In de commandopost van Napoleon

Het afscheid van Nieuwe Wandeling, het huis van bewaring in Gent, zal Henk Bor niet snel vergeten. Na de laatste meditatie voor zijn mannen zongen ze hem een afscheidslied toe. Gedetineerde Eddy van Wemmel had het gedicht op de melodie van Auld Lang Syne, een Schots oudejaarslied.
Je deed je werk met alle kracht voor onze lieve Heer.
Wij zeggen geen ‘vaarwel mijn vriend’, zo blijf je in ons gedacht.
Twintig jaar eerder stapte Bor voor het eerst de gevangenis binnen, zo groen als gras. „In het evangelisatiewerk was ik al van alles tegengekomen, maar een gevangenis had ik nog nooit van binnen gezien.” Meer dan eens zat hij op cel bij gedetineerden die door hun delict grote afschuw verwekten onder de Belgische bevolking. „Ik zei ze soms ongezouten de waarheid, maar kreeg wel meer begrip. Veel van die mannen hebben een achtergrond waardoor ze bijna voorbestemd waren voor de misdaad.”
De reformatorische aalmoezenier kreeg ook goede contacten met bekende Belgische advocaten. „Vaak bewonderde ik de wijze waarop ze voor hun cliënten pleitten. Ik ben voor strenge straffen, maar die moeten wel rechtvaardig zijn. Hoe zwaar de misdaad is, elke gevangene heeft recht op een eerlijk proces.”

Privacy
Door zijn werk achter de tralies ging Bor steeds meer beseffen dat elk mens ernstig kan ontsporen. De man die de weg voor zijn huis bestraatte, kwam hij in de gevangenis opnieuw tegen. „Hij had zijn vrouw vermoord. Samen runden ze een goed lopend bedrijfje, met de politie was hij nooit in aanraking geweest. Op een dag ontdekte hij dat zijn vrouw het met een ander hield. Toen dat niet stopte, pakte hij zijn jachtgeweer en riep: ‘Nou moet je kiezen!’
‘Schiet dan!’, zei ze uitdagend, waarop hij meteen de trekker overhaalde. Wanhopig stond hij voor me. ‘Henk, zo schiet je een hónd nog niet dood. Ik begrijp het niet.’ Dan zie je wat er kan gebeuren als een mens zich in zijn drift laat gaan.”
De accommodatie in de Belgische gevangenissen is vaak miserabel. „In Gent zitten de gedetineerden met twee man op een cel van amper twaalf vierkante meter. Soms krijgen ze er nog een grondslaper bij. In Merksplas ben ik op een cel geweest waar 46 gevangenen sliepen, in afgeschreven ziekenhuisbedden.”
Voordat hij aalmoezenier werd, leek het hem niet verkeerd om een weekje vrijwillig te zitten. Rustig in een cel, met een stapel boeken. „Daar kwam ik snel van terug. Het meest belastende is het ontbreken van privacy. Elk moment van de dag kun je bekeken worden, tot op de wc-pot toe.”
Door zijn werk blikte de evangelist diep in het leven en de gedachtewereld van moordenaars, inbrekers, notoire oplichters en zedendelinquenten. „Vooral pedofielen hebben het in de gevangenis moeilijk. Die worden geregeld in elkaar geslagen. Soms hebben ze dingen gedaan waarvan je zou gaan kotsen, maar als je naast zo iemand zit, ontdek je de mens erachter. Je zult die gevoelens maar hebben. Ik hoor het een van die jongens nóg tegen de rechter zeggen: ‘Laat dat ding van mij eráf halen. Ik wil een gewoon leven leiden!’ Dan voel je de nood.”
Hoewel hij beseft dat gevangenisstraf niet valt uit te bannen, ging Bor er steeds meer de schaduwzijde van zien. „Achter de tralies verdwijnt je identiteit. Het contact met het gewone leven is verbroken. Als dat te lang duurt, kunnen mensen er niet meer mee omgaan. Na ontslag vallen ze bijna vanzelfsprekend terug in de criminaliteit.”
Voor een aantal gedetineerden waren de contacten met de reformatorische aalmoezenier reden om van rooms protestants te worden. „Aanvankelijk kon dat niet. Bij binnenkomst kregen ze op basis van hun levensovertuiging een geestelijk verzorger toebedeeld. Later konden ze zelf bepalen wie ze wilden hebben.”

Raadsman
De collegiale verhoudingen binnen het team van geestelijk verzorgers waren goed. „Tegen de humanistisch raadsman zei ik: ‘Willem, als jij alle praktische zaken voor de mannen regelt, zal ik ze het geloof wel bijbrengen.’ Het beste contact had ik met de islamitische geestelijk verzorger. Die zat de laatste maanden bij mij op het kantoor. Bij de humanistische raadsmannen was hij weggestuurd, omdat hij zich strikt aan de gebedstijden hield. Als hij uit de Koran begon te citeren, ging ik maar een psalm zingen. Meer dan eens hadden we diepgaande gesprekken.”
Na zijn afscheid van Gent werd Bor bevestigd tot lerend ouderling van de christelijke gereformeerde kerk van Poederoijen. Zijn werk als aalmoezenier zette hij voort in de penitentiaire instelling van Hoogstraten, waar gevangenen het laatste deel van hun straf uitzitten. „Ze kunnen er een opleiding volgen voor allerlei technische vakken. Vorige week heb ik de mannen in de drukkerij nog een beetje les gegeven in het beoordelen van papier. In Gent drukte ik zelf de folders.”
De gedetineerden zijn ondergebracht in een kasteel dat ooit dienst deed als onderkomen voor Napoleon en zijn manschappen. „De kamer van Napoleon is nu het kantoor van de directrice. Het gedeelte boven de voormalige paardenstallen is voorzien van simpele houten cellen. Als een gevangene het in zijn hoofd krijgt om de boel in brand te steken, wordt het een ramp. De voorzieningen zijn minimaal. Er is geen toilet op de cel. De mannen doen hun behoefte op een emmer.”

Resocialisatie
De lerend ouderling uit Poederoijen heeft niet de indruk dat hij door het werk in de gevangenis anders ging preken. „Ook op de evangelisatiepost sprak ik zo direct en eenvoudig mogelijk. Als jongens na ontslag uit de gevangenis naar de post kwamen, hoorden ze daar hetzelfde als in de bajes: de boodschap van zonde en genade die ik ook hier in Poederoijen breng.”
Opmerkelijk blijft voor Bor dat hij in de gevangenis vaak meer eerbied voor God ontmoet dan in degelijke gemeenten. „Een gedetineerde stelde uit zichzelf voor om onder het bidden te gaan staan. ‘Dat doen we ook als het gerecht binnenkomt, Henk. Dan moeten we toch zeker voor God opstaan.’ In menige gemeente leggen mensen tijdens het bidden het hoofd op de bank.”
Met een aantal ex-gevangenen hield hij contact. Sommigen kwamen in Gent ook naar de dienst. „Een van die mannen was niet te vertrouwen bij vrouwen. Ik heb tegen hem gezegd: ‘Je bent van harte welkom, maar als je je handen één keer naar een vrouw uitsteekt, gooi ik je bij kop en kont de deur uit. Afgesproken?’ Hij heeft zich keurig aan zijn belofte gehouden. Verschillende gevangenen zag ik echt veranderen, door de kracht van Gods Woord. Dat is een reden te meer om met dit werk door te gaan.”

Gedenkt de gevangenen
Zijn ervaringen achter de tralies legde Henk Bor vast in het onlangs verschenen ‘Gedenkt de gevangenen’. Het boek biedt een boeiend beeld van het werk als aalmoezenier en de achtergrond van gedetineerden.
Praktijkverhalen worden afgewisseld door informatieve gedeelten over het Belgische rechts- en detentiesysteem en meditatieve passages over gevangenen in de Bijbel.
Het leven van gedetineerden is voor Bor treffend verwoord in Psalm 142 vers 5: ‘Ik zag uit ter rechterhand, en zie, zo was er niemand die mij kende; er was geen ontvlieden voor mij, niemand zorgde voor mijn ziel.’ De titel van het boek is tegelijk een oproep voor reformatorische christenen om het hoofd niet af te wenden.

‘Gedenkt de gevangenen. Ervaringen met mensen in de marge’, door H. Bor; uitg. Den Hertog, Houten; 175 blz. € 14,50’.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen