Geboekstaafd

Darwin in domineesland; door Bart Leeuwenburgh. Uitgave van Vantilt, Nijmegen. Paperback,
ISBN 978 94 6004 018 4; 303 blz., incl. personenregister; prijs € 19,95 .

Of deze publicatie nu precies past in het kader van de doelstelling van ons blad valt nog te bezien. Toch maken we melding van deze uitgave. Is er in het Calvijnjaar volop aandacht voor het werk en de persoon van Johannes Calvijn – vanwege de invloed die de Reformatie (en reformatoren) tot op heden bewerkstelligde – van de theorieën van Darwin kunnen we eigenlijk hetzelfde zeggen. Zijn bekendste publicaties ‘Origin of Species’ en ‘The Descent of Man’ zouden na verschijnen hun blijvende invloed hebben. In het VPROradioprogramma Noorderlicht (januari 2009) gaf onder andere de auteur Bart Leeuwenburgh een heldere uiteenzetting. De evolutiedenkbeelden hingen al in de lucht en er waren wetenschappers reeds op de hoogte.

Heet nieuwe principe was echter de natuurlijke selectie. In het boek van Leeuwenburg wordt onderzocht hoe de maatschappij – en haar segmenten – de denkbeelden van Darwin ontving. De liberalen bevonden zich in een liefdehaat verhouding. Enerzijds erg voor vooruitgang, maar bang voor het verliezen van normen en waarden – als cement voor de samenleving – en voor de consequentie van evolutie nl chaos als gevolg van de natuurlijke selectie. De aandacht werd daarom vooral op de evolutie als vooruitgang gespitst. Zo beoordeelden de socialisten de Darwinistische denkbeelden weer anders en luidde de theologie de noodklok. Wie geïnteresseerd is in bijv. de actuele discussie met betrekking tot schepping of evolutie en de artikelen in de diverse kerkbladen en dagbladen volgt, zal zeker interesse hebben in de houding en mening van de negentiende-eeuwse mensen en wetenschappers. Dus: toch niet zo gek dat we deze publicatie noemen.

---
Rede en vervoering. Helene Nolthenius 1920- 2000, door Etty Mulder. Uitgave van Uitgeverij Vantilt, Nijmegen 2009. Paperback, ISBN 978 94 600 4021 4; 320 pag.; prijs € 29,50.

Deze uitgeve werd tegelijkertijd met Muziek tussen hemel en aarde ter recensie meegezonden. Rede en vervoering gaat over het leven en werk van Helene Nolthenius en is geschreven door Etty Mulder die in 1978 bij Nolthenius promoveerde. In een interview in het Reformatorisch Dagblad zei Etty Mujlder ‘Ik heb van bepaalde pretenties ten aanzien van het genre biografie afgezien, ik heb me meer vrijheid gepermitteerd. Het ging er mij om een aanwezigheid op te roepen, een beeld van wie Helene Notlhenius geweest is, zonder obligate thematiek of chronologie’. Wie gegrepen is door het werk van Nolthenius en haar schrijfkunst/stijl zal van dit boek wel kennis willen nemen. Het gaat te ver om deze publicatie voor PN te bespreken. In deze uitgave treffen we herinneringen, interviews, teksten van radioprogramma’s en recensies aan. We volstaan met een aankondiging én een constatering dat een leerling zo gegrepen is door de persoon en het werk van haar leermeester, dat alle moeite is gedaan om zo veel mogelijk gegevens te verzamelen en dit boek uit te geven. Eigenlijk een eerbetoon.

---
De rozentuin, door Thomas à Kempis. Uitgave van. Uitgeverij Kok, Kampen, 2009. Gebonden met stofomslag; ISBN 978 90 43 5161 36; 77 blz.; prijs € 14,90.

‘Mijding en wijding’ zou ik als kernwoorden kunnen gebruiken voor dit werkje van Thomas a Kempis. De man die bekend, neen: overbekend, is geworden door zijn werk De Navolging. Hoeveel malen is dit werk herdrukt, vertaald en bewerkt? Onlangs bespraken we een vertaling van Rudolf van Dijk met in kolom de Latijnse tekst. Nog maar pas geleden schafte ik een ‘Navolging’ in jonge taal aan. Boeiend. Maar a Kempis schreef meer. De Rozentuin (Hortulus Rosarum) verscheen – zoals de inleider Paul van Geest zegt – in de herfst van zijn leven. De Rozentuin wordt aangeduid als een vorm van wijsheidsliteratuur. Mijding en wijding. A Kempis beveelt mijding aan van hetgeen ons aftrekt van de wezenlijke zaken. Mijdt de leugenaars, de rijkdom, de wijsheid van de wereld hetwelk uiteindelijk altijd ijdelheid is. Je moet je wijden aan de dienst aan God. Wees nederig, spreek niet te snel, houdt vrede met mensen, de wereld gaat voorbij, de tijd is kort, God oordeelt. Alles wat niet uit God komt is veranderlijk, onzeker en vol gevaren. Zelfs vrienden en familie. Een vorm van ascese. Ook een vorm van ‘gij geheel anders’. Zowel De Navolging als De Rozentuin lezen we in de context van de tijd en de heersende theologie. Maar wat spreekt de ernst, de toewijding aan de dienst aan God, het ingekeerd leven ons ook anno 2009 aan. Ook in dit boekje is veel om ‘na te volgen’. Kerkvergaderingen doen waarschuwingen uitgaan tegen (verkeerd) gebruik van moderne media, predikers spreken mensen aan op ‘graaigedrag’, leven alsof het boodschappenwagentje nog vol moet vóór sluitingstijd. Leven we in een andere tijd dan de vijftiende eeuw? Ja . . ., en neen. De Hortulus Rosarum is ingeleid door Paul van Geest, hoogleraar Augustijnse studies aan de Faculteit Katholieke Theologie van de Universiteit van Tilburg en aan de Faculteit der Godgeleerdheid van de Vrije universiteit en directeur van het interuniversitaire Centrum voor Patristisch Onderzoek. Vertaler is Vincent van Hunink universitair docent Latijn en Vroegchristelijk Latijn en Grieks aan de Radboud Universiteit Nijmegen.

---
Het goed recht van de kerk. Een theologische inleiding op het kerkrecht, door Leo J. Koffeman. Uitgave van Uitgeverij Kok, Kampen, 2009. Gebonden; ISBN 978 90 4351 616 7;. 366 blz.; prijs € 34,90.

Hoogleraar kerkrecht en oecumene aan de Protestantse Theologische Universiteit prof. dr. L.J. Koffeman hield tal van colleges voor studenten en werkgroepen. Hieruit is dit boek gegroeid, zo getuigt de achterflap. We beperken ons tot een aankondiging. Mogelijk komen we nader op deze publicatie terug. Het boek is geen ‘juridisch kerkrecht’ in de zin dat een conclusie getrokken kan worden of een besluit n.a.v. een probleem. Geen Codex, geen Kerkorde. Het is een ‘theologische’ inleiding en wel gezien vanuit een oecumenische discussie. Om nu reed recht te doen aan deze doorwrochte uitgave, noemen we de inhoud: Deel I Kerkrecht als theologische discipline (kerkrecht als ecclesiologie, oecumenisch kerkrecht, gestalten van kerk, kerkstructuren, kerkrecht als recht); Deel II Grond en wezen van de kerk (Liturgisch kerkrecht, de gemeente, het ambt); Deel III Gestalte van de una sancta (Kwaliteitskenmerken, inclusiviteit, authenticiteit, conciliariteit, integriteit); Deel IV Kerkrecht in context (De kerk in het Nederlands recht; Kerken samenleving, Mensenrechten en de kerk). De geïnteresseerde zal aan de hand hiervan het belang van deze uitgave erkennen.

---
De Erskines, door dr. P.H. van Harten. Uitgave van De Groot-Goudriaan, Kampen, 2009. Paberback.
ISBN 978 90 8865 107 6; 175 blz.; prijs € 15,90.

Al eerder is in Protestants Nederland aandacht gegeven aan uitgaven in de serie Inleidingen met kernteksten. Aan ons werd toegezonden de beide bovengenoemde deeltjes. Dr. P.H. van Harten – emeritus predikant te Ridderkerk – promoveerde (al weer geruime tijd geleden) op de prediking van de gebroeders Erskine. In deze publicatie wordt op een beknopte en toch aangename wijze het leven en werk van de beide Erskines beschikbaar gesteld. Naast levensbeschrijving komt ook een stukje kerkgeschiedenis aan bod en in de afdeling Theologische Hoofdlijnen komen onder andere doop, avondmaal, wet, heiligmaking e.a. aan de orde. In de afdeling Kernteksten worden fragmenten uit het werk van de Erskines aan de lezer aangeboden.

---
Shepard, door L.J. van Valen. Uitgave van De Groot-Goudriaan, Kampen, 2009. Paperback.
ISBN 978 90 8865 112 0; 190 blz.; prijs € 16,90.

De heer L.J. van Valen – wie kent hem niet van de (vele) publicaties en artikelen en als reisleider naar o.a. kerkhistorische plaatsen in Engeland en Schotland – schreef het deeltje over de puriteinse prediker Thomas Shepard. In plaats van Kernteksten wordt een bespreking geboden over Shepards werk De gezonde gelovige en De gelijkenis van de maagden. De beide boekjes lenen zich – behalve voor individuele lezing – met name voor een inleiding voor bijv. de studievereniging (mannenvereniging, kerkhistorische kring enz.). Gelukkig is er in de achterban van onze vereniging oprechte interesse in kerkgeschiedenis en theologie, zodat de deeltjes zeker hun weg zullen vinden.

F. van Vliet jr.

---
Het Twaalfjarig bestand 1609-1621. De jongelingsjaren van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, door S. Groenveld. Uitgave van Verloren, Hilversum, 2009. Gebonden, fullcolour illustraties; ISBN 978 90 7255 005 7; 152 blz.; prijs € 19,00.

Het zal onze meeste landgenoten ontgaan zijn, maar 2009 was naast Darwinjaar, Calvijnjaar, Handeljaar, Purcelljaar en ik-weet-niet-wat-voorjaar in het Haags Historisch Museum ook nog Vredesjaar. Gedoeld wordt op het Twaalfjarig Bestand (1609-1621), dat precies vierhonderd jaar geleden in ging en waaraan het museum een tentoonstelling wijdde. Naar aanleiding van de tentoonstelling verscheen ook een boek van prof. dr. Simon Groenveld, emeritus hoogleraar Geschiedenis in Leiden. Het boek vult een leemte, omdat er, aldus het woord vooraf, niet eerder een aparte publicatie aan het Twaalfjarig Bestand werd gewijd. Het is een fraaie uitgave geworden, met veel waardevol beeldmateriaal in fullcolour. Op zorgvuldige wijze loodst Groenveld zijn lezers door de nogal eens complexe materie. Hij beschouwt het Twaalfjarig bestand als de ‘jeugdjaren van de Nederlandse Republiek’, waarin men gaandeweg steeds meer het karakter van de latere, na 1648 vrije, Republiek gaat herkennen. Hoewel Groenveld de kerk als ‘voorname component’ zegt te beschouwen, gaat zijn aandacht toch primair uit naar de staatsrechtelijke en economische ontwikkelingen in die tijd. Over het overbekende conflict tussen Remonstranten en Contraremonstranten schrijft hij overigens opvallend genuanceerd. Zo is Gomarus zijns inziens ‘ten onrechte […] voor een twistziek man uitgemaakt’ en laat hij zien dat voor Maurits én Oldenbarnevelt geldt dat zij in hun stellingnames wel degelijk een breder belang dan hun pure eigenbelang op het oog hadden. Hoewel Groenveld ook hier geen harde woorden bezigt, blijft de rol die Maurits speelde inzake de veroordeling van zijn belangrijkste tegenstander duidelijk onfris. Kortom, een instructief boek dat helder inzicht biedt in de wordingsgeschiedenis van ons land en de daarbij behorende ‘groeipijnen’.

---
Unie – Bestand – Vrede. Drie fundamentale wetten van de Republiek der Verenigde Nederlanden;
door S. Groenveld en H.L.Ph. Leeuwenberg. Uitgave van Verloren, Hilversum, 2009. Ingenaaid;
ISBN 978 90 8704 127 4; 208 pag.; prijs € 19,00.

Groenveld verzorgde met anderen ook de bronnenpublicatie Unie-Bestand-Vrede, waarin drie ‘topstukken van de wording van de Nederlandse staat’ voor een breder publiek ontsloten worden. Het gaat om de officiële documenten van de Unie van Utrecht, het Twaalfjarig Bestand en de Vrede van Münster. Vanaf nu is iedere Nederlander gemakkelijk in staat om kennis te nemen van de letterlijke teksten van de documenten, door Groenveld voorzien van instructieve toelichtingen. Meer nog dan het hierboven besproken boek, betreft dit werk een uitgave voor fijnproevers, hoewel volgens de inleiding het boek mede bedoeld is bij te dragen aan de wens van de Nederlandse regering om ‘de aandacht voor onze grondwet en de geschiedenis daarvan te vergroten’. Het is dan wel te hopen dat de Nederlandse regering ook wat meer gaat investeren in bevlogen docenten geschiedenis, want voor het grote publiek zal het slechts onder deskundige leiding een plezier worden om zich in deze teksten te verdiepen.

Drs. W.P. Vermeulen, Gouda

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen