OOG EN OOR

Onze christelijke gereformeerde kerkgebouwen zijn van oudsher erg sober. Onze voorouders hadden niet zoveel met kunst. Het zal te maken hebben met onze afkomst: ‘kleine luyden’, die geen opleiding genoten waarin ze er vertrouwd mee raakten. En ze waren al zielsgelukkig, als ze als plaatselijke kerk een dak boven hun hoofd hadden. Maar ook al is het geloof uit het gehoor, toch heeft God ons het oog niet voor niets gegeven. Daarom wil ik u in deze column deelgenoot maken van enige gedachten en gevoelens bij een tweetal schilderijen van de Groningse schilder Henk Helmantel.

Het eerste schilderij heet ‘Nieuw leven’. Op dat schilderij is een oud bijbeltje uit 1704 afgebeeld, dat opengeslagen is op de grens tussen Oude en Nieuwe Testament. Op de linkerbladzijde staat het slot van het Bijbelboek Maleachi, de rechterbladzijde is de titelpagina van het Nieuwe Testament, het boek ‘onzes Heeren Jesu Christi’. Je kunt die woorden niet goed lezen, want er staat een bolvormig glazen vaasje op, uitlopend in een nauwe hals. In dat vaasje staat een takje met blaadjes, dat - als ik me niet vergis -wortels heeft gemaakt. De met water gevulde bol werkt als een vergrootglas. Eén woord - de naam Jesu - is groot zichtbaar en beheerst het schilderij.

In de theologie moeten we het nodige uitleggen over de verhouding van Oude en Nieuwe Testament. Het kleine schilderij van Helmantel heeft een eigen zeggingskracht. Het nieuwe leven dat uitloopt heeft alles met de naam die door het vaasje heen - vergroot - zichtbaar is: Jezus. Het is niet een kwestie van uitleggen, maar in dit ene schilderij zie ik het voor mijn ogen - en het raakt me. Het kan in de kerk niet zonder geloofsleer, maar er is meer dan wat we in woorden kunnen uitdrukken. Deze kunstenaar is het gegeven, het in één beeld te ‘pakken’.

Deze zomer was ik op de tentoonstelling van Helmantel in de plaats waar hij woont en werkt, Westeremden, vlak naast de oude dorpskerk. Het is een prachtige Groninger kerk, schoon door eenvoud, zoals er gelukkig nog heel wat zijn. Helmantel heeft in 1979 een schilderij van het interieur van die kerk gemaakt, vóór de restauratie. Aan de rechterkant van de kerk staat de preekstoel, tegen de zijmuur. Op de achterwand staat - leesbaar ook vanaf de achterste bank van de kerk - ‘Ontvangt met zachtmoedigheid het woord dat in u geplant wordt hetwelk uwe zielen kan zalig maken’ (Jakobus 1:21).

Ik heb me voorgesteld hoe ik daar in de kerk had gezeten. Onverschillig misschien, of ook wrevelig over de gang van mijn leven, kritisch tegenover de prediking of ontvankelijk. Maar hoe de preek ook was en viel, altijd keek die tekst me aan.

Onlangs was ik in de kerk van Westeremden. Hij is prachtig gerestaureerd, maar - de tekst staat er niet meer. De achterwand is nu leeg. Maar het schilderij van Helmantel is er gelukkig nog wel. Vreemd, waar ik sindsdien ‘s zondags voorga, zie ik die tekst in mijn verbeelding op de muur staan. Hier gaat het om - in mijn verkondiging. Hier gaat het om - voor de gemeente die samenkomt.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen