Ze walgt ervan...

Het is vrijdagmiddag. Joke en Arinda fietsen tegen de wind in naar huis. Ze zijn uitgelaten. Heerlijk een week geen school, geen huiswerk. Joke vertelt wat ze allemaal gaat doen. Arinda wordt steeds stiller. Ze zegt opeens tegen Joke: „Eigenlijk ga ik net zo lief naar school". Joke schrikt en vraagt: „Komt dat omdat je thuis moet helpen nu je moeder ziek is? ". Arinda knikt. Ondertussen denkt ze: was het dat maar alleen... Ze ziet als een berg op tegen een week vakantie. Een week waarin ook haar broer vakantie van de MTS heeft. Ze zal proberen zoveel mogelijk weg te gaan zodat hij niet op haar kamer komt... Ze probeert snel aan iets anders te denken en vraagt aan Joke of ze samen een dag zullen gaan winkelen.

Het verhaal van Arinda Arinda wordt door haar broer seksueel misbruikt. Wanneer ze alleen op haar kamer is, komt hij naar haar toe. Hij raakt haar overal aan en soms moet ze zich helemaal uitkleden. Hij dwingt haar ertoe om ook hem aan te raken.

Ze walgt ervan.

Een half jaar geleden kreeg Bram verkering. Arinda hoopte dat het toen zou stoppen, maar sinds die tijd probeert hij ook met een schroevendraaier de badkamer open te maken als ze onder de douche staat.

Vorige week heeft ze gedreigd het te vertellen aan iemand. Bram lachte schamper. „Ze geloven je toch niet... Zal ik eens vertellen wat jij voor gekke dingen doet..." Toen ze er tegen in ging, dreigde hij, zoals wel vaker gebeurde. Hij zal haar dan pijn doen.

En hij heeft gelijk. Niemand zal haar geloven. Bram is zo'n serieuze jongen. Zit op belijdeniscatechisatie. Heeft onlangs nog een inleiding gehouden op de jeugdvereniging waar iedereen enthousiast over was. Sommige meisjes benijden haar om zo'n broer. Ze moesten eens weten. Ze kan geen kant meer op. i

Wat is incest?

Wat is incest? Seksueel misbruik betreft onvrijwillige seksuele contacten of seksuele contacten waarbij er sprake is van een ongelijkwaardige verhouding. Bijvoorbeeld tussen een leraar en een leerling; wanneer de leraar misbruik maakt van de afhankelijke positie van de leerling.

Wanneer seksueel misbruik plaatsvindt tussen familieleden noemen we dit incest of bloedschande. Incest is dus seksueel misbruik door bijvoorbeeld een vader, een moeder, oom, neef grootvader, broer of zwager. Wat bedoelen we precies met seksueel misbruik?

In de eerste plaats de daadwerkelijke lichamelijke contacten (zoals bij Arinda) gericht op bevrediging van seksuele verlangens. Dit kan gaan van het betasten van de geslachtsdelen en het lichaam, of het laten betasten, het kussen met erotische bedoelingen, tot het hebben van gemeenschap en het binnendringen met voorwerpen of met de vingers. In de tweede plaats wordt onder seksueel misbruik ook verstaan de dreiging tot seksueel handelen, zoals het herhaaldelijk maken van erotisch geladen opmerkingen, dwingen tot uitkleden en het dreigen met seksuele handelingen.

Wat is geen incest?

Het is altijd belangrijk om ervan bewust te zijn wat onze gebaren en onze lichaamshouding uitdrukken. Aan de andere kant moeten we ook niet overspannen reageren en normale situaties al te snel koppelen aan situaties van seksueel misbruik. Een vader kan zijn elfjarige dochter knuffelen zonder verdere bijbedoelingen. Iemand kan een arm om je heen slaan zonder dat dit een seksuele betekenis heeft. Het verschil zit er vooral in dat je aan kunt geven wanneer je het niet wilt en dat het dan

stopt. Of de vader die zelf merkt dat zijn dochter het knuffelen niet leuk meer vindt. Bij seksueel misbruik worden de grenzen van het slachtoffer overtreden terwijl er in het andere geval respect is voor de grens van de ander.

In de kindertijd en de puberteit doen broertjes en zusjes wel eens spelletjes waarbij ze uit nieuwsgierigheid de ander lichamelijk verkennen. Zulke 'verkenningsexperimenten' stoppen na korte tijd weer. Wanneer er hierbij geen sprake is van dwang noemen we dit geen seksueel misbruik.

Komt incest ook in de gereformeerde gezindte voor?

Komt incest ook bij ons voor? Helaas, ja. Incest komt overal voor. In alle kringen en dus ook bij ons. Het is schokkend om zo concreet te ervaren dat er in dezen geen verschil is tussen christenen en niet-christenen. We zijn inderdaad van dezelfde lap gescheurd. Incestdaders zitten dus gewoon in de kerk en kunnen kerkelijk betrokken zijn.

Door deze daders wordt het verschil tussen leer en leven echter anders beleefd dan door veel mensen die zich afvragen hoe dit kan. Dit verschil wordt door hen vaak helemaal niet gevoeld. Ze berokkenen veel leed en schade aan het slachtoffer, maar bijna alle incestdaders missen het vermogen om zich in te leven in de gevoelens van de ander. Een van de belangrijkste kenmerken van incestdaders is dat zij geen verantwoordelijkheid nemen voor eigen gedrag. Zo kan Bram bijvoorbeeld bezig zijn met bijbelstudie en iedere zondag in de kerk zitten zonder dat hij zich laat aanspreken door wat Arinda, of door wat Gods gebod zegt. Hij 'gelooft' wel dat het waar is, maar hij handelt alsof het niets met hem te maken heeft. Het lijken twee compleet gescheiden zaken.

Incest is zonde

Ook al neemt Bram niet de verantwoordelijkheid om te beseffen hoezeer hij zondigt tegen God en tegen zijn naaste, hij is er wel verantwoordelijk voor. Incest (en seksueel misbruik) wordt in de Bijbel ten stelligste afgekeurd. In Leviticus 18 en 20 spreekt God van een gruwel en wordt duidelijk dat het niet alleen de naaste schaadt maar ook dat God in Zijn eer wordt aangetast.

Ook in de Nederlandse wetgeving is seksueel misbruik strafbaar.

Gevolgen van incest

Arinda zit in HAVO-3. Ze doet dit jaar voor de tweede keer. Ze heeft veel moeite om zich te concentreren. Ze kan slecht in slaap komen en wordt iedere morgen al heel vroeg wakker. Ze probeert wel mee te doen met vriendinnen maar ze heeft steeds minder fut en is somber. Arinda is depressief aan het worden. Ze durft niet goed meer te bidden. Ze voelt zich soms erg schuldig over wat er allemaal gebeurt en ze twijfelt er steeds vaker aan of God echt wel bestaat. Ze heeft zo dikwijls om uitkomst... Ze wordt heel kwaad van binnen als ze Bram zo 'vroom' hoort praten. Ze vindt het erg om te zeggen, maar met de God van Bram wil ze liever niets te maken hebben. En er zijn zoveel mensen die dezelfde woorden en uitdrukkingen gebruiken. Afgelopen zondag in de kerk nog. Het is allemaal zo verwarrend. Ze zou het graag tegen iemand willen vertellen. Ze durft niet goed. Wie zal haar geloven, wat denken ze dan wel niet van haar, en wat gaat er allemaal gebeuren?

Arinda wordt steeds depressiever. Dat is niet bij iedereen zo. Gevolgen van incest kunnen heel verschillend zijn. Dit is onder andere afhankelijk van de leeftijd waarop het misbruik begint, wie de dader is en of deze het slachtoffer bedreigt of juist heel aardig en afhankelijk doet.

Wanneer een vader zijn zoontje vanaf zijn vijfde jaar misbruikt, heeft dat grote consequenties voor de persoonlijkheidsvorming. Aan de andere kant is de schok van het misbruik soms groter voor iemand die een normale opvoeding heeft gehad en dan op veertienjarige leeftijd wordt misbruikt door een oom. Het jongetje van vijf jaar weet niet beter of dit hoort bij het leven.

Angst op velerlei terrein kan een gevolg zijn. Angst voor dreiging, angst voor mannen, angst voor de angst, angst voor God, angst dat het hele gezin uit elkaar zal vallen enzovoort.

Ook lichamelijke klachten, slapeloosheid en suïcidale (zelfmoord) gedachten of handelingen komen voor na seksueel misbruik. Op latere leeftijd kunnen er seksuele problemen optreden in het huwelijk. Een manier om misbruik te 'doorstaan' en weer verder te kunnen leven, is om op dat moment niet te voelen wat er gebeurt. Meisjes vertellen wel eens dat ze op het moment van het misbruik dachten aan leuke dingen. Deze manier: wel iets beleven maar er niets bij voelen, kan later op andere situaties worden toegepast zonder dat de betreffende persoon dat bewust doet. Het gebeurt gewoon. Dit kan zulke vormen aannemen dat men de tijd helemaal kwijt is of niet meer weet waar men is. We noemen dit dissociatie.

Het kan ook angstig zijn om niets meer te voelen. Dit kan tot gevolg hebben dat de betreffende persoon zichzelf gaat snijden of branden om toch maar iets te voelen. Dit noemen we automutilatie.

Ernstig is het wanneer incest er de oorzaak van is dat slachtoffers aan God en het bestaan van God gaan twijfelen. Of wanneer ze niet meer naar de kerk willen omdat ook de dader in de kerk zit. Vooral verwarrend is het wanneer het slachtoffer geen goed onderscheid meer kan maken tussen wat godsdienstige daders vertellen en zeggen over God en over hoe God zelf Zich openbaart in zijn Woord en door middel van de prediking.

Vertrouwenspersoon

Na de vakantie gebeurt het dan toch opeens. Met de gymles heeft Arinda voor de zoveelste keer een smoes bedacht om niet mee te hoeven doen. Na de les vraagt de leraar, die ook haar mentor is of ze even nablijft. Arinda heeft zich er al op ingesteld om zich te verdedigen. Maar mijnheer Spring vraagt opeens wat er is. Het is hem al een tijdje opgevallen dat ze niet goed in haar vel zit. En dan komt het hoge woord eruit bij Arinda. Niet in een keer

maar stukje bij beetje. Ze wil niet dat mijnheer Spring contact met haar ouders opneemt. Samen spreken ze door hoe dan verder. Mijnheer Spring biedt aan om voor Arinda het eerste contact met een hulpverleningsinstelling te leggen. Na twee weken denken en dubben stemt Arinda toe. Mijnheer Spring blijft

haar vertrouwenspersoon en zegt steeds weer hoe belangrijk hij het vindt dat Arinda het ook aan haar ouders vertelt.

Hulpverlening

Wat gebeurt er nu wanneer een slachtoffer van seksueel misbruik naar een hulpverleningsinstelling gaat?

Allereerst zal de hulpverlener samen met het slachtoffer proberen om een goed beeld te krijgen van de problemen en van de ernst van de klachten die iemand heeft, (bijvoorbeeld of iemand zelfmoordgedachten heeft). Tegelijkertijd zal er gekeken worden of het nodig en of het mogelijk is om andere gezinsleden bij de hulpverlening te betrekken. Want in het geval van Arinda is het belangrijk dat haar ouders weten wat er aan de hand is en dat ze weten hoe ze Arinda kunnen helpen.

Een hulpverlener mag niet naar ouders, naar iemand anders of naar de politie gaan zonder de toestemming van het slachtoffer (vanaf plusminus twaalf jaar). Wel zal geprobeerd worden om in gezamenlijkheid een plan te maken. Voor een christelijke hulpverlener is het daarbij ook belangrijk om samen met een dominee of ouderling te kunnen overleggen.

Hulpverlening vraagt ook tijd. In eerste instantie zal er voor gezorgd moeten worden dat het misbruik stopt en niet verder gaat bij broertjes of zusjes. Voldoende veiligheid dus.

Er zal geprobeerd worden om niet alleen het slachtoffer te helpen maar ook de andere gezinsleden die dat nodig hebben. Ook de dader zal daarbij betrokken worden. Een hulpaanbod doen aan de dader wil niet zeggen dat de dader niet gestraft behoeft te worden. Maar naast straf is het ook van belang zowel voor hemzelf als voor zijn omgeving dat hij leert om verantwoordelijkheid voor zijn eigen gedrag te nemen. De dader heeft wel een heel ander soort hulp nodig dan het slachtoffer.

Arinda is nu een jaar in therapie. Iedere twee weken heeft ze een gesprek. Dat is niet altijd gemakkelijk. Maar ze weet nu wel dat haar schuldgevoel niet terecht is, ze heeft ook geleerd om de gevoelens die ze wegstopte nu wel te voelen. Ze is nog weieens somber en ook op school moet ze grote moeite doen om het bij te benen en het gaat echt nog niet zoals ze het graag zou willen. Wel is het voor Arinda belangrijk dat ze haar vragen met iemand kan bespreken. Iemand die het geen rare vragen vindt en die kan helpen om stukje bij beetje de zaken op een rijtje te krijgen. En niet alleen dat, maar ook iemand die weet van haar worsteling heeft om alles wat er is gebeurd over te geven aan God. De God die ook haar leven leidt.

De eerste stap

Arinda kreeg uiteindelijk hulp door toedoen van een ander. Dat gebeurt niet bij iedereen. Wat nu als jij jezelf herkent in het bovenstaande en seksueel wordt of bent misbruikt?

Misschien ken je ook iemand in je omgeving die je vertrouwt en aan wie je kunt vertellen wat er (is) gebeurt(d). Zoek dan wel iemand waarvan je verwacht dat die samen met je kan denken over een oplossing. Een vriendin van je eigen leeftijd kan jou wel begrijpen, maar is waarschijnlijk net zo machteloos als jij.

Ga eens na of er in de kerkenraad een ambtsdrager is aan wie je het kunt vertellen, die met je meedenkt en die eventueel voor jou naar een hulpverleningsinstelling belt.

Wanneer je niemand weet, kun je bellen naar een hulpverleningsinstelling. Ook al weet je nog niet of je hulp wilt, je kunt altijd overleggen wat je in jouw situatie kunt doen.

Instellingen binnen de Gereformeerde Gezindte zijn: De Vluchtheuvel (0348-421218), de Gliagg (omgeving Dordrecht 078-6315040, omgeving Amersfoort 033-4559409, omgeving Zwolle 038-4230300) en de SGj (030-2623653).

Je kunt ook bellen, eventueel zonder je naam te noemen, naar 'Klemtoon' (030-2611121), dit is de reformatorische kindertelefoon, of naar de 'Luisterlijn' (0800-0222334). Dit is de telefonische dienstverlening binnen de Gereformeerde Gemeenten.

Bennekom mw. drs. J. A. Kok

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen