Schuilkerk voor slechts een enkel jaar

Johan Lemmens, aanhanger van de gereformeerde religie, start in 1634 in het overwegend rooms-katholieke Sittard met de bouw van het kerkje. Om moeilijkheden te voorkomen, doet hij net alsof hij een brouwerij aan het bouwen is. Deze schijn hoeft hij niet lang op te houden. Al vanaf 1635 mag hij er van de autoriteiten ronduit voor uitkomen dat er aan de Molenbeek een protestants kerkje verrijst.

Het bedehuis, een eenvoudige zaal die niet echt aan een kerk doet denken, is in 1637 gereed. Maar in een steen boven de ingang van de kerk staat een ander jaartal gegraveerd: 1680. Wie goed kijkt, ziet dat er eerst 1637 heeft gestaan.

"Dat is minder vreemd dan het lijkt", verduidelijkt G. Kortleve. Hij is lid van de protestantse gemeente Sittard en was in de jaren zeventig nauw betrokken bij de restauratie van de kerk. "Bij de verwoesting van Sittard door de Franse legers van Lodewijk XIV, in 1677, ging het gebouw in vlammen op. En drie jaar later was het weer herbouwd. Besloten is toen het jaartal 1637 om te beitelen naar 1680."

Pas in 1683 wordt het de gereformeerden in Sittard toegestaan de klok te luiden. Een sympathieke maatregel van de overheid. Voortaan kunnen ook de protestanten laten horen wanneer hun diensten beginnen. Probleem is wel dat een luidklok ontbreekt. Protestanten in 's-Hertogenbosch reiken de helpende hand en schenken een mooi exemplaar.

Volgend probleem is dat de toren niet op een klok is berekend. Maar als de toren in 1684 wordt opgetrokken met een klokkenkamer, kan er volop gebeierd worden. Nog steeds is duidelijk te zien welk gedeelte van de toren later is toegevoegd.

Het kerkje van de protestantse gemeente Sittard, die deel uit maakt van de Protestantse Kerk in Nederland, staat vlak bij winkelcentrum Den Tempel. Voordat dit winkelgebied er was, stond de kerk aan een beek, tussen twee molens.

"Eigenaar Engelen van de onderste molen had het niet zo op protestanten", weet Kortleve. "Hij liet in 1808 soms het water opstuwen, waardoor het kerkje onder water kwam. Langdurige processen hielpen niets. De protestanten hadden toen geen andere keus dan de kerkvloer zodanig op te hogen dat overstroming niet meer mogelijk zou zijn."

De verhoging is in en buiten de kerk aan het metselwerk te zien. Het dak werd bij een grondige restauratie in 1840 ook een stukje de hoogte in getild.

In de kerk trekken twee gebrandschilderde ramen achter het orgel de aandacht. Ze herinneren aan twee wederdopers die in 1550 op de brandstapel stierven, ergens in het veld buiten Sittard. De namen van de twee, Palmke Palmen en Remken Ramakers, zijn erin aangebracht. Verder nog de tekst uit Handelingen 1:8: "Gij zult Mijne getuigen zijn."

De donkere preekstoel steekt prachtig af tegen de witte achtergrond. Toen koning Willem I in 1817 een som van 1000 gulden schonk, konden daarvan een restauratie van het gebouw en deze kansel worden bekostigd.

In de kerkzaal zitten een man en een vrouw op een bankje wat voor zich uit te kijken. Moe geworden van het winkelen, rusten ze even uit. Hebben ze iets speciaals met dit kerkje? "Nou nee, niet echt", klinkt het met een onvervalst Limburgs accent. "Wij zijn ook niet protestant. Maar toen we net zagen dat het open was, werden we toch nieuwsgierig. We wonen ons ganse leven al in Sittard, maar hadden dit kerkje nog nooit vanbinnen gezien. Da's toch te gek voor woorden, nietwaar?"

Sinds zeven jaar is de kerk in de zomermaanden iedere donderdagmorgen -Sittard heeft dan markt- open. Het gebouw heeft die ochtenden de functie van stiltecentrum. "Als mensen behoefte hebben aan een gesprek, bieden wij vooral een luisterend oor", zegt Paula Walschot op gedempte toon. Ze is deze morgen gastvrouw. Zelf is ze lid van een naburige rooms-katholieke parochie. Ze ontmoet nogal wat mensen die negatieve ervaringen met een kerk hebben. "Ik probeer dan vooral op de positieve kanten van de kerk te wijzen." Evangeliseren doet ze niet. "Ik ben niet wervend bezig, als u dat bedoelt. Maar als mensen geloofsvragen hebben, verwijs ik wel door naar predikant of pastoor. En nee, kerkmuren spelen daarbij voor mij geen rol."

Tot voor enkele jaren werd er aan het einde van de ochtend een kort "meditatief moment" gehouden, vertelt Janny Bex, lid van de protestantse gemeente en ook gastvrouw. "Maar daar kwam bijna niemand op af. Was een brug te ver, denk ik."

Dit is de derde aflevering in een achtdelige serie over schuilkerken in Nederland. Volgende week maandag deel 4: de lutherse kerk in Breda.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen