KLEINE KRONIEK

Totale verandering van leven

In het Centraal Weekblad van 20 meij.l. schreef dr. K. Runia over wedergeboorte. Op zijn eigen heldere wijze geeft hij in enkele schetslijnen kernen aan van wat Christus in Zijn gesprek met Nicodemus met dit woord heeft bedoeld en hoe er later in de theologische bezinning mee omgegaan is. 7erecht neemt hij afstand van Abraham Kuypers leer van de , , veronderstelde wedergeboorte", die immers leidt tot een fataal verbondsoptimisme.

„Het is nacht in Jeruzalem. Wat gehaast loopt een oudere man door de straten van de donkere stad. Hij is niet de eerste de beste. Zijn naam is Ni-j kodemus en hij is een belangrijk figuur. Op weg om een persoonlijk gesprek te hebben met de jonge rabbi Jezus van Nazaret.

In Johannes 3 worden drie dingen van Nikodemus gezegd. 1. Hij is een Farizeeër. Dat wil zeggen dat hij hoort bij de leidende groep van Israels vromen. 2. Hij is een overste van de joden. Hij is lid van het Sanhedrin, het hoogste joodse bestuursorgaan in die tijd. 3. Hij is een leraar in Israël. Misschien is hij wel een rabbi aan de beroemde rabbijnenschool van Gamaliel.

Waar gaat deze Nikodemus nog zo laat op de avond heen? Hij heeft van Jezus gehoord; van zijn opmerkelijke daden en van zijn even opmerkelijke woorden; en hij wil er meer van weten. Daarom zoekt hij Jezus persoonlijk op.

Hij doet dat laat op de avond. Die aanduiding is vaak zo uitgelegd: Nikodemus was bang voor zijn reputatie. Dat zou op zich zelf best waar kunnen ^ zijn. We zijn allemaal nogal voorzichtig met onze reputatie. Maar het woord , , nacht" kan bij Johannes ook best een symboHsche betekenis hebben. Bij Johannes hebben de woorden vaak een dubbele bodem. Het kan best zijn dat hij via het woord , , nacht" de diepte van het gesprek wil aangeven.i Als je een echt gesprek wilt hebben, kan je dat vaak het beste in de nacht doen, als alle geluiden verdwenen zijn en het stil is geworden.

Het gesprek

Nikodemus begint onmiddellijk. Hij zegt tegen Jezus: , , Rabbi, wij weten dat u van God gekomen bent als leraar; want niemand kan die tekenen doen die u doet, tenzij God met hem is.”

Dat is nogal een compliment. Deze hoge joodse rabbi noemt Jezus, die maar een heel gewone jonge man is en die nooit op de rabbijnenschool geweest is, , , rabbi". Sterker nog: wij weten dat u van God gekomen bent! Is dat niet een goede inzet voor een diepgaand gesprek?

Maar dan gaat het, zoals zo vaak bij Jezus, heel anders dan wij verwachten. Jezus zegt niet: , .Bedankt voor uw goede woorden." Hij zegt: , , Amen, amen, ik zeg u: tenzij een mens wederom geboren wordt, kan hij het Koninkrijk van God niet zien." , , Zien" wil hier zeggen: er in delen, er persoonlijke ervaring van hebben.

Deze woorden liegen er niet om. Harder kan het niet. Met een vlijmscherpe speld prikt Jezus door de ballon van Nikodemus' mooie woorden heen. ij had gezegd: „ Wij weten". Wij, de rabbi's, de heologen van het joodse volk, wij weten dat u van od komt. Dat kunnen wij beoordelen. Daar heben wij de kennis en criteria voor.

In zijn antwoord slaat Jezus al die kennis en al die criteria uit Nikodemus' handen. Hij zegt: uit zichzelf kan een mens hier helemaal niets weten. Dat kan alleen maar als hij wederom geboren wordt. Letterlijk staat er: van bovenaf geboren wordt. Vanuit het puur-menselijke weten kunnen we van het ware geheim van Jezus en van het Koninkrijk van God dat hij verkondigt helemaal niets ontdekken.

Onbegrip

Nikodemus begrijpt er niets van. Hij zegt tegen Jezus: , , Maar hoe kan een mens geboren worden, als hij oud is? Kan hij dan voor de tweede keer in e moederschoot ingaan en geboren worden? " an zegt Jezus hetzelfde nog eens, maar met ietwat ndere woorden: , , Amen, amen, ik zeg u, tenzij en mens geboren wordt uit water en Geest, kan hij het Koninkrijk van God niet binnengaan.”

„Uit wateren Geest. "Water slaat hier ongetwijfeld op de doop, waarbij we niet allereerst aan de christelijke doop moeten denken, maar eerder aan de doop zoals die door Johannes de Doper werd gepraktiseerd. Een mens moet gewassen worden door het water van de doop; anders kan hij het nieuwe rijk niet binnengaan. Maar de Geest moet ook wat aan hem doen. De Geest moet hem een nieuw hart geven en zo een nieuwe manier van denken en van leven leren. Dan pas kan hij het geheim van Jezus en het nieuwe rijk ontdekken.

Een mens moet opnieuw geboren worden: , , van bovenaf" geboren worden. In de theologie hebben we dat later de wedergeboorte genoemd. Die uitdrukking heeft, met name in de gereformeerde theologie, een grote rol gespeeld. Meestal werd ze gezien als het begin van het nieuwe leven in een inens. Het was het eerste punt in de zgn. heilsorde, het hele proces van wat er met een mens gebeuren moet: wedergeboorte, bekering, geloof, rechtvaardiging, heiliging, heerlijkmaking. Uiteraard kwamen er zo allerlei vragen op in verband met de wedergeboorte. Wanneer vond ze plaats? Pas als een mens tot geloof kwam? En hoe zat het met de kinderen? Iemand als Abraham Kuyper vond dat we er vanuit moesten gaan dat de kinderen van gelovigen al wedergeboren waren. Dat was volgens hem ook de grond van de kinderdoop. Men noemt clit de , , veronderstelde wedergeboorte". Men sprak in dit verband ook wel van de , , sluimerende" wedergeboorte. Kinderen waren soms al in de wieg wedergeboren, maar het kwam vaak veel later pas tot openbaring.

Ik denk dat dit vreemde theologische doolwegen zijn. Zo gaan we met een bijbelse term op de theo­ logische loop. Als Jezus het over , , van bovenaf geboren worden" heeft, dan gaat het niet maar om het begin van het geestelijk leven in een mens, maar dan gaat het om de totale verandering van zijn leven. Wedergeboorte betekent hier: je wordt een nieuw mens en denkt en leeft als een nieuw mens. Je denkt en leeft nu als een burger van het nieuwe rijk. Nee, je bent nog niet volmaakt, maar je zoekt er wel naar en mensen om je heen kunnen zien dat je uit een nieuwe werkelijkheid leeft.”

In de tweede helft van zijn artikel gaat Runia in op de discussie die vorig jaar ontstond toen dr. A. A. Spijkerboer in het tijdschrift , , Kerk en Theologie" zich had afgevraagd of de midden-orthodoxie, het brede midden van de Ned. Herv. Kerk, nog wel weet wat, , wedergeboorte" inhoudt.

„Ook voor Spijkerboer is de wedergeboorte niet maar een , , fase" op de weg naar het heil, maar het is een aanduiding van het hele heil. Het hele heil wordt hier vanuit een bepaald perspectief gezien: et is God Zelf die nieuw leven schept. Spijkerboer noemd dan drie dingen. 1. Het nieuwe leven is enkel en alleen Gods werk. Zoals de vader in de gelijkenis tot zijn oudste zoon zegt: e broer was dood (niet maar een beetje dood, maar helemaal dood) en is weer levend geworden. 2. Vóór je wedergeboorte vervalt je leven langzaam maar zeker aan de zonde en de dood, maar in de wedergeboorte krijgt het een nieuwe richting: et gaat het eeuwige leven tegemoet. 3. Dat blijkt uit de lofzang die de gelovige kan zingen. Of zoals Johannes zegt: , Wij weten, dat wij overgegaan zijn uit de dood in het leven, omdat wij de broeders liefhebben" (1 Johannes 3 : 14).

Weten we dit nog in de midden-orthodoxie? Horen de gemeenteleden dit nog in de preken? Gaan die er niet te veel vanuit dat iedereen in de kerk al wedergeboren is? Zijn het niet te vaak aansporingen tot een nieuw leven, waarin de blijde verkondiging dat Christus een mens die vastgelopen is vrij maakt, ontbreekt? Veel kerkdiensten zijn niet veel meer dan samenkomsten waar mensen wat , , op verhaal" kunnen komen. Maar over essentiële dingen als die geboorte-van-bovenaf wordt niet gesproken.”

Het lijkt mij een zeer ernstige diagnose die door Spijkerboer wordt gesteld. Terecht is er een verband gelegd tussen het wegvallen van de wedergeboorte en het leeglopen van de kerk. Een warm, persoonlijk geloofsleven zal niet nalaten aantrekkingskracht uit te oefenen op jongeren en ouderen. Kerkverlating kan alleen gestuit worden door geestelijke opwekking. Kom, Schepper, Geest...

J.H.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen