Kerst bij Terdegelezers in het buitenland

Of je nu in Nieuw-Zeeland woont, in Canada of in Duitsland, de wereldse kerstcultus is overal gelijk. Eten en drinken en vrolijk zijn en cadeautjes geven. In Canada noemt men Tweede Kerstdag "boxing day": de dag om elkaar geschenken te geven. „De Hollanders die hier nog maar kort wonen, moeten daar in het algemeen niets van hebben. Maar de praktijk bewijst: de mensen die hier al langer wonen doen ook bijna allemaal mee, en vinden dat heel gewoon", schrijft familie Bos (Picture Butte, Alberta).

In Nederland zie je ook steeds meer de trend dat cadeaus niet met Sinterklaas maar tegen Kerst worden gegeven. Wie het ene noch het ander wil, vindt ook in Canada deze oplossing: „Anderen die ook wat willen doen, doen het vaak enkele weken of dagen eerder, en komen dan als familie bij elkaar voor een gezellig avondje."

Sinterklaas
Het Sinterklaasfeest bestaat eigenlijk alleen in ons land. Buitenslands maakt de kerstman furore, eventueel onder de naam "Santa Claus". In Lynden in de staat Washington (VS) zijn de emigranten een paar jaar geleden begonnen met het vieren van Sinterklaas, meldt een familie aldaar. Het fenomeen trok de aandacht van "The Bellingham Herald".

In een artikel in deze krant staat te lezen dat de Nederlanders er niet tevreden mee zijn Kerst maar op één dag te vieren. „Voor de Hollanders begint Kerst met de aankomst van Sinterklaas, op of juist voor zijn feestdag, 6 december." Een recept voor pepernoten („spicy cookie balls") ontbreekt niet. Verder wordt melding gemaakt van onze gewoonte om ook Tweede Kerstdag te houden. En „als het weer op Eerste Kerstdag het toelaat kan het hele gezin genieten van de favoriete vrijetijdsbesteding van veel Hollanders, schaatsen." Hoe was het ook weer: door de krant komt...

Nativity
Terug naar het buitenland. Een emigrante in de Verenigde Staten (New Jersey) klaagt dat ze de kerstsfeer zeer droevig vindt „omdat het meest gaat over Santa Claus, kerstbomen en heel veel versiering van het huis, binnen en buiten, en het geven van heel veel cadeaus."

De tweede dienst op 25 december is daar afgeschaft en er is veel "nativity" voor de kerken in de VS: een uitstalling van een kribbe met stro, een pop en schapen. „Ook bij de protestantse kerken", schrijft de familie uit Lynden er voor de duidelijkheid bij. Wel is er een kerstavond voor de kinderen, waar veel wordt gezongen. Liederen als Psalm 2, Komt allen tezamen, de Lofzang van Zacharias en die van Simeon en natuurlijk Ere zij God ontdekten we op het toegestuurde programma. De hele kerstsfeer in Amerika vindt men „erg commercieel".

Vergeten
Mevrouw Vannoort uit Ontario, Canada, signaleert hetzelfde. „Veel families komen bij elkaar voor dinner, dat is voor velen een heel gezellige middag en avond. Velen hebben een kerstboom en vooral wordt er veel gedaan aan het gezellig maken van de kamer en buiten worden de bomen en het huis met gekleurde lichtjes versierd, wat feestelijk aan doet. Dat is de positieve kant.

Het negatieve van het Kerstfeest vieren is dat er meer tijd besteed wordt aan het uiterlijke en waar het om gáát vergeten wordt: dat Christus voor onze zonden naar de wereld kwam om ons te verlossen. Er wordt veel tijd besteed aan pakjes openmaken 's morgens en er is geen tijd voor kerkgang." Want kerkdiensten zijn er wel met Kerst in Canada.

De kerstsfeer in Duitsland verschilt in wezen niet zoveel van die in Nederland, meent mevrouw Mia Pijpelink uit Halstenbek (bij Hamburg). „Hier staan ook bij velen de versieringen, het lekkere eten en welke cadeaus er onder de kerstboom moeten komen op de eerste plaats, en weinig wordt er over de komst van de Heere Jezus gedacht en gesproken."

Aan Advent besteden de Oosterburen veel aandacht; op de eerste Adventzondag zijn er in sommige kerken zangdiensten en bij de meeste mensen komt er dan een adventskrans met vier kaarsen op tafel. Elke zondag wordt er één aangestoken.

Nergens in de Bijbel
In Nieuw-Zeeland bestaat de viering van Kerst ook voornamelijk uit werelds vermaak. Hetty van der Werff uit Upper Hutt schrijft: „De mensen zijn maanden druk met de voorbereidingen (cadeaus). Er wordt veel aandacht aan eten en drinken besteed. Zelfs in juni worden er al "kerstdiners" gehouden, om te vieren „dat we weer halverwege zijn". Het is hier midzomer in december, dus er zijn veel barbecues. De families komen veel bij elkaar voor de festiviteiten."

De gemeente waartoe Hetty en haar man en kinderen behoren, de Reformed Church of New Zealand (te Silverstream), viert geen Kerstfeest. „Wij zijn het daar helemaal mee eens, want wij kunnen nergens in de Bijbel vinden dat er geboden wordt om Kerst te vieren. In ons gezin wordt geen Kerst gevierd. Wij leren onze kinderen dat het 'n werelds gebeuren is om elkaar met Kerstmis geschenken te geven." Wel vertellen Bart en Hetty hun wat er herdacht wordt met Kerst, de geboorte van de Heere Jezus. „Maar tegelijkertijd dat we daar iedere dag aan moeten denken."

De Reformed Church van Nieuw-Zeeland onderschrijft de Westminster confessie, de Dordtse Leerregels en de Heidelberger Catechismus. Ten slotte zegt Hetty eerlijk: „Ik wil er wel bij vermelden dat onze viering sinds wij in Nieuw-Zeeland wonen wel is veranderd. De grootste, positieve invloed is van onze gemeente gekomen. Vroeger vierden wij ook een "wereldse" Kerst. Ik veroordeel dat niet, ik bekijk het nu wel met andere ogen."

Meningen verdeeld
Niet elke emigrant in Nieuw-Zeeland kan zich vinden in de mening over kerstviering van de Reformed Church zoals de kerkeraad van de gemeente te Silverstream die heeft. Mevrouw R. Kleinjan, moeder van vijf kinderen van wie vier gehuwd, stelt onomwonden: „De meningen over kerstfeestviering zijn verdeeld."

Eerst vertelt zij hoe 'de' Nieuwzeelander Kerst viert: „Zoals in Engeland, met allemaal kerstkaarten, cadeaus, cakes, veel eten en daarbij vakantie. Want hier is het zomer. Ze hebben wel een boom plus versiering, maar dat is er zo langzamerhand in gekomen onder invloed van vele emigranten. In de winkels hoor je overal kerstliederen en carols. De meningen van ons, emigranten van de gereformeerde gezindte, zijn verdeeld.

De ene helft zegt: „Kerst is een heidens feest. Jezus werd niet op 25 december geboren." Dus in onze kerk (Silverstream) wordt geen dienst gehouden. In de andere Reformed Churches of NZ wordt wel een kerkdienst gehouden. Dus hier in huis gaat de ene helft naar de kerk waar wel dienst is (plm. 20 km verder) en dat doet de helft van de gemeente ook. De andere helft blijft thuis en gaat in huis werken. Want niemand is die dag op zijn of haar "job"."

Op of rond Kerst heeft de familie Kleinjan een "family dinner" met alle kinderen en kleinkinderen. Tevens trekken ze lootjes, waarna er voor het 'lootje' een geschenk wordt gekocht. Verder gaan de Kleinjans naar de buren of zij komen bij hen koffie drinken, waarbij een doos bonbons of iets dergelijks wordt uitgewisseld.

Barbecue in de tuin
Ook de familie Feenstra uit Upper Hutt behoort tot de Reformed Church te Silverstream. „Wij persoonlijk proberen thuis met de familie wel aandacht te geven aan Christus' geboorte, door met elkaar het geboorteverhaal te lezen en te zingen. En verder een fijne dag met elkaar te hebben. Vaak eindigt de dag met een dinner of barbecue in de tuin onder de parasol."

Van de kerstcultus in haar land moet mevrouw Feenstra niets hebben. „Het Stille Nacht jubelt wekenlang door microfoons op straat en in de shops. De veel gestelde vraag, lang van tevoren, is: Heb je je kerstinkopen al gedaan? De echte bedoeling van Kerst wordt ook hier maar door weinigen begrepen."

In Zuid-Afrika is dat niet anders, vindt mevrouw Legemaat uit Transvaal. „Elkaar cadeaus geven en heel veel eet- en drinkpartijtjes, ook omdat december de vakantiemaand is net als juli in Holland. Ik kan eigenlijk niet iets positiefs opnoemen. Wij als ouders geven de kinderen een goed Hollands boek met Kerst; die boeken worden in Holland besteld."

In de zwarte woongebieden worden de kerkdiensten op de Kerstdagen maar matig bezocht, weet ds. Slagboom, zendingspredikant op het zendingsterrein van KwaNdebele. „In de gezinnen is men druk bezig om lekker eten klaar te maken." Degenen die wel naar de kerk komen, luisteren met aandacht en zingen met overgave van Hem die kwam om te zoeken wat verloren was.

„Het kerstevangelie heeft elementen in zich die deze mensen moeten aanspreken. Gods Zoon is niet te groot om in een arme omgeving te willen komen, ik geef graag door dat de Heiland der wereld in schamele doeken gewonden werd, wat ook nog wel met de kleintjes hier gebeurt."

Maïspap
Vorig jaar besloot men op de zendingspost in eThokoza om eerste kerstdag niet thuis te blijven om daar lekker te eten. Ds. Slagboom: „Iedereen ging naar de kerk: enkele mannen, veel vrouwen en heel veel kinderen. Na de preek vroeg ik de kleintjes of ze wat konden navertellen en het was beschamend om te horen hoe goed ze konden doorgeven wat Kerstfeest betekent.

Na de dienst maakte ieder gezin de meegebrachte schalen met eten open en toen hebben we allemaal heerlijk gegeten. Er werd ook met elkaar gedeeld. Als je dan die kleintjes van de allerarmste gezinnen ziet, die zo heerlijk kunnen genieten van een stukje vlees en wat maïspap en rijst... Wie erg arm was had niet te kort en wie het wat beter had hield niet over. Zo moet het met Kerstfeest zijn."

Het gezin Slagboom zong in het Nederlands Ere zij God, waarna de maaltijd met dankgebed werd besloten. Thuis luisteren de Slagbooms naar Nederlandse kerstliederen en zingen ze met elkaar, zodat ze zich ook verbonden voelen met Nederland.

Onrust
Dit kerstfeest onder de "swartmense" op de zendingspost staat in schrille tegenstelling tot dat onder de andere Afrikaners, zowel blank als zwart. „Het kerstfeest heeft hier niet die luister die het in de gereformeerde gezindte in Nederland heeft.

Ik herinner me dat ik met Kerst eens in een blanke gemeente moest preken om 8 uur; dat was ook de enige dienst. Daarna konden de mensen, voor zover ze niet op vakantie waren, uitgaan. Een tweede kerstdag met een kerkdienst kent men hier niet. In verschillende kerken wordt nauwelijks nadrukkelijk op de kerstboodschap ingegaan." Kerstdag is meer de pakjesdag.

Om iets van gulheid te tonen geven verschillende Afrikaners op die dag iets aan hun zwarte huispersoneel. Dat kunnen kleren zijn of etenswaren; in elk geval wordt het met dankbaarheid door deze arme mensen aanvaard.

Onder de zwarte bevolking is Kerstfeest niet zelden een gelegenheid waarbij doden en gewonden vallen. Alle mannen en jongens zijn dan thuis en er wordt veel gedronken. In de thuislanden is het rustiger, al wordt ook daar veel gedronken.

Lepra-patiënten
In Medan op het eiland Sumatra wordt tegen Kerst een speciaal comité gevormd (panitia), vertelt verpleegster Janny Bosch, al vijftien jaar werkzaam in de leprazending aldaar. Er wordt dan ook heel wat georganiseerd rond Kerst.

„Op 24 december is er een gezamenlijk kerstfeest met de hele gemeente. Er wordt veel gezongen, vaak is er een kerstdrama door de jeugd; veel koren; men is vaak al een paar maanden aan het oefenen voor het koor. Ook is er een kerstfeest voor de zondagsschool en de jeugdgroep. Kerst wordt eigenlijk heel weinig in het gezin gevierd."

Ook op Sumatra wordt de kerstsfeer al begin december merkbaar. „Kerst wordt gevierd in ziekenhuizen, kantoren, fabrieken, enz. De dienst wordt geleid door een predikant; ook niet-christenen worden uitgenodigd en vooral de niet-christelijke leiders zijn meestal aanwezig en houden soms een korte toespraak. Met Kerst hebben de kinderen vaak nieuwe kleren (baju baru) en de vrouwen dragen dan hun speciale klederdracht (kebaya)."

Mevrouw Bosch werkt onder de leprozen en daar wordt Kerst eveneens „uitbundig gevierd", aldus de verpleegster. „Dit is heel bijzonder voor hen, want er komt een predikant van buitenaf en een vrouwenclub. Het wordt gevierd met de kinderen, die veel zingen. Dan hebben we een gezamenlijke maaltijd met de patiënten.

In het begin waren de mensen van buitenaf een beetje bang om samen met de leprozen te eten, maar toen we uitgelegd hadden dat deze mensen niet meer besmettelijk zijn was men er snel aan gewend. Dit maakt de lepra-patiënten erg blij; deze mensen wonen nog geïsoleerd, vaak ver van de bevolking, zijn al lang ziek en erg vervormd. Dit is nog van vroeger. Tegenwoordig komen lepra-patiënten eens per maand naar de polikliniek voor medicijnen; ze blijven thuis wonen en werken. Vaak genezen ze zonder vervormingen."

Familiefeest
Dè Hollandse Oudejaarstraditie bij uitstek: oliebollen, wordt in den vreemde trouw in ere gehouden door de emigranten. Al wijst de thermometer 30 graden Celsius aan, bakken doen ze! Behalve dan op Sumatra, maar daar kun je ook eigenlijk niet spreken van een emigrantenkolonie: Janny Bosch werkt in de zending.

„Er is een gezamenlijke kerkdienst om 19.00 uur, maar verder is Oud en Nieuw meer een familiefeest. Rond twaalf uur houden de ouders met de kinderen samen een dienst. Er wordt gebeden en er worden toespraken gehouden en ouders en kinderen vragen elkaar vergeving. De kinderen bezoeken de ouders, dan de broers en zussen en vervolgens de kennissen; overal een kort bezoek. Zo ga je van huis tot huis en dit gaat soms twee weken na Nieuwjaar door. Op Nieuwjaar is er ook een kerkdienst."

Mevrouw Legemaat in Transvaal bakt wel oliebollen, „al is het erg warm weer, 25 à 30 °C. Geen vuurwerk. En we blijven ook niet tot 24.00 uur op, omdat wij een boerenbedrijf hebben en de meeste arbeiders dan met vakantie zijn. Bovendien is er Oudejaar om half 8 en Nieuwjaar om half 10 dienst. Bij de Suidafrikaanse kerk is er met Oudejaar om 11 uur 's avonds dienst, dat is tegelijk voor Nieuwjaar."

Gelukkig niet!
Op "New Year's Eve", Oudejaarsavond, gaan de Hollandse emigranten in de VS ter kerke. „We blijven niet op tot twaalf uur, omdat er de volgende dag kerk is; we moeten een uur rijden naar de kerk en vertrekken om kwart over acht. Dus om fris te zijn blijven we niet op.

Op Nieuwjaarsdag zijn we bij de zus van m'n man, die dicht bij de kerk woont. We lunchen er en al mijn mans zussen en broers komen daar dan. Onze eigen kinderen komen tegen het avondeten bij ons." Vuurwerk wordt er nauwelijks afgestoken. In de stad New York wel, maar verder „gelukkig niet!", juicht een andere emigrantenfamilie in Amerika.

De Amerikanen pogen ook oliebollen te bakken „maar ze zijn erg klein; als je een kerstboom koopt krijg je er oliebollen bij."

Rotterdam
„We zijn nu 33 jaar getrouwd, maar we hebben het oliebollen bakken nog nooit één keer overgeslagen", roemt de familie Bos uit Picture Butte, Canada. „Wij steken geen vuurwerk af; het is hier over het algemeen vrij rustig met Oud- en Nieuwjaar. Dat is erg fijn. We blijven altijd op.

Eerst gaan we naar de kerk en voor we thuis zijn is het een uur of half tien. De kinderen gaan meestal wat spelletjes doen, we spelen graag wat orgel en zorgen natuurlijk ook dat er wat te eten is. Maar we gaan meestal toch op tijd naar bed. Wijlen ds. G. Boer zou zeggen: Niet te laat naar bed, want de andere morgen moeten jullie weer op tijd in de kerk zijn."

In Ontario is er op Nieuwjaarsmorgen soms een koffieuurtje na kerktijd, vertelt mevr. Vannoort uit Rexdale. „Dan brengen de ladies van hun baksel mee en wensen wij elkaar een gezegend Nieuwjaar. Het verschil met de jaarwisseling in Holland is heel groot. Er is geen vuurwerk; niet dat we dat missen, maar wel het gefluit van de schepen in de havens van Rotterdam (daar woonde ik in Holland dicht bij) en dat hoorde bij de intrede van het nieuwe jaar."

Gezellig
In Duitsland kent men een oudejaarstraditie die lijkt op de oliebol: Berliners, een soort oliebol gevuld met jam, schrijft mevrouw Pijpelink uit Halstenbek. „In tegenstelling tot Nederland, waar tot 24.00 uur wordt gewacht met vuurwerk, begint men hier halverwege de avond al." Dat is echter niet typisch Duits; het komt ook in Nederland voor.

„Elkaar nieuwjaar wensen wordt niet zo veel gedaan als in Nederland; als men elkaar ziet wenst men wel, maar men gaat niet de familie langs. In Nieuw-Zeeland zijn velen rond Oud en Nieuw met vakantie. Mevrouw Kleinjan uit Upper Hutt meldt: „In de kerk wordt geen speciale aandacht geschonken aan Oud- en Nieuwjaar. Er is geen dienst, tenzij Oud- of Nieuwjaar op een zondag valt."

De gemeenteleden, voor zover niet op vakantie, maken er samen „als oud-Hollanders" een gezellige Oudejaarsavond van. „De kinderen genieten daar ook van mee en nu ze getrouwd zijn doen ze het onder elkaar met de jong getrouwde stellen en hun kinderen (vaak met een barbecue erbij)."

Kampvuur
Gedurende één week in november is er in Nieuw-Zeeland vuurwerk te koop, als men guy folk's night heeft, een volkstraditie. De oudere Hollanders in Nieuw-Zeeland houden de gewoonte van oliebollen bakken in ere. Mevr. Kleinjan bakt er plm. 150! Ook de Feenstra's bakken ze, waarvan de buren eveneens meegenieten. Dat bakproces heeft buiten plaats onder een parasol; 's avonds wordt er een kampvuur aangelegd waarbij wordt gezongen en de olebollen worden opgegeten.

Hetty van der Werff en haar schoonzus verdelen de taken: zij bakt de appelflappen en schoonzus zorgt voor de oliebollen. Opblijven tot twaalf uur doen ze niet; de kinderen zijn er te jong voor en bovendien wonen ze niet in „de bewoonde wereld", zodat je elkaar niet vlug even nieuwjaar wenst om middernacht.

Hoewel het in den vreemde dus niet allemaal exact zoals in Holland toegaat, zijn de meeste emigranten toch best tevreden. Wel zou mevrouw Kleinjan willen dat in de Reformed Church te Silverstream het kerstfeest werd gevierd.

„Niet om de boom, de kaarsen en de sfeer, maar om het feit dat we gedenken dat Jezus naar de aarde kwam om voor onze zonden te betalen, en dat we dat vieren samen met heel de religieuze wereld en om zodoende de "communion of saints" (gemeenschap der heiligen) te voelen. Aan de eer die Hem toebehoort wordt vaak te weinig aandacht besteed."

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen