Utrechts Psalter is ook lofzang op boekverluchting

Is de Bijbel literatuur of cultuur? Een vreemde vraag, want het Woord is allereerst openbaring Gods, religie. Maar in vele eeuwen cultuur van het (voorheen) christelijke Avondland is de Schrift óók als schone literatuur beschouwd. En bijbeluitgaven in allerlei talen en vormen, gedrukt of in schitterend veriucht middeleeuws handschrift, maken ook deel uit van de cultuur (geschiedenis).

Wie een oude Statenbijbel in huis heeft, liefst een goede Ravesteyn uit de 17e eeuw, bewaart niet alleen de schat des Woords, maar ook een kostbaar kunstwerk van vaderlandse letter- en taalkundige en boekdrukkers-arbeid. Niet ieder is het gegeven om zo'n erfstuk aan te schaffen en daarom zijn er vaak goedkopere, zij het nog prijzige, nauwkeurige herdrukken beschikbaar.

Oudste handschrift
Welnu, die zijn er nu ook van wellicht het oudste en fraaiste bijbelhandschrift dat ons land bezit; het Karolingische Utrechts Psalter, vermoedelijk omstreeks 830 vervaardigd in de Benedictijnerabdij Hautvillers bij Reims en thans als Handschrift 32 pronkstuk van de Utrechtse Universiteitsbibliotheek.

Dat handschrift, waarvan de herkomst niet helemaal kan worden gereconstrueerd maar dat in elk geval rond 1630 aan de Britse verzamelaar sir Robert Cotton toebehoorde, werd in 1716 aan de UB geschonken door ene Willem de Ridder.

Het zeldzame boek, geschreven in een sterk aan de klassieke oudheid herinnerende hoofdletter, de Capitalis Rustica, telt 224 pagina's op formaat 330 bij 256 mm. Op 184 bladzijden is een Latijnse tekst van het volledige Boek der Psalmen zorgvuldig neergepend, en daarnaast een groot aantal fragmenten uit de Evangeliën en zestien „cantica" (liederen uit de Bijbel).

Pentekeningen
De grootste faam ontleent dit Psalter echter aan zijn 166 pentekeningen in bruine en zwarte inkt (bister), waarbij de tekst - ontleend aan een oudere vertaling van Hieronymus van Bethlehem - soms vers voor vers en soms zelfs woord voor woord werd toegelicht, niet steeds in een serie opeenvolgende plaatjes maar in één afbeelding die alle elementen bevat, zoals bij Psalm 1.

Hoewel die „boeken der leken" bij eerste aanblik minder „ogen" dan bijv. de laat-middeleeuwse getijdenboeken met hun miniaturen van de gebr. Van Limburg, uitgevoerd in hemelsblauw en rood en bladgoud, blijft men hier kijken, turen, ontdekken. Dat kan ditmaal op zeer bijzondere wijze. Het Psalter wordt ter gelegenheid van het vierde eeuwfeest der Utrechtse Universiteitsbibliotheek met een groot aantal andere oude handschriften en vroege drukken tentoongesteld in het Centraal Museum te Utrecht, nog tot en met Pasen.

Heruitgave
Uiteraard mag er in dit zeldzame en onbetaalbare stuk niet naar hartelust gebladerd worden. Maar dat kan wèl in een zeer fraai uitgevoerde facsimile-druk van dit Utrechts Psalter. Die is na vele jaren voorbereiding zojuist gereedgekomen in de werkplaatsen van de Akademische Druck- und Verlagsanstalt te Graz.

De heruitgave zou al in oktober 1982 uitkomen, maar dat liep wat uit. De oplage ervan is 980 genummerde exemplaren en ook deze zeer getrouwe kopie moet altijd nog zo'n 4100 gulden kosten, dus wel wat meer dan uw Statenbijbel-reproductte.

Maar wie hoort en ziet hoe deze Oostenrijkse drukker te werk moest gaan om de grote mate van echtheid in kleur, papier en band te bereiken kan verstaan dat de uitgever evengoed een meesterwerk vervaardigde als destijds de monniken van Hautvillers.

Het Psalter is nr. 75 geworden in de serie Codices Selecti, waarin al dertig jaar lang zeldzame oude boeken en handschriften worden (her)vervaardigd. Men kan een prospectus van dit Psalter en de Katalog nr. 8 aanvragen bij de Akademische Druck- und Verlagsanstalt, Auersperggasse 12 te A8010 Graz.

Expositie
En ga in elk geval kijken naar die 210 pronkjuwelen van bijbels en oude boeken, waaronder „Over de stad Gods" van Augustinus en de „Verandering der Surinaamse insecten" van Maria Sybilla Merian. Er is, voor wie het Psalter met bijbehorend commentaardeel van handschriftenconservator drs. Koert van der Horst te prijzig vindt. . ., al voor 25 gulden een prima en rijk geïllustreerd boek over de oude Stads- en Universiteitsboekerij verkrijgbaar.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen