „Als een bezoek waarin we zeer hoopgevende signalen hebben ontvangen. Om een breed oordeel te kunnen geven over de kerkelijke en geestelijke situatie van een land, moet je er veel langer zijn. Beschamend voor ons is in ieder geval de evangelisatiedrang van deze mensen. Op de jeugdconferentie die we bezochten, vroeg ik: „Hoe komt het toch dat jullie in moeilijke omstandigheden bereid zijn daadwerkelijk het Evangelie te verbreiden, terwijl het ons bij alle financiële middelen aan mensen ontbreek?" De predikant die daarop reageerde gaf geen rechtstreeks antwoord, maar zei: „Als de Heere Jezus in je hart is, zijn de omstandigheden ten diepste niet belangrijk meer; dan móet je van Hem getuigen." Dat is wel iets om over na te denken."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen