Heibel om Herman

erman' is een begrip geworden. Het noemen van de naam van de genetisch gemanipuleerde stier van het bedrijf Gene Pharming roept bij de meeste mensen een wereld van gedachten op. Gedachten die uiteen lopen van trots op de prestaties van de mensheid tot science fiction-achtige angstvisioenen. Het is niet gemakkelijk tussen deze uitersten in de juiste houding te kiezen. Het kan best zijn - zoals ik eens een hooggeleerde hoorde stellen - dat over enkele decennia de wetenschappelijke wereld meewarig op ons terugblikt, omdat men erachter is gekomen dat het spoor van genetische modificatie doodlopend is en tot hoegenaamd geen nuttige toepassingen leidt. Het kan ook zijn dat we om allerlei redenen onszelf in de toekomst hevig zullen verwijten niet eerder en krachtiger aan de rem te hebben getrokken, omdat we inmiddels onherstelbare schade hebben aangericht aan de schepping. Wie zal het zeggen? Voorzichtigheid lijkt in elk geval op zijn plaats.

Nee, tenzij

n een nauwlettend volgen van de feiten. Wat zijn die feiten tot nu toe? Wat betreft genetische manipulatie van dieren, heeft de regering in 1991 het "nee, tenzij"principe tot uitgangspunt gekozen. Een benadering waarin de SGP-fractie zich in principe kan vinden. Ingrijpen in de genetische structuur van dieren is iets waarvoor je wel héél goede redenen moet hebben om het te mogen doen. Er moet niet alleen een noodzakelijke reden zijn voor dergelijke experimenten, maar ook moet het gaan om een situatie waarin geen alternatieven gevonden kunnen worden.

De discussie is vanaf het begin steeds geweldig gestimuleerd door het experiment van het Leidsche bedrijf Gene Pharming met de genetisch veranderde stier Herman, een experiment waarbij via het Instituut voor Veeteeltkundig Onderzoek ook de overheid is betrokken. In 1992 heeft de overheid toestemming gegeven om met Herman door te fokken. Overigens niet zonder het nodige te hebben gedebatteerd. Centraal hierbij stond de vraag wat eigenlijk het doel was van het experiment. Natuurlijk, er moest lactoferrine geproduceerd worden, maar ging het daarbij nu om het beschermen van koeien tegen de veel voorkomende ziekte uierontsteking, of ging het nu om het ontwikkelen van een nieuw medicijn ten behoeve van humane doelen? Het laatste was het geval, zo werd aan de Commissie ethische toetsing en aan de Tweede Kamer verzekerd, zodat beiden akkoord gingen. De SGP was daar overigens geen voorstander van, mede omdat naar onze mening onvoldoende bewezen was dat alternatieven niet voorhanden waren.

Nutricia-affaire

e afgelopen tijd ontstond er opnieuw heibel om Herman, toen publiek bekend werd dat Gene Pharming een samenwerkingscontract had met het bekende bedrijf Nutricia. Wat daar dan zo erg aan was? Wel, de Kamer had immers alleen toestemming gegeven voor het experiment als het om een noodzakelijk doel ging, waarvoor geen alternatieve wegen of middelen voorhanden waren? Onder noodzakelijke doelen werden in elk geval begrepen belangrijke medische doelen; commerciële doelen vielen er heel beslist niet onder. En dan toch een contract met Nutricia, waarvan niemand scheen te weten, en dat gericht was op de verbetering van normale babyvoeding? ! Hier zat iets scheef, en het was dus geen wonder dat de vaste commissie voor landbouw de minister hieriover aan de tand wilde voeten.

De discussie tussen Kamer en regering kende in elk geval twee spitsen: 1) was de minister nu eigenlijk op de hoogte van dit contract, en is hij nalatig geweest de Kamer hierover te informeren, en zo ja, wat zou dit voor hém voor consequenties moeten hebben, 2) welke consequenties zou de nieuw aan het licht gekomen doelstelling moeten hebben voor het experiment zélf; zou het moeten worden afgebroken of anders opnieuw door de ethische commissie worden getoetst? Voorwaar geen geringe vragen!

Duidelijkheid

e gedachtenwisseling hierover met de regering heeft echter in meerdere opzichten voor duidelijkheid gezorgd. Was de minister op de hoogte van het bestaan van het contract? Jazeker, alleen was hij ervan uitgegaan dat ook dit contract betrekking had op uitsluitend biomedische toepassingen. Dat lag ook wel enigszins voor de hand. Nutricia is immers een bedrijf dat o.m. gespecialiseerd is juist in biomedische produkten? Verder had de bewindsman de redenering gevolgd dat, wanneer een project eenmaal ethisch aanvaardbaar was bevonden, de wijze van financiering er weinig meer toe deed. Pas bij het bekend worden van de tekst van de research-overeenkomst op 15 juni jl. is Bukman gebleken dat er sprake was van een onderzoeksdoelstelling, gericht op de verrijking van normale babyvoeding. Men kan dit naïef noemen, maar er zit hoe dan ook een redelijk verhaal achter

Aanpassing contract

aar wat nu verder met het experiment? De minister zelf zat daar toch ook een beetje mee, gezien het feit dat hij hierover advies heeft gevraagd aan de Landsadvocaat. Wat was nu de verhouding tussen de overeenlcomst van Gene Pharming en Nutricia en de toestemming voor het project "Herman"?

Op basis van dit verkregen advies stelde minister Bukman de Kamer voor van Nutricia en Gene Pharming te eisen dat zij het contract zouden aanpassen aan de toegestane doelstelling. Sommige fracties ging dit niet ver genoeg. Zij wilden het gehele experiment, compleet met alle tot nu toe bekende informatie, opnieuw door de ethische commissie laten toetsen. SGF-woordvoerder Van der Vlies kon zich in dat standpunt echter niet vinden. Hij herinnerde eraan dat de SGP-fractie altijd buitengewoon kritisch was geweest ten opzichtevan genetische manipulatie bij dieren en destijds ook tegen voortzetting van het experiment met Herman had gestemd. Ook over de Nutricia-aÉfaire was hij slecht te spreken ("Dit was eens, maar nooit weer"), maar hij was desondanks met de minister van mening dat volgehouden moest worden dat de doelstelling waarvoor toestemming is verleend niet is veranderd, zodat hertoetsing niet nodig is. Een gevoelen dat overigens door een meerderheid van de Kamer werd gedeeld.

Nogmaals alternatieven

lijft nog staan de vraag hoe dergelijke zaken in de toekomst voorkomen kunnen worden. PvdA-er Van Zijl heeft dit probleem in een mede door de SGP ondertekende motie willen ondervangen. Deze motie vraagt van de regering dat zij, in alle gevallen waarin overheidsinstelling betrokken zijn bij genetische modificatie van dieren, kermis dient te dragen van alle relevante banden tussen de participanten in het onderzoek. Omdat in deze motie ook andere ministeries genoemd of althans ingesloten worden, wilde de ministervan landbouw hierover eerst overleg plegen met zijn collega's, alvorens uitgebreid zijn oordeel over de motie te geven. Ook dit hebben we dus nog tegoed. Voor- en tegenstanders van het expe-riment met Herman zullen het voor- lopig hiermee moeten doen: Buk-man gaat praten met Gene Pharming en Nutricia om het contract aan te passen; na het reces horen we hier- over meer.

De tijd na het reces wordt trouwens in nog een ander opzicht interessant voor hen die zich in de politiek of anderszins bezig houden met genetische manipulatie bij dieren. Inmiddels is nl. het rapport van de commissie-Kooreman uitgekomen, dat in gaat op de mogelijke alternatieve me thoden om lactoferrine te produce- ren. Over die alternatieven is steeds veel te doen geweest. Ook voor onze fractie was het bij de oordeelsvor ming over Herman een belangrijk ar gument. "Vlak voor ieder reces houdt dit beest ons bezig", verzuchte de voorzitter van de Tweede Kamer op 30 juni jl. enigszins wanhopig. Moeten we vanaf nu gaan zeggen: voor én na ieder reces?

drs. A. de Jong

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen