„Berichten over gevoelige onderwerpen worden letterlijk gespeld"

Om maar direkt met de deur in huis te vallen: wat is de taak van een christelijke krant als het RD?

De taak van een dagblad, en dan in bet bijzonder die van een christelijk dagblad kan in één woord genoemd worden: dienen. Daarmee wil ik in de eerste plaats zeggen, dienen met het verschaffen van nieuws en achtergrondinformatie. Nieuws dat waarheidsgetrouw en objektief moet zijn.

Maar dat is nog maar de helft, want ik denk dat er voor een christelijke krant duidelijk een grotere taak ligt. namelijk opinievorming en kommentariëring; samengevat: getuigenis afleggen van ons beginsel.

Wat verstaat u onder getuigenis afleggen wanneer het gaat over een dagblad?

Je mag geen scheiding maken tussen wat jc 's zondags in de kerk hoort en je werk doorde-weeks. Als we in de kerk

horen dal we de geesten moeten beproeven, dan geldt dat ook voor mijn werk. zeker voor mijn werk in medialand. Dat beproeven kan natuurlijk op allerlei wijzen gebeuren.

Ik denk dan maar aan de verslaggeving op kerkelijk gebied. We hebben een tijdje terug in Rotterdam een One Way-day gehad met Ben Hoekendijk. Zulke gebeurtenissen moet je toetsen aan Schrift en Belijdenis om zo de mening van de lezers helpen le vormen.

Spanningsveld

Dus dat is ook getuigen?

Dat is ook een vorm van getuigen. Kijk. het RD is geen kerk, maar een christen is geroepen in woord en wandel het beeld te vertonen van de Koning, dus ook een christenjournalist.

Maar als ik dit zeg. denk ik gelijk aan de zondagsafdeling van de Catechismus met de vraag: waarom word je een christen genoemd?

Met het antwoord van deze vraag zitten we als christelijke krant direkt in een spanningsveld. want christcn-zijn betekent ..een lidmaat van Christus en Zijner zalving deelachtig" zijn. Mag je dan zeggen dat er allemaal christenen bij ons christelijk dagblad werken? Christenen in de zin van deze Catechismus-vraag? Want werkelijk een lidmaat van Christus zijn. kan niet zonder wedergeboorte. Dat is een spanningsveld. Je kunt een prachtig verhaal houden over verschaffen van nieuws, mening vormen en getuigen, maar bij een krant werken mensen die niet in eikaars harten kunnen kijken. Er is dan ook enig risiko dat de redaktie van het RD op een bepaald moment in de meningsvorming en het kommentaar aan de oppervlakte blijft, omdat de bezieling van binnenuit te kort schiet. Datzelfde risiko loopt denk ik ook het reformatorisch onderwijs.

Heeft het christen-zijn van een christelijke journalist alleen iets te zeggen over zijn opiniëring en kommenlaren of ook over de gewone verslaggeving?

Vast en zeker. Ook dan speelt je christen-zijn een rol. Als ik als christen gebonden ben aan de Tien Geboden, geldt dat ook mijn werk. Stel dan dat ik als verslaggever in de Tweede Kamer zit. waar een aantal kamerleden het niet kunnen laten om te vloeken. Naar hun gevoelen kan dal heel funktioneel zijn. Maar naar mijn overtuiging is dat lastering van mijn levende God. Dan sta ik voor de vraag: wat moet ik doen. Het vloeken is zo typerend voor dat kamerlid, dat ik dc werkelijkheid anders voorstel, dus lieg. als ik alleen de mooie dingen die hij zegt. noteer. Nu. dan citeer ik niet letterlijk de vloeken, maar zet ik in mijn verhaal: de man vloekte regelmatig. Dat is maar een voorbeeld, maar dat geldt ook voor interviews, reportages enzovoort. Je wilt dan objektief zijn. maar je bent eigenlijk subjektief bezig.

Objektief en subjektief

U zei net dat uw taak in de eerste plaats is: waarheidsgetrouw en objektief nieuws geven. Is dat wel mogelijk?

Op de keper beschouwd, is echte objektiviteit niet haalbaar. Ik ben christen, ook in mijn werk. Daardoor kijk ik op een bepaalde manier tegen de feiten aan. Een andere zaak is dat ik wel de feiten weer moet geven zonder ze te verdraaien. Een goed voorbeeld daarvan is het werk van onze fotografen. Als zij een foto maken van jongeren waarvan de meisjes een lange broek dragen, en die foto komt in de krant, dan zijn er direkt lezers die zeggen: „Wat een schandaal. Een meisje met een broek, dat past niet in het RD". Maar die foto geeft wel de feiten weer. feiten die we niet mogen verdraaien.

We mogen de wereld niet anders voorstellen dan ze is. Natuurlijk, zo'n foto moet wel funktioneel zijn. Overigens zullen wij niet nalaten om in onze opiniërende artikelen af en toe de moderne levensstijl aan de kaak te stellen.

Het zal in uw werk ook wel voorkomen dal u zaken moet verslaan die recht tegen de Bijbel indruisen. En dan denk ik niet aan vloeken, maar aan een vergadering van het humanistisch verbond óf een lezing over feministische theologie. Geeft u dan alles weer wat er gezegd wordt?

In zulke gevallen komt natuurlijk gelijk de noodzaak van een kommentaar kijken. Je geeft weer wat er gezegd wordt en geeft tevens een beoordeling in een kommentaar. Let wel. in een apart kommentaar. Verslaggeving en kommentaar houden wij nog altijd gescheiden. Overigens kun je natuurlijk niet alle dingen waarmee je het niet eens bent van kommentaar voorzien.

Een ander punt is. dat er plaatsen zijn waarvan mensen zeggen: als christen kun je daar niet zijn. Ik weerspreek echter dat je als christen alleen op plaatsen kunt komen, waar je zijn kunt. waar een goede sfeer hangt. Ik zeg dan: iemand die werkelijk de zalving van Christus deelachtig is. is ook strijdbaar. Die moet dan soms op plaatsen zijn. waar hij innerlijk van walgt, maar

waarvan hij weet: ik moet hier zijn want daarmee kan ik mijn lezers dienen door ze te informeren. Natuurlijk zijn daar grenzen aan. maar die liggen verder dan menigeen denkt. Daar ben ik van overtuigd.

Dit klinkt heel mooi. Maar is het in de praktijk ook zo dat de redakteuren van het RD hij ieder verslag zich afvragen of dat mag o f kan?

"t Klinkt inderdaad mooi. Een groot deel van de verslaggeving is echter routinewerk. Dat is dc keerzijde. Maar wc hadden het nu over de taak van het RD. en die blijft zo.

Nieuwsselektie

Het is een feit dat er hij de dagbladen dagelijks meer nieuws binnenkomt dan in de krant opgenomen kan worden. Redakties moeten dus selekteren. Welke normen hanteert het RD bij de selektie van het nieuws?

In principe hanteren wij dc bekende formule van belangrijkheid. nieuwswaarde, menselijke faktor, autoriteit (is het echt waar) en aktualitcit.

Maar daarnaast zijn er ook zaken die van belang zijn voor onze achterban. In de meeste gevallen zijn dat zaken die met het principe van deze groep te maken hebben. Zulke zaken brengen wij wat uitgebreider. Dan denk ik bijvoorbeeld aan het kort geding tussen het NPV en het Wiedenbroek rond het overlijden van mevrouw Stillissen.

Afgezien van dat laatste zou het RD qua verslaggeving dus dezelfde inhoud moeten vertonen dan de niet-christelijke kranten. Toch is dat niet zo.

Inderdaad, maar dat heeft ook met de manier van verslaggeving te maken, waar we net al over spraken, met die andere manier dus waarop de christen tegen dc feiten aankijkt. Daarnaast zijn wij natuurlijk beperkt wat betreft de zondag. Ja. cn het sportgebeuren, dat brengen wij tol afgrijzen van een aantal, vooral jonge lezers heel vaak in wat alkeurende zin. En wel zo dat wij alleen nieuws opnemen als het gaat over vernielingen of slachtoffers. Nu vind ik persoonlijk dat we daarmee moeten oppassen. Aan de andere kant zie ik het als ccn taak de lezers te waarschuwen voor sportverdwazing.

Verder brengen wij zaken die ideologisch of godsdienstig geladen zijn en ver van ons afstaan gewoonlijk wat beknopter. Maar we brengen die zaken wel. Want. zoals ik net al zei, we moeten de wereld niet mooier voorstellen dat ze is. Er zijn mensen die zeggen: „Daar heb je dat hoofd van de paus weer. Het RD moet zich ten ene male onthouden van berichtgeving over de Roomse Kerk. Dan zeg ik: Mensen nu ben je echt verkeerd bezig.

Dan doe je of de Roomse Kerk niet bestaat. Die mensen vinden de paus erger dan een aardbeving waarbij 200 doden vallen. Dat willen zc wel zien. Maar een foto van dc paus. dat kan niet.

Het brengt ons wel tot terughoudendheid in onze berichtgeving over de RKkerk. mede omdat wat dc paus zegt vaakt weinig nieuswaardc heeft.

Een ander punt is overigens de zaken die een gevaar zijn voor de lezers. Zulke zaken brengen wc soms weer uitgebreider, om zo de lezers te waarschuwen.

Kritiek naar de achterban

Het RD uit in haar opiniërende artikelen en kommentaren vaak kritiek op mensen en gedachten buiten de achterban, terwijl ze binnen de doelgroep veel met de ..mantel der liefde" bedekt. Heeft een christelijk krant echter ook geen kritische funktie naaide achterban toe?

Jullie poneren nu een stelling waar ik het niet mee eens ben. Als redaktie laten wij wel degelijk kritische geluiden naar de achterban horen. Lees bijvoorbeeld mijn „kerkelijk erf' van een paar maanden geleden maar. waarin ik schreef over medezeggenschap. Je zult zien dat ik daarin een kritische toon aansla richting de RMU.

Een ander punt is, dat het een klein kunstje is om mensen tegen je in het harnas te jagen. Je kunt wel als een olifant door een porccleinkast gaan en alles maar schrijven, maar dan kun je het dc volgende keer wel bekijken. Dan wil men je niet meer zien. Daar bereik je niets mee. Je moet natuurlijk wel kunnen funktioneren.

Buitenstaanders kunnen er wel eens makkelijk over denken, maar we staan in een glazen huisje. En vandaaruit is het een heksentoer om over gevoelige kwesties binnen onze doelgroep le schrijven.

Zulke berichten worden letterlijk gespeld. De een ziet je als zijn vijand terwijl de tegenpartij je ziet als voorstander van de ander. In dat kruitvat moetje als RDredakteur dan werken.

Is het goed om als redaktie te proberen steeds maar iedereen te vriend te houden? Als je andere dagbladen leest, sta je soms versteld hoe makkelijk ze kritiek geven op allerlei groeperingen.

Dat is waar. Maar hoe komt dat? Als een van onze ministers er met een andere vrouw vandoor gaat. dan is dat in zijn kring minder erg

dan wanneer bijvoorbeeld ccn predikant in de kring van onze achterban zoiets doet. Wat bij ons zonde is, wordt in de grote wereld vaak veel lakonieker opgevat. Daarom kunnen verkeerde handelingen van personen daar veel makkelijker uitgestald worden zonder dat er iemand over valt.

Maar als wc het hier over hebben, moeten we ook even terugkijken naar de geschiedenis van onze krant. Het RD is ontstaan toen een bevolkingsgroep, dc rechterflank van de gereformeerde gezindte, zich bedreigd voelde. Onder andere rond zaken als inenting. Die groep voelde zich vooral bedreigd door de pers van die tijd. Dit werkt nu nog door. en wel zo dat we snel een verdedigende houding aannemen en de eigen kring beschermen.

De groei van het RD

Een totaal andere vraag. Hoe is het mogelijk cku het aantal abonnees van het RD groeit, terwijl de sekularisatie en kerkverlating om zich heengrijpt?

Wat is sekularisatie? Voor de Gereformeerde Gemeenten is sekularisatie iets heel anders dan voor de evangelische kringen. Binnen de gereformeerde gezindte wordt. terecht, veel geklaagd over verwereldlijking. Dc evangelische beweging erkent men wel de toenemende wetteloosheid. maar spreekt meer over de kans die God ons nog geeft en over het feit dat er op een bijeenkomst weer zoveel mensen tot geloof zijn gekomen.

Nu. waar zit de groei van het RD? Ik denk dat die niet in de rechterflank van de gereformeerde gezindte zit. maar in de rand daaromheen.

De nieuwe abonnees komen in het algemeen niet uit de hoek waar veel over sekularisatie wordt geklaagd.

De sekularisatie heeft tot nu toe dus nog geen deel van de abonnees weggeslagen?

Ja en nee. Ik denk dat dezelfde sekularisatie zodanig toegeslagen heeft in de gereformeerde gezindte, dat een deel daarvan nooit heeft overwogen abonnee te worden op het RD. cn dat ook niet zal doen. Ze willen hun regionale krant met sport niet missen, of zc zien liever dat het RD een getrouwe kopie vormt van het NRC. In die zin kost het ons dus wel abonnees.

Als het RD zijn koers verandert, zullen er wellicht veel abonnees bijkomen. Aan de andere kanI kan het RD door een bepaalde houding een groot aantal abonnees verliezen. In hoeverre bepalen de lezers nu het beleid van het RD?

Wij gaan op die punten mee met onze lezers waar dat kan zonder verlies van principes. Tegelijk willen wij wel met de lezers in gesprek blijven.

Wanneer iemand die evangelisch georiënteerd is en in een brief schrijft dat hij het niet eens is met ccn kritisch kommentaar op dc EOjongerendag. dan krijgt hij van ons ccn persoonlijk antwoord.

Dus de redaktie staal onafhankelijk van de lezers?

Op crusialc punten wanneer bijvoorbeeld de belijdenisgeschriften en hun betekenis voor het gebeuren van de samenleving in het geding zijn, heeft de lezer niet het laatste woord. Aan de andere kant, en dat zei ik net al. zal de redaktie proberen de lezers niet tegen zich in het harnas te jagen.

Verandert het RD?

Toch zie je dat de verslaggeving van het RD sinds het begin wel wat is veranderd. Bijvoorbeeld als het gaat over EO-jongerendagen.

Ik acht dat niet onmogelijk. Wij hebben best in de loop der jaren moeten leren omgaan met dat soort zaken, 't Zou gek zijn als dat niet zo was.

Maar er zijn ook mensen die het uitleggen in de zin van: het RD gaat mee.

Dat is dan voor hun verantwoording. Als je zegt, het RD gaat mee. dan mag je dat niel alleen ophangen aan dc verslaggeving over de EO. Je moet de stapels brieven eens zien die we, ook nu nog, krijgen na zo'n verslag of kommentaar, juist uit de evangelische hoek.

Waaraan mag je dat dan wel ophangen?

Als wij als verslaggevers voortdurend verkeren in de grote wereld, ik denk dan alleen nog maar aan het Haagse wereldje, dan is het risiko groot dat de gestadige druppel de steen uitholt Het gevaar dat wij door het steeds weer aanhoren van een bepaalde visie gehersenspoeld worden of' onze kritische houding verliezen, is best aanwezig. Daarom is het belangrijk dat wij ons in dc journalistiek voortdurend moeten afvragen of we de geschiedenis kennen, om te kunnen zien waar het in het verleden misging. Denk maar aan christelijke organisaties als de Vrije Universiteit die geheel zijn verwaterd. Dat gevaar is voor ons ook aanwezig. En dan zeg ik, zonder ook maar een enkele beschuldiging naar mijn kollega's: als cr bij het RD alleen mensen zouden werken voor wie Schrift en Belijdenis geen levende werkelijkheid meer zijn, dan gaan we eraan, daar ben ik van overtuigd. Dan blijft er niets anders over dan een lege huls. Dat is voor mij soms een zorg.

Hoe hou je dat ..vuur van de Geest", om het zo maar te noemen, brandende?

Wat erg nodig is, is een zeer gericht personeelsbeleid en intern een voortdurende bezinning. Onder andere door middel van bezinningsdagen en persoonlijke gesprekken met de redakteuren. We moeten voortdurend alert blijven, alert op het behoud van onze identiteit.

Maar bovenal hebben wij inderdaad God en de Heilige Geest nodig om de veelbelovende naam „reformatorisch" dagblad enigermate inhoud te kunnen geven.

Apeldoorn, Gerard ten Voorde

Leiden, Arjen van Trigt

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen