Werken in de psychiatrie

Het terrein van de psychiatrie is een gebied waar veel mensen maar moeilijk mee uit de voeten kunnen. Een gebroken been ol' een blaasontsteking zijn dingen die we goed kunnen waarnemen. Psychische ziekten zijn moeilijker te plaatsen. Een depressie bijvoorbeeld is niet op een röntgenfoto te zien, je kunt er ook niet aan geopereerd worden. En tóch is er duidelijk wat aan de hand.

Schuurdeur

Iedereen heeft welecns een angstige droom gehad; bijna niemand kan zeggen dat hij nooit in paniek geraakt is. Ook zullen er weinig mensen zijn die zichzelf er nog niet een keer op betrapt hebben dat ze voor de zoveelste keer gingen kijken of dc schuurdeur wel op slot zat of dat de wekker wel gezet was.

Mensen met psychische problemen hebben dat ook. maar dan heel vaak en in heel hevige mate. Zo ernstig, dat langer thuisblijven onverantwoord is en opname in een psychiatrisch ziekenhuis noodzakelijk blijkt.

Gedrag

Psychiatrische stoornissen komen tot uitdrukking in het gedrag van mensen. Dal iemand heel angstig is, is aan z'n gedrag te zien. Wanneer iemand de hele dag. de hele week. altijd, angstig is. leidt dat voortdurend tot ander gedrag. Dat mensen zich anders gaan gedragen, heeft een oorzaak. Je wordt niet vanzelf angstig, verdrietig of achterdochtig. Daar is vaak heel wat aan voorafgegaan. In een psychiatrisch ziekenhuis wordt geprobeerd de oorzaak (meestal zijn het overigens meerdere oorzaken) van dc klachten op te sporen.

Belangrijk

In het behandelingsproces spelen verpleegkundigen een belangrijke rol. Zij zijn het immers, die de patiënt (tegenwoordig wordt steeds meer de benaming kliënt gebruikt) dagelijks begeleiden en opvangen. Hetgeen de verpleegkundige waarneemt, wat hij ziet en wat hij van de patiënt hoort, wordt gerapporteerd. Alle informatie die verkregen is. wordt in teamvergaderingen besproken. Bij zo'n bespreking zijn naast verpleegkundigen ook vaak een psychiater, psycholoog, maatschappelijk werker en andere therapeuten aanwezig. Alle gegevens bij elkaar leveren een diagnose op: wat is er aan de hand? Vervolgens wordt bekeken wat eraan gedaan kan worden: welke therapie is voor deze kliënt gewenst? Er wordt een behandelplan opgesteld.

Ondersteunend

Bij psychiatrische problemen wordt vaak gebruik gemaakt van psychopharmaca, medicijnen die de psychische gesteldheid beïnvloeden. Door het geven van medicijnen worden de problemen niet opgelost. Vaak gaat het om het verzachten van de symptomen als angst, neerslachtigheid en achterdocht. Door middel van andere therapieën wordt geprobeerd om de problemen van de patiënt op te lossen of om hem te leren hoe hij het beste met deze moeilijkheden kan omgaan. Medicijnen zijn daarbij ondersteunend.

Methoden

Een vaak toegepaste behandelingsmethode is de psychotherapie. Meestal zijn dat gesprekken tussen de therapeut en de patiënt, die gericht zijn op het zoeken naar oplossingen voor de problemen. Daarnaast zijn cr dc zogenaamde aktiverende therapieën. Arbeids-, bewcgings-, muziek-en kreatieve therapie zijn daar voorbeelden van. Deze therapieën worden vaak uitgevoerd door vaktherapeuten. In een aantal gevallen zijn daarbij ook verpleegkundigen aanwezig. Samenwerking tussen de werkers rond de patiënt is erg belangrijk, dat zal duidelijk

heeft, het zich kunnen inleven van de situatie van de patiënt en het kunnen opbrengen van aandacht en geduld.

Over psychiatrische patiënten doen vaak dc meest wilde verhalen de ronde. In dc praktijk komt het echter weinig voor dat er klappen vallen. Wanneer een patiënt erg verward of ontremd is. kan hel wel eens gebeuren dat agressie zich op medepatiënten of personeel richt, maar meestal blijft het bij kleine incidentjes. Iemand die geen spruitjes lust en zich opwindt omdat hij ze toch voorgeschoteld krijgt, zet in het ergste geval het bord omgekeerd op jc hoofd, zodat je de jus over je rug naar beneden voelt lopen....

Boeiend

Werken in de psychiatrie is uitermate boeiend. In de psychiatrie ontmoet je uitersten: mensen die heel druk praten tot mensen die heel stil in een hoekje zitten. Kliëntcn die lijden aan zondewaan. maar ook mensen die denken dat ze God zelf zijn. Patiënten met een hoog opleidingsnivo en patiënten die lezen noch schrijven hebben geleerd. Mensen die oprecht gelovig zijn en mensen, die „met God cn godsdienst spotten".

De bevolking van een psychiatrisch ziekenhuis komt uit alle lagen van de samenleving. Zoals iedereen lichamelijk ziek kan worden, kan ook iedereen psychische problemen krijgen. We leven allemaal in een door de zonde aangetaste wereld, met alle gevolgen van dien.

Zwaar

Behalve boeiend is het werken in een psychiatrisch ziekenhuis ook redelijk zwaar. Voortdurend ben je met de problemen van andere mensen bezig. Uit gesprekken met kollega's en ook uit eigen ervaring weet ik dat het feit dat je in veel gevallen niet konkreet kunt aanwijzen wat het resultaat is geweest van jouw handelen. „Heeft mijn aandeel in de behandeling in positieve zin bijgedragen tot de genezing van de kliënt? " Zowel voor patiënten als het personeel is het soms ontmoedigend om weinig of geen resultaat te zien van veel inspanning. Als verpleegkundige moet je je arbeidsvreugde soms uit kleine dingen halen. Uit een dankbare blik, uit opmerkingen van kliëntcn dat zc best veel gehad hebben aan een praatje, dat jc met hen gemaakt hebt. Door de zwaarte van het werk is het ook belangrijk dat er in het team een goede sfeer heerst, dat je op elkaar kunt terugvallen, gesteund wordt.

Houding

Veel hangt in de psychiatrie af van je houding. Ben je niet in staat om problemen van anderen op een gegeven moment ook van je af te zetten, dan kun jc er beter niet aan beginnen. In de opleiding tot psychiatrisch verpleegkundige, die 3'A jaar duurt, worden bepaalde vaardigheden aangeleerd om op een verantwoorde manier met de patiënten om te gaan. Je wordt getraind in een bepaalde beroepshouding, je leert veel over hoe je met psychiatrische problemen van anderen kunt omgaan. Tijdens de duur van de opleiding werk je ook in dc praktijk. Ook daar krijg je werkbegeleiding.

De kombinatie werken/studeren valt niet altijd mee. Veel leerling-verpleegkundigen kunnen na hun werk niet meer de energie opbrengen om uitgebreid in de boeken tc duiken. Tentamenweken leveren dan ook vaak nachtwerk op. Ik vind het zelf erg belangrijk om naast m'n werk een aantal hobbies te hebben, waardoor je regelmatig uit de sfeer van problemen wordt gehaald.

Kennis

Binnen het bestek van dit artikel is het niet mogelijk om uitgebreid in te gaan op allerlei psychiatrische ziektebeelden. Daar zijn andere boeken voor (heel bekend zijn de boeken van P.C.

Kuiper, terwijl ikzelf het boek „Psychiatrie" van J.S. Reedijk ook erg overzichtelijk vind). Overigens is het niet alleen tijdens de opleiding belangrijk om je te verdiepen in literatuur over psychiatrische behandel-en verpleegmcthodcn. het bijhouden en vergroten van kennis over de psychiatrie is waardevol voor het werken met kliëntcn. Kennis verruimt je blikveld en verhoogt de kwaliteit van de zorg die je te bieden hebt.

Meegevallen

Hoe is het nou om als christen in de psychiatrie te werken? Allereerst moet ik zeggen dat het me hard meegevallen is. Voordat ik aan de opleiding begon, had ik verhalen gehoord over sensitivity training, waaraan je zou moeten deelnemen, maar tijdens mijn opleidingsperiode heb ik daar niet mee te maken gehad. Het is weliswaar zo, dat er veel mensen met erg vrije opvattingen in mijn kursusgroep zaten, maar mijn ervaring is dat er ook best geluisterd wordt naar christelijke opvattingen.

Op een paar afdelingen waar ik heb gewerkt heerste een duidelijk anti-christelijke sfeer. Soms werd er wat lacherig gedaan over het geloof cn de kerk. Op de meeste afdelingen probeerde het personeel begrip op te brengen voor dc overtuiging

van patiënten met een christelijke achtergrond. Ik denk wel dat dal steeds moeilijker wordt: door de toenemende ontkerstening van ons land zal het aantal mensen dat zich nog kan verplaatsen in de leef-en denkwereld van christelijke patiënten, minder worden. Mede daarom is het een goede zaak dat cr een gereformeerd psychiatrisch ziekenhuis is geopend, hoe jammer dit ook is, omdat het tekenend is voor de steeds verdergaande sekularisatie.

Anderen geest

In een tijd waarin de liefde van velen verkilt, is het belangrijk dat er mensen zijn die warme belangstelling voor hun medemens hebben. Dat het in de samenleving steeds meer draait om eigenliefde in plaats van naastenliefde, is ook in psychiatrische ziekenhuizen duidelijk merkbaar. Er is een tendens merkbaar dat er minder echte aandacht komt voor de kliënt. dat dc mentaliteit van het personeel onverschilliger en harder wordt.

Als christen kunnen we ons een dergelijke houding niet permitteren, als we tenminste - door genade - christen willen zijn in de juiste betekenis van het woord: volgeling van Christus. Wij hebben als christenen te laten zien dat er „een andere geest" in ons is. Onlangs hoorde ik een lezing van prof. dr. W.H. Velema, waarin hij opmerkte dat het waarneembaar is. wanneer er „een andere geest" in ons is. Hij wees daarbij op de geschiedenis van dc verspieders Jozua en Kaleb. die een goed gerucht, een positief geluid, lieten horen, een getuigenis waaruit Godsvertrouwen sprak.

meebidden

Door de hulp van de Heilige

Geest is het mogelijk om te werken vanuit die „andere geest". Dat blijft niet onopgemerkt. Als we zo ons werk mogen doen wordt er weieens gezegd: „Ik weet niet wat het is, maar die en die zijn tóch anders, die hebben tóch iets...." Dan kan het gebeuren dat er mccgebedcn wordt door patiënten, die „nergens aan doen". Of dat zc soms zomaar over het geloof beginnen. Wanneer die „andere geest" in ons is, durven we ook weieens iets los te laten over de inhoud en de betekenis van ons christen-zijn. Als christen kunnen we ons ook niet veroorloven om de smerige werkjes altijd door een ander te laten opknappen. Als jc christen bent. wordt er sterk op je gelet. Dat geldt niet alleen wanneer je in de psychiatrie werkt, maar op alle terreinen van het maatschappelijk leven. We kunnen gewoonweg niet verantwoorden dat de naam van Christus door ons optreden smaadheid wordt aangedaan.

Afhankelijkheid

Het is niet zo. dat we de hele dag over de Bijbel moeten spreken, als wc christen zijn. Maar onze gezindheid zal uit onze daden blijken. Enig besef daarvan geeft afhankelijkheid van de hulp van de Heilige Geest.

En wie in de psychiatrie werkzaam is, weet dat het boeiend werk is, dat het mooie kanten heeft, maar die weet ook dat er soms zoveel op hem afkomt, dat het soms onbegonnen werk lijkt. Juist dan besef je dat het belangrijk is om te werken vanuit die „andere geest". Dan heb je als christen een taak. ook in de psychiatrie.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen