Hoe lief heb ik Uw dag

(1)

De Generale Synode van onze gemeenten heeft in haar zitting van 1997 een commissie ingesteld die tot taak kreeg zich te beraden op de vraag of er een nieuwe studie nodig is met betrekking tot de bezinning op de betekenis die de dag des Heeren heeft voor onze gezinnen, voor het kerkelijk leven en voor ons maatschappelijk leven.

De commissie heeft ter Generale Synode van 1998 rapport uitgebracht. Dat rapport is door de Generale Synode in hoofdlijnen met instemming aanvaard. De commissie kreeg mandaat om het rapport na enige geringe aanpassingen als gevolg van opmerkingen van afgevaardigden ter synode een brede verspreiding te geven binnen de kring van onze gemeenten.

De commissie wil daar graag uitvoering aan geven, omdat zij overtuigd is van de noodzaak om in de geseculariseerde samenleving waarin wij wonen bij jong en oud liefde tot de dag des Heeren te wekken, dan wel die liefde te verdiepen, voorzover dat menselijkerwijs mogelijk is. Vooral ook onze jeugd zal in toenemende mate te maken krijgen met een samenleving, waarin Gods dag met zijn speciale betekenis als dag van afzondering voor de dienst des Heeren meer en meer onder druk komt te staan. Helaas moeten we constateren dat de aanval op de zondag is ingezet, hij moet als bijzondere dag uit onze samenleving verdwijnen. Deze aanval is in alle hevigheid gaande in de maatschappij en gaat ook de kerk en het gezin niet voorbij.

In een aantal afleveringen in De Saambinder wil de commissie de inhoud van het rapport graag onder de aandacht van jong en oud brengen. Er bestaan plannen om het rapport in brochurevorm uit te geven in een zodanige vorm, dat het vooral voor de jeugd toegankelijk is en bijvoorbeeld op jeugdverenigingen kan worden gebruikt om ook daar de bezinning op de heilige dag des Heeren te bevorderen.

Omdat dat voor de lezers van De Saambinder minder van belang is laten we het gedeelte van het rapport dat betrekking heeft op de samenstelling en de werkwijze van de commissie weg. Het lijkt voor een goed verstaan van de inhoud van het rapport wel goed de opdracht die de Generale Synode aan de commissie meegaf te vermelden. Deze opdracht luidde: 'Zich te beraden op de vraag of er een nieuwe studie nodig is met betrekking tot de bezinning op de betekenis die de dag des Heeren heeft voor onze gezinnen, het kerkelijk leven en voor ons maatschappelijk leven of dat een aanvulling op het rapport dat hierover is uitgebracht op de Generale Synode van 1989 wenselijk is of dat er andere zaken te doen zijn'.

De commissie heeft getracht om vanuit Gods Woord en de belijdenisgeschriften overwegingen aan te reiken die kunnen dienen bij de gewetensvorming omtrent de dag des Heeren en die richting kunnen geven aan ons handelen dienaangaande. Van een heersen over de gewetens mag daarbij geen sprake zijn. Vanuit deze achtergrond moet ook de titel van het rapport verklaard worden. Uitgangspunt van de bezinning is geweest om de liefde tot de dag des Heeren zoveel als mogelijk is te bevorderen.

Het rapport is onderverdeeld in vijf hoofdstukken, waarvan we de titels hieronder laten volgen: 1. De sabbat als rustdag 2. De zondag als de sabbat 3. De zondag in relatie tot gezin, kerk en maatschappij 4. Maatschappelijke toespitsing 5. Kerkelijke aspecten, zorg, tucht. In de vervolg-artikelen zullen we proberen telkens het verband met het voorgaande te leggen. We hebben gepoogd de inhoud van het rapport zodanig over de vervolg-artikelen te verdelen, dat deze gedeelten telkens een min afmeer afgerond geheel vormen. In dit eerste artikel zal dat deel van hoofdstuk 1 worden weergegeven dat - naast wat inleidende opmerkingen - ingaat op het sabbatsgebod in Exodus 20 : 8-II en Deuteronomium 5 : 12-15 en vervolgens de dag des Heeren als een scheppingsinzetting motiveert.

Hendrik Ido Ambacht,

ds. W. Silfhout.

1. De sabbat als rustdag

Inleiding In het opschrift boven dit hoofdstuk ligt de vraag naar de oorsprong van de sabbat en het sabbatsgebod opgesloten. Het antwoord op die vraag is immers van belang voor de vraag of dit gebod ook voor ons nog van kracht is. Centraal daarin is de vraag of de sabbat een scheppingsordening is of slechts aan het volk van Israël is gegeven na de slavernij in Egypte.

In een volgend hoofdstuk zal nagegaan worden hoe de zondag in de plaats van de sabbat is gekomen; welke schriftuurlijke bewijzen we daarvoor hebben en hoe daar in de loop van de kerkgeschiedenis over is gedacht. Duidelijkheid op dit punt is van groot belang als we letten op de toenemende aandrang van verschillende kanten tot terugkeer naar de Oudtestamentische sabbat. Reeds hier wordt opgemerkt, dat door de opstanding van Christus een wezenlijke verandering is opgetreden tussen de oude en de nieuwe bedeling. De motivering daarvan volgt in hoofdstuk 2.

Het sabbatsgebod Het vierde gebod van de Wet des Heeren luidt volgens Exodus 20 vers 8 - 11:

'Gedenkt de sabbatdag, dat gij dien heiligt. Zes dagen zult gij arbeiden en al uw werk doen; maar de zevende dag is de sabbat des HEEREN uws Gods, dan zult gij geen werk doen, gij, noch uw zoon, noch uw dochter, noch uw dienstknecht, noch uw dienstmaagd, noch uw vee, noch uw vreemdeling, die in uw poorten is; Want in zes dagen heeft de HEERE de hemel en de aarde gemaakt, de zee en alles wat daarin is, en Hij rustte ten zevenden dage; daarom zegende de HEERE de sabbatdag, en heiligde dezelve.'

In Deuteronomium 5 vers 12 - 15 geeft Mozes aan het volk van Israël de woorden Gods aangaande het onderhouden van de sabbatdag nog eens door en voegt als een bijzonder motief tot onderhouding van die dag er aan toe:

'Want gij zult gedenken, dat gij een dienstknecht in Egypteland geweest zijt, en dat de HEERLE, uw God, u van daar heeft uitgeleid door een sterke hand en een uitgestrekte arm; daarom heeft u de HEERE, uw God, geboden, dat gij de sabbatdag houden zult.'

Nu zal niemand ontkennen dat de Heere de Wet op twee stenen tafelen aan het volk van Israël heeft gegeven op de Sinaï, dus na de schepping en na de uittocht uit Egypte. Betekent dat dat toen voor het eerst sprake was van de sabbat? Nee, we moeten daarvoor terug naar Genesis 2 vers 2 en 3. Daar worden ons de historische feiten van de zegening en heiliging van de zevende dag als de sabbat des Heeren door de Geest van God verhaald. Het valt al direct op dat in Genesis 2 vers 2 en 3 werken en rusten met elkaar een onlosmakelijk verband vormen. God heeft op de zevende dag het werk voltooid en gerust. Dat wil als het ware zeggen: God voltooit Zijn scheppingsarbeid van zes dagen met op de zevende dag te rusten. Daar ligt de oorsprong van de sabbat en niet pas bij het geven van de Wet bij de Sinaï. De sabbat is dus een goddelijke ordinantie, die in de schepping geworteld en niet alleen een louter joodse aangelegenheid is.

Scheppingsinzetting Verschillende argumenten kunnen worden aangevoerd om de opvatting van theologen en anderen te ontzenuwen dat de sabbat slechts een teken is van het verbond dat de Heere met Israël oprichtte bij de Sinaï, en dat de sabbat vervolgens in Christus vervuld is en als zodanig onder het Nieuwe Testament is afgeschaft. De sabbat als schaduw van de ware rust, zou volgens hen niet meer gelden. Als dat zo zou zijn zou elke grond voor het houden van de zondag als de dag des Heeren vervallen. In de literatuur wordt een keur van argumenten hiertegen genoemd. We volstaan met de meest belangrijke te noemen: 1. Het sabbatsgebod in de Wet des Heeren sluit nauw aan bij hetgeen in Genesis 2 vers 2 en 3 wordt gezegd over het rusten van God op de zevende dag en de heiliging van die dag. Het is niet toevallig, dat hetzelfde motief wordt genoemd: ' Want in zes dagen heeft de HEERE de hemel en de aarde gemaakt, de zee en al wat daarin is, en Hij rustte ten zevenden dage; daarom zegende de HEERE de sabbatdag en heiligde dezelve.' De Heere trekt de lijn van het voor de gehele schepping geldende gebod door naar het volk van Israël en maakt het voor Zijn uitverkoren volk tot een specifiek teken van de bijzondere verhouding waarin dat volk tot de Heere staat. Daarop wijst ook het bijzondere motief dat Mozes bij Deuteronomium 5 noemt tot onderhouding van de sabbat. Daarmee wordt de sabbat niet een aangelegenheid voor Israël alleen. Het algemene, universele scheppingskarakter, waarin de Heere die dag tot een zegen stelde en afzonderde van het gewone en alledaagse leven door hem een aparte bestemming, een heilig karakter te geven, blijft bestaan.

2. Het volk van Israël wist van de sabbat als een dag van heiliging en rust voordat de wetgeving bij de Sinai' plaatshad. Dat blijkt uit de geschiedenis van het manna in Exodus 16, waar Mozes tot het volk zegt dat zij op de zesde dag dubbel zoveel manna zullen verzamelen, want: 'Dit is het, dat de HEERE gesproken heeft: Morgen is de rust, de heilige sabbat des HEEREN! Wat gij bakken zoudt, bakt dat en ziedt wat gij zieden zoudt; en al wat over blijft, legt het op voor u in bewaring tot de morgen.'

3. Een belangrijk argument is ook de betekenis van het Hebreeuwse woord 'sjabat'. De grondbetekenis daarvan is: ophouden (met iets). Zo wordt het o.a. gebruikt in Genesis 8 vers 22: 'Voortaan al de dagen der aarde zullen zaaiing en oogst, en koude en hitte, en zomer en winter, en dag en nacht, niet ophouden.' Het heeft ook de speciale betekenis gekregen van ophouden met de arbeid, zonder dat het woord arbeid of werk genoemd wordt. Bijvoorbeeld in Jesaja 14 vers 4b 'Hoe houdt de drijver op? Hoe houdt de goudene op? ' Het gebruik van het woord '- sjabat' zowel in Genesis 2 vers 2 en 3 als in het sabbatsgebod in Exodus 20 vormt de verbinding tussen de wetgeving en de tijd vóór de zondeval. Met name in het boek Leviticus vinden we ook nog de betekenis van 'sjabat', die we zouden kunnen aangeven met: de sabbat houden, de sabbat vieren. Samenvattend kunnen we zeggen: ophouden met werken wordt rusten en dat is rustdag houden.

4. Het sabbatsgebod in Exodus 20 begint met 'Gedenk'. Hoe zou het volk kunnen gedenken aan iets wat hen niet bekend was?

(Wordt vervolgd)

De commissie, ingesteld door de Generale Synode betreffende de rustdag.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen