Veel kerstliederen roepen niet meer dan sfeer op...

Voorop gesteld: ik lijd aan een zekere aversie tegen de sfeer rond Kerst, de sneeuw, die er meestal niet ligt, het zilver en het groen, het eten en de muziek. Och, ik begrijp het wel, de winter is toch al zo donker, net als het leven zelf. Maar toen Hij, naar Wie eeuwen was uitgezien, die bezongen was in Psalmen en aangekondigd door de profeten, dan eindelijk kwam, was de nacht koud, de stal onverwarmd, de ouders waren arm en de ontvangst pover.

Warmte in kilte
Nu heeft muziek alles te maken met sfeer. Of je wilt of niet, muziek roept iets op bij de luisteraar, tenminste waar deze niet louter de muziek ontleedt. Het is echter interessant te ontdekken, hoe verschillend die sfeer wordt beleefd in het ene land en het andere. Toen ik onlangs enkele cd's met koormuziek rond het kerstgebeuren beluisterde, viel het me op hoe groot het verschil in benadering is, bij voorbeeld hier in Europa en in Amerika. Luister maar eens naar een van die Engelse kathedraalkoren met hun ijle geluid van jongensstemmen, terwijl ze hun geliefde carols zingen. Op zichzelf heeft de klank van zo'n eeuwenoud kerkgebouw al iets plechtigs en in combinatie met die bescheiden kinderstemmen, gesteund door slechts enkele mannen, geeft het weer, wat Kerst voor veel mensen betekent: wat warmte in een overigens kille wereld. We vinden het niet alleen mooi, het spreekt ons aan, ja, het ontroert zelfs.

Seculier
Maar in de liederen die gezongen worden, de carols, speelt nog een ander element mee, wat ik de seculiere bijverschijnselen zou willen noemen. Veel van deze liedjes hebben niets met het eigenlijke kerstfeit te maken, maar gaan over de kerstman, de klokken, de kalkoen of de onvermijdelijke plumpudding. En iedereen die wel eens iets van Charles Dickens heeft gelezen, weet hoe eten voor de negentiende-eeuwse Engelsman iets was waar altijd gebrek aan was. Alleen de rijken hadden genoeg, maar een loonslaaf leed honger. Het uitzien naar het kind Jezus was dan ook vermengd met een zeker veriangen naar een goed gevulde maag. Nog altijd roept dat gezang van de (tegenwoordig gelukkig weldoorvoede) kindertjes die sfeer van honderd jaar geleden op.

Wat gladjes
Echter, wanneer je diezelfde liedjes hoort zingen door een koor uit de Verenigde Staten, dan is de ervaring heel anders. De Engelse koren zingen perfect, maar zo'n Amerikaans koor zingt perfectionistisch. Je hoort dat hier niet gezongen wordt vanuit een bepaalde traditie, maar dat er gestreefd is naar een volmaakte uitvoering. Het klinkt briljant, gestroomlijnd. Persoonlijk vind ik het allemaal wat gladjes, maar het zegt wel iets over de instelling van een maatschappij die gebouwd is op het persoonlijk succes. En wil je succes hebben, dan moet je ervoor werken, nauwgezet, en missers zijn onvergeeflijk. Die zijn er dan ook niet op zo' n cd. In hoog tempo worden op virtuoze wijze een aantal carols ten gehore gebracht. De teksten zijn dezelfde als in Engeland, de melodieën zijn, waar nodig, aangepast of vervangen door soepeler wijsjes, kortom: er klinkt meer een wervelende show dan een stilstaan rond de kribbe. Kinderstemmen worden hier uiteraard niet gebruikt, dat is te riskant en de mannenstemmen klinken onwaarschijnlijk homogeen. Alle crescendi en decrescendi of de zeer zachte passages worden moeiteloos gerealiseerd. Maar het doet de luisteraar niet veel. Het "gevoel" ontbreekt.

Ontmoeting
Muziek uitvoeren voor luisteraars vraagt iets meer dan exactheid, vinden wij. Er moet een vonk overslaan om het hart te bereiken en de uitvoerenden moeten in staat zijn de luisteraar in een gemeenschappelijk kader te ontmoeten. Dat kan bij voorbeeld de traditie zijn. Ik denk dat dit in Engeland het geval is. Maar het kan ook een religieus getinte ontmoeting zijn. Veel mensen schijnen zoiets te ervaren tijdens kerstzangavonden en dergelijke. Het past mij niet daarover een waarschuwende vinger op te heffen. Een ieder onderzoeke zijn eigen gevoel.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen