De beuk een fotogenieke boom

Bij mij in de buurt staat een oude beuk, Peter Gerrits Boompje. Het is geen boompje meer, maar een machtige reus, die nu omsloten is door andere bomen. Vroeger stond hij alleen op de heide en was er ruimte genoeg om in de breedte uit te dijen. Ik heb het nooit opgemeten, maar een paar meter in omtrek is hij wel. Vroeger stonden deze bomen op markante plekken in het landschap, op bijvoorbeeld de scheiding van een grondgebied. Zo'n boom gold als een herkenningspunt.

Woningkraak
Al vroeg in het voorjaar ontstaat er een tapijt van beukenbladeren. Later komen de witte bloemen te voorschijn. De boom begint weer te groeien door het aanmaken van hout en er komt weer een jaarring bij. Als de bladeren uitlopen, zijn ze voorzien van een klein donslaagje. Met het verschijnen van de blaadjes komen tegelijk de mannelijke en vrouwelijke bloemen te voorschijn. De mannelijke bloemen hangen aan een draadje en vallen massaal van de boom. Twee jaar geleden zat onze voortuinbeuk onde r de bloemen. Je kon de groencontainer ermee vullen. Het rare is dat ik vorig jaar geen bloem heb gezien, waardoor ook de beukennoten zeer schaars waren.

Dieren
In het voorjaar komen ook de dieren die op de beuk zijn aangewezen tot leven. Nog voordat de bladeren zich laten zien, heeft de zwarte specht al een beuk uitgekozen en een nestholte uitgehakt. Meestal is het een zieke beuk, waarvan het hout wat minder hard is. De zwarte specht is een grote vogel en heeft daardoor een dikke boom nodig voor zijn nestholte. Het zijn dus de dikke beuken die het paartje uitzoekt. De spreeuw wil graag gebruik maken van zo'n bestaande holte. Hakken kan hij niet, dus probeert hij een woning te kraken. Een keer was ik getuige van een spreeuw die zich een spechtenwoning wilde toeëigenen. Een paartje zwarte spechten had een bestaande holte uitgezocht en was druk in de weer om de woning in te richten. De holte werd van binnen vergroot. Ik heb wel eens het idee dat het vergroten helemaal niet nodig is, maar dat het kloppen en hakken de band tussen het mannetje en vrouwtje versterkt. Natuurlijk lieten de spechten hun diepe geroffel horen. Daarmee moesten de anderen weten dat dit hun toekomstige kraamkamer werd. In de top van de beuk zat ook een spreeuwenpaartje, op zoek naar een plek voor de eieren. Ze vlogen druk heen en weer, maar durfden niet goed, want een zwarte specht is al gauw twee keer zo groot als een spreeuw. Op een gegeven moment had een spreeuw voldoende moed verzameld en ging hij het 'huis' van de zwarte specht binnen. De spreeuw bleef binnen en na een tijdje verscheen ma specht bij de ingang. Deze had al gauw door dat de woning gekraakt werd. Ma specht stak de kop naar binnen, greep de spreeuw in de snavel en gooide hem eruit. Ik was zo verbijsterd dat ik vergat om een opname te maken. De spreeuwen hebben zich trouwens niet meer laten zien.

Boommarters
Soms zoek ik een grote beuk met een holte van een zwarte specht om boommarterkroost te zien. Jonge boommarters worden namelijk doorgaans in zulke holtes geboren. Als de woning bewoond is, zijn er onder de beuk uitwerpselen te zien. Op de stam zijn dan duidelijk krabsporen zichtbaar. Een paar jaar geleden kon ik boommarters fotograferen. In een beuk zaten twee door een zwarte specht uitgehakte gaten. De boommarterjongen, woonachtig in de onderste holte, hingen geregeld met hun kop uit de opening. Keken wat rond of sliepen, half uit het ovale gat hangend. In de uren dat je erbij zit, gebeurt er van alles. Zo kwam ma boommarter uit de holte waar de jongen zich bevonden, klom een paar meter naar boven en verdween in de andere opening. Voor het eerst zag ik een boommarter langs een beuk klimmen. Wat me opviel, was de voorzichtigheid waarmee het dier langs de boom schuifelde. Na twee uur kwam ma boommarter weer tevoorschijn en schoof voorzichtig langs de boom naar boven. Ze moest naar het toilet! Boven in de beuk was een latrine, waar al de nodige keutels lagen. Na een kleine en een grote boodschap klom ze, met de kop omlaag, naar beneden en verdween weer in het gat. Ze liet zich de eerste uren niet meer zien. Net als dassen, die ook tot de marterachtigen behoren, zijn boommarters erg proper. De stam van de beuk is niet zo ruw. De jongen worden daarom verhuisd als ze klimles krijgen. Op de stam van een eik gaat het klimmen wat makkelijker. In het voorjaar groeit het bladerdak van de beuk verder dicht, waardoor je er goed onder kunt schuilen voor een regenbuitje. Voor de beuk zelf zetten de bladeren het zonlicht om in energie. Niet zichtbaar en zeker niet minder belangrijk zijn de wortels. Ze dienen voor de verankering van de beuk en voor de opname van water met voedingsstoffen. De wortels van de beuk groeien net zo ver als het bladerdak zich uitspreidt. In de zomer worden de bladeren die in het voorjaar zo prachtig lichtgroen waren, donkerder van kleur. De bladeren zijn zo gerangschikt dat ze allemaal licht krijgen, waardoor er maar weinig licht op de bosbodem komt. De bladeren onderscheppen ook het meeste regenwater. In de herfst kleurt de beuk prachtig van geel naar oranje en later bruin. Eind oktober zijn de beuken doorgaans op hun mooist. Het is dan ook de tijd van de paddestoelen. Op oude en omgewaaide beuken kun je veel paddestoelen vinden. Sommige soorten hebben zelfs een nauwe relatie met de boom. De porseleinzwam en tonderzwam zie je meestal op een beuk. De paddestoelen zijn de eerste signalen dat de boom achteruit gaat. De levenssappen van de beuk worden opgeslokt en uiteindelijk bezwijkt de boom onder zijn eigen gewicht. Een proces dat jaren kan duren. Als de beukennoten vallen, worden ze door dieren als Vlaamse gaaien. muizen en eekhoorns gegeten en verzameld. Nog later, in november, vallen de bladeren. Ik hoop altijd dat de bladeren er zo lang mogelijk aan blijven en allemaal tegelijkertijd gaan kleuren. Dan is de herfstbeuk op zijn mooist. Bij jonge exemplaren, tot 3 meter, vallen de bruine bladeren niet af. Hierdoor wordt voorkomen dat de bast verbrandt. Als de bladeren zijn gevallen, kun je de nieuwe knoppen voor het komende voorjaar alweer zien zitten. In de winter is de boom kaal. De stam is dan aan de windkant groener door de groei van mossen en algen, omdat het dan vochtiger is. In de winter biedt de boom nog altijd huisvesting aan mezen, boommarters en vleermuizen. Ze gebruiken de spechtenholen om te schuilen en om te slapen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen