Twee kanten van de medaille

Op welke theologen baseert Calvijn zich in zijn leer over de uitverkiezing?
“In de geschiedenis van de vroege kerk is het vooral de kerkvader Augustinus geweest die aandacht heeft gevraagd voor de bijbelse leer van de uitverkiezing. Dat is ook wel te begrijpen. Als iemand verstrikt is geweest in de zonde, dan was het Augustinus wel. Door persoonlijke ondervinding leerde hij dat de mens door de erfzonde geen vrije wil heeft. Deze leer was in strijd met Pelagius die leerde dat de mens zelf kan kiezen voor God. Maar Augustinus stelde hier dus tegenover dat het alleen door Gods verkiezende liefde mogelijk is zalig te worden. Eeuwen later komt deze leer over de uitverkiezing weer in alle duidelijkheid naar voren. Dat is tijdens de Reformatie. Luther probeert eerst door boetedoening de zaligheid te verdienen. Maar evenals Augustinus komt hij erachter dat de mens niets kan bijdragen aan zijn zaligheid. Dat een mens zalig wordt, is alleen uit genade: ‘Sola Gratia’. Luther redeneert vanuit een ‘antropologische’ invalshoek. Dat wil zeggen dat hij vanuit de mens kijkt. Zijn belangrijkste vraag is: ‘Hoe krijg ik – mens – een genadig God?’ Calvijn borduurt hier op verder. Hij benadert het vanuit een theologisch uitgangspunt. Dat betekent dat hij vanuit God redeneert. Zijn belangrijke vraag is: ‘Hoe komt God aan Zijn eer?’ Calvijn is de eerste theoloog die het leerstuk van de uitverkiezing evenwichtig beschrijft. Dat doet hij in zijn leerboek, de Institutie. Hierbij baseert hij zich op de standpunten van zijn voorgangers zoals Luther, Bucer en Zwingli, maar ook op Augustinus.”

Hoe beschrijft Calvijn de uitverkiezing?
“In zijn Institutie beschrijft Calvijn wat hij onder de ‘praedestinatie’, de uitverkiezing verstaat. ‘De praedestinatie noemen we het eeuwige besluit Gods waardoor Hij bij Zichzelf heeft vastgesteld wat Hij wilde dat van ieder mens zou worden. Voor sommigen wordt het eeuwige leven, voor anderen de eeuwige verdoemenis voorbesloten.’ Calvijn noemt zichzelf de man van het ‘huiveringwekkende besluit’. Het leerstuk van de uitverkiezing is dus een ingrijpend leerstuk. Daarom benadrukt Calvijn dat het fundament in Gods Woord moet liggen. ‘Zodra wij de grenzen van het Woord te buiten gaan, is onze loop in duisternis. Als we niet luisteren naar het Woord van God zullen we van dit geheim van de uitverkiezing niets begrijpen.’

Als er geen uitverkiezing was, zouden wij niet behouden kunnen worden. Gods verkiezing is dus geen muur waartegen je te pletter loopt, maar een poort tot de zaligheid. Op de voorkant van die poort staat: ‘Strijd om in te gaan’. Op de achterkant van de poort is geschreven: ‘Ik heb u liefgehad met een eeuwige liefde’.”

Op welke manier komt Calvijns leer over de uitverkiezing nu naar voren in de prediking?
“Op de Theologische School zei ds. K. de Gier vroeger wel eens tegen ons: ‘De uitverkiezing is geen stuk leer.’ Daarom preken we ook geen uitverkiezing. Wel prediken we God, Die zich in het Woord openbaart als de God van het welbehagen. God volvoert Zijn raad in Christus. Dit betekent dat de Heere er behagen in heeft mensen, door de diepte van de val heen, zalig te maken. En dat doet Hij door de hand van Christus. Omdat Christus de straf gedragen heeft en het leven heeft verworven, is er een weg tot behoud.

Dat is ook beschreven in het eerste hoofdstuk van de Dordtse Leerregels waarin het over de Goddelijke verkiezing en verwerping gaat. Dit hoofdstuk is gebaseerd op de Institutie van Calvijn. In het eerste artikel wordt beschreven wat er van ons mensen is geworden door onze eigen schuld. Alle mensen liggen in Adam verloren en zijn de eeuwige dood schuldig. Er is niemand die voor God deugt. Er is niemand die God zoekt. De bezoldiging – het loon – van de zonde is de dood. Maar daarna wordt beschreven wat God kan en wil doen, door middel van de prediking van het Woord.

In het tweede artikel van de Dordtse Leerregels staat zo mooi: ‘Maar hierin is de liefde Gods geopenbaard, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon in de wereld gezonden heeft, opdat een iegelijk die in Hem gelooft, niet verderve maar het eeuwige leven hebbe’. Enerzijds is er de verlorenheid van de mens en anderzijds er zo’n ruimte in Christus.”

Is de uitverkiezing niet een noodlotsleer?
‘Voor mijn catechisanten gebruik ik wel eens het voorbeeld van een orgel. Een orgel zet je niet voor je deur, zodat niemand er meer in of uit kan, maar ergens in de hoek van de kamer. Zo is het ook bij de uitverkiezing. Het is belangrijk dat je deze op zijn plaats laat staan. Dat doet Calvijn ook. Hij beschrijft de leer over de uitverkiezing voornamelijk in boek drie van zijn Institutie. Daarmee geeft hij aan dat de uitverkiezing nooit een vertrekpunt mag zijn. Hij schrijft hierover: ‘We moeten beginnen bij Gods roeping en het mensje dat poogt door te breken tot in de diepste schuilhoeken van de Goddelijke wijsheid, opdat hij begrijpe wat voor Gods rechterstoel aangaande hem besloten is, begeeft zich in een onmetelijke draaikolk.’ Dat betekent dat we ons niet mogen mengen in de besluiten van Gods raad. De verborgen dingen zijn voor de Heere, onze God. Wij moeten rekenen met datgene wat de Heere ons bekend maakt in Zijn Woord. Daarin staat dat er, ondanks onze zonde, bij God genade te krijgen is. Daarom zegt Calvijn: ‘Als we de zaligheid en het leven zoeken, moeten wij de ogen tot Christus wenden’. De reformator maakt Gods besluit mensen al dan niet zalig te maken, niet los van de ruimte die er is in Christus. Dat zou een noodlotsleer zijn. De troost van de verkiezing is dat alles van God uitgaat en er van de mens niets bij hoeft. Dat bevrijdt ons van de krampachtigheid zelf iets te moeten doen aan onze zaligheid.”

Wat betekent de oproep tot bekering in het licht van de uitverkiezing?
Je hoort wel eens: ‘Als ik niet uitverkoren ben, heeft het toch geen zin om de Heere te zoeken.’ “Calvijn geeft dus aan dat de verkiezing met de roeping is verbonden. Degene die God verkiest van eeuwigheid, roept hij in de genadetijd. Als de roepstem van de Heere in je hart klinkt, ga je Hem zoeken. Dan voel je dat er buiten Hem geen leven is. Je krijgt de Heere nodig. Paulus zegt hierover in Filippenzen 2: 12-13: Werkt uws zelfs zaligheid met vreze en beven; want het is God, Die in u werkt, beide het willen en werken, naar Zijn welbehagen. Gods verkiezing is dus geen blokkade voor het Evangelie. Het zijn twee kanten van dezelfde medaille. De ene kant van de medaille kunnen we onder andere vinden in Romeinen 10:13: Want een iegelijk die de Naam des Heeren zal aanroepen zal zalig worden. In Efeze 1:5 voegt Paulus daar de andere kant van de medaille aan toe: Die ons tevoren verordineerd – verkoren – heeft tot aanneming tot kinderen, door Jezus Christus. Calvijn begint dus bij de verantwoordelijkheid van de mens en eindigt in het welbehagen van God. Dat wil zeggen dat als we verloren gaan dit honderd procent onze eigen schuld is. En als we behouden worden dit honderd procent Gods genade is. Onze werken doen dus niet mee. Ze zijn er omdat God ze schenkt. Het is niet uit ons, maar alles uit Hem, naar Zijn eeuwig welbehagen.


Meer over de uitverkiezing kun je lezen in: J.H. Mauritz en W. Visser, Stap voor stap. Geloofsbegrippen toegelicht voor jongeren (Houten: Den hertog 2007) ISBN 9789033120688; 102 blz.; € 10,-.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen