Geschiedenis van een scheuring [1]

Later publiceerde onze broeder “Om het behoud van een kerk”. Dat boek gaf een beeld van het kerkelijke leven in de Gereformeerde Gemeenten van 1928-1948. Vier jaar geleden promoveerde hij op het proefschrift “Vernieuwing en verwarring”. Daarin ging het over de periode 1946-1950 en de gebeurtenissen rond ds. R. Kok. Nu verschijnt van zijn hand “Geschiedenis van een scheuring”, met als ondertitel: “De Gereformeerde Gemeenten van 1950-1957”.

Het is de bedoeling in een aantal artikelen enige hoofdzaken uit de inhoud van dit boek weer te geven. We moeten vooraf maar eerlijk opmerken dat het over uiterst droevige zaken gaat. Het moge tot verootmoediging zijn. Dan zou het toch ook tot lering kunnen zijn.

De kerkscheuring van 1953 heeft een intense voorgeschiedenis. Daarop gaat dr. Golverdingen in zijn inleiding kort in. Kort, want zijn dissertatie besprak deze periode immers ook al breedvoerig. Binnen de Gereformeerde Gemeenten had ds. G.H. Kersten een grote leidinggevende en samenbindende plaats gehad. In september 1948 overleed hij. In zijn laatste jaren namen zijn krachten af en zocht hij kennelijk naar een bekwame opvolger. Het was een periode met de nodige spanningen.

Spanningen in het kerkverband

De overkomst van dr. C. Steenblok vanuit de Gereformeerde Kerken in 1943 was moeizaam geweest Ds. Kersten moest er zijn volle gewicht toe aanwenden, zo typeert ds. Golverdingen. Ook rond en na de benoemingen van dr. Steenblok in 1945 tot docent aan de Theologische School en tot hoofdredacteur van De Saambinder was de saamhorigheid en vrede niet toegenomen.

Er waren meer spanningsbronnen. De opstelling tijdens de Tweede Wereldoorlog van ds. Kersten verschilde nogal met die van ds. Kok. Bij de zuivering na de oorlog waardoor ds. Kersten niet mocht terugkeren als lid van de Tweede Kamer, zijn wezenlijke kanttekeningen te plaatsen. Maar de spanningen binnen de SGP en binnen het kerkverband namen daardoor eerder toe dan af. In 1945 deed de Generale Synode onder leiding van ds. Kersten uitspraken omtrent de algemene genade. Dat dit nodig was geworden na en door een lezing van dr. Steenblok, was algemeen bekend. Ook dit had geen goede uitwerking.

In januari 1950 werd ds. Kok, na jaren van veel roerigheid rond zijn opvattingen en vooral de verwoording daarvan, geschorst. De reden was dat hij ‘de belofte vereenzelvigde met het aanbod der genade’. Tijdens dezelfde Generale Synode had dr. Steenblok het hoofdredacteurschap van De Saambinder neergelegd. Hij was het er niet mee eens dat de extra inkomsten van het blad naar de Emerituskas zouden gaan. Ds. L Rijksen werd de nieuwe hoofdredacteur.

Publicaties op kerkelijk erf

Het gebeuren rond ds. Kok bracht het kerkverband niet in rustiger vaarwater. Enkele gemeenten legden vragen aan hun classis voor of preken van sommige ouden nog wel gelezen mochten worden. Zij vreesden dat de vanouds gebruikelijke aandacht voor geschriften van sommige puriteinen, zoals Gray, Erskines, Watson onder druk zou komen te staan. De classes lieten dat in de vrijheid van de kerkenraden. Wel bleek er onrust uit: Houden we nog dezelfde geestelijke lijnen van voorheen?

Die onrust bleek anderzijds ook uit het verschijnen van enkele brochures. En uit wat geschreven werd in met name de Kerkbode, het blad dat uitgegeven werd door de kerkenraad van Gouda. Daarin schreef dr. Steenblok veel over vervlakking die hij rondom waarnam. Hij schreef gericht tegen ds. Kok en diens opvattingen. Ook wel tegen wat hij meende waar te nemen binnen het eigen kerkverband. Zijn schrijftrant was strijdlustig. Hij kon soms vanuit gesignaleerde punten sterk doorredeneren en dan ernstige gevaren duiden. Zo was dat voorheen ook gebleken, toen hij hoofdredacteur was van De Saambinder.

Onder de redactie van ds. Rijksen werd dat rustiger. Ds. Rijksen wachtte zich in de regel duidelijk voor polarisatie. Dr. Steenblok zette zijn lijn gericht voort in de Kerkbode. Dit was wel een uitgave van de Goudse kerkenraad, maar deze Kerkbode kreeg vanaf 1950 gaandeweg meer landelijke aandacht. Dat was nadrukkelijk ook het beleid van de redactie.

Het is in dezen opmerkelijk wat zich in 1950 bij het jongerenblad Daniël voordeed. Ds. A. Verhagen schreef een artikelenserie over de Dordtse Leerregels. Daarin ging hij stellig in op het aanbod van genade en schreef dan ook tegen andere meningen. Vanuit het bestuur van de Jeugdbond werd hiertegen bezwaar gemaakt. Dit kwam van de latere predikant ds. J. Baaijens. Ds. Verhagen gaf er gehoor aan.

(wordt vervolgd)

ds. P. Mulder, Geldermalsen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen