Augustinus

Deze dingen klinken je waarschijnlijk wat bijzonder in de oren.
Maar het waren allemaal normale dingen voor mensen tijdens een kerkdienst zo rond het jaar 400 in Hippo, Noord-Afrika. De plaats van de bekende kerkvader Augustinus (354-430).

Belijdenissen en daarna
Vraag iemand of hij een boek kent van Augustinus. Grote kans dat hij de ‘Belijdenissen’ noemt. Daarin beschrijft Augustinus zijn leven tot en met zijn bekering. Maar wat weet jij van zijn leven daarna? Niet veel waarschijnlijk. Het is leerzaam om te lezen hoe iemand een schat vindt. Maar het is veel leerzamer om te weten wat die persoon vervolgens met die schat gedaan heeft. Augustinus vond in het Woord een schat en heeft er veertig jaar uit geput. Met als resultaat duizenden preken, honderden brieven, verhandelingen, boeken. Veel is bewaard gebleven: eeuwenlang overgeschreven. En nu voor ons beschikbaar, in het Nederlands vertaald.

Spontaan ontstaan
De voorbereiding op de preek bestond voor Augustinus uit gebed en meditatie. Het preken zelf deed hij al improviserend. Zittend op de cathedra, de preekstoel. In levendig contact met zijn luisteraars, die hem staande aanhoorden. Reagerend op reacties van zijn gehoor.
Ondertussen deden de snelschrijvers hun werk.
Wanneer we nu preken van Augustinus lezen, moet we bedenken dat ze dus veel spontaner ontstaan zijn dan wij ons kunnen voorstellen. Eigenlijk zou je het moeten horen: “Wat wilt ge liever kwijt, ogen of verstand? Zeg, kies, wat ge wilt. Wat wilt ge zijn, een blind mens of een gaaf stuk vee? - Zo, ge hebt mij al toegeroepen, ge hebt dus gekozen, en hoe? Door iets te zien? Neen, door iets te bedenken.
Dus met uw verstand. En dat is het waarmee gij gelooft.

De orde van het hart
De schriftlezing in een kerkdienst bestond vrijwel steeds uit drie delen: een gedeelte uit het Oude Testament of een niet tot de vier Evangeliën behorend gedeelte uit het Nieuwe Testament, vervolgens een psalm en tenslotte een gedeelte uit de Evangeliën.
In zijn preek verklaart Augustinus een of meer teksten uit de gehouden Schriftlezingen. Een thema wordt aan het begin van de preek zelden genoemd. Het is geen betoog met een strakke opbouw. Hij sprak uit de overvloed van het hart en in levendig contact met de luisteraars. Daarbij hield hij zich niet aan een logische opzet, maar aan de orde van het ogenblik en die van het hart. En dat is de orde van de liefde (Blaise Pascal). Daarbij wist hij zich één met zijn hoorders: “Waarom preek ik? Waarom zit ik hier op de cathedra? Waarvoor leef ik? Met welke andere bedoeling dan deze ene dat wij eens tezamen met Christus mogen leven? Dat is mijn streven, mijn eer, dat is mijn roem, dat is mijn vreugde, dat is mijn bezit! En als gij niet naar mij hebt geluisterd en ik tóch niet heb gezwegen, dan heb ik tenminste mijn ziel gered. Maar ik wil niet zalig worden zonder u!”

Eenvoud
De duidelijkheid van de taal ging voor Augustinus boven haar schoonheid. Het was belangrijker dat ook de gewone man hem begreep dan dat hij de dingen mooi zei. “Liever heb ik dat de schoolmeesters aanmerkingen op ons maken dan dat het volk onze opmerkingen niet verstaat.” En in een leerboek voor aanstaande predikanten schrijft hij: “Wat voor nut heeft een gouden sleutel, als die niet kan openen wat we willen? Wat voor bezwaar is er dan tegen een houten die dit kan, daar wij toch niets zoeken dan te openen wat gesloten is?” In zijn preken is hij eenvoudig met de eenvoudigen.
Dat blijkt ook uit het gebruik van alledaagse voorbeelden. Bijvoorbeeld over het gering achten van kleine zonden: “Kan het u niet schelen dat uw schip water maakt? Als een schip lek blijft en niemand het stopt en niemand het uithoost, zal het dan niet uiteindelijk zinken? Als alles waarin u te kort schiet eens bijeen wordt gebonden, is het dan soms licht omdat het uit kleinigheden bestaat? En kan een rivier die ook maar bestaat uit druppels regenwater, tenslotte geen hele boerderij wegspoelen?”

Woordbediening is Geesteswerk
Maar Augustinus wist dat God alleen de wasdom geeft: “Wij prediken, doch God onderricht! Immers niet hij die een mens onderwijst heet zalig, doch dien Gij onderricht, o Heere.” De Geest is de eigenlijke handelende: “De psalm klinkt, het is de stem van de Geest; het Evangelie klinkt, het is de stem van de Geest; de prediking klinkt, het is de stem van de Geest. Het onderricht van buiten af is een bepaald hulpmiddel en een opwekking. Maar die de harten leert, heeft Zijn preekstoel (cathedra) in de hemel staan.”
Zo was en - in zijn geschriften - is Augustinus een dienaar van het goddelijke woord.

F. van der Meer, Augustinus de zielzorger (Kampen 2008).
J. van Oort, Augustinus. Facetten van leven en werk (Kampen 1989).
www.augustijnsinstituut.nl

---
God is mens geworden

“Ik verzoek u dringend, lieve mensen, nauwkeurig te bezien hoe groot dit geheim van de waarheid is. Om mensen te redden had Hij de wet gegeven en profeten gezonden. En omdat deze middelen om kwalen te genezen al vooraf waren gegaan, wilde God zichzelf aanbieden aan de mensen tot hun heil. De mensen konden echter God niet zien in Zijn eigen wezen. Toch mochten de mensen hun hoop niet stellen op iemand die alleen maar mens was. Wat moest er nu dus gebeuren? Een mens mochten zij niet volgen. Een mens die men kon zien, mochten zij niet volgen: ze moesten God volgen die men niet kan zien. Om nu aan de mensen iemand te geven die door de mensen kon worden gezien en die de mensen mochten volgen, is God mens geworden.”

---
Augustinus

Augustinus werd geboren in Noord-Afrika. Zijn moeder was een christin en bad veel voor haar zoon.
Bekend zijn de woorden van bisschop Ambrosius: “een zoon van zoveel gebeden kan niet verloren gaan.” Augustinus komt tot bekering en wordt gedoopt. Indrukwekkend doet hij hiervan verslag in zijn Belijdenissen. Augustinus leefde in een tijd dat het met Rome bergafwaarts ging. Na de val van Rome (410) schreef hij zijn verdediging van het christelijke geloof De stad van God.
Ook in de geschriften van reformatoren als Luther en Calvijn zien we veel van Augustinus terug.

---
De Farizeeër en de tollenaar

“Zich opblazen kan een mens wel, zich rechtvaardigen niet.
Het is goed voor hem de tollenaar na te volgen en niet een hoge borst op te zetten zoals de farizeeër, die opging naar de tempel en daar op zijn verdiensten pochte, maar zijn wonden verborg. Die andere echter wist waarom hij was opgegaan, degene die zei: Heere, wees mij zondaar genadig!”

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen