“GODS WOORD IN ZUIVER GOUD EN ZILVER...”

Met de regelmaat van de klok verschijnen er steeds weer herdrukken van de werken van de 19e eeuwse prediker dr. H.F. Kohlbrugge. “De leeuw van Elberfeld”, zo werd hij eens genoemd in een voor kinderen geschreven levensverhaal over hem. Maar dat heb ik nooit zo’n goede aanduiding gevonden. Kohlbrugge kon wel krachtige en fiere taal spreken, dat zeker. En als het ging over de heiligheid van de hoge God en over de onvergankelijkheid en onaantastbaarheid van Zijn heilig gebod, dan kon hij wel brullen ook. Maar in zichzelf was deze man helemaal geen leeuw. Hij heeft zichzelf leren kennen als vleselijk en onder de zonde verkocht. Maar daarom kon hij toch ook roemen. Roemen in niets anders dan in Gods genade. Roemen en smeken, dat gaat bij Kohlbrugge samen. Want een bedelaar is hij gebleven. Altijd en tot zijn laatste snik. Omdat hij het hebben moest van wat hem werd aangereikt. Uit de rijke bron van Christus’ gerechtigheid. Die voor hem geopend was door de vrije ontferming van de heilige God.

Wat Kohlbrugge schreef, dat was hij. En wat hij was, dat had hij ontvangen. Hij putte niet uit eigen buidel. Daar was hij veel te arm voor. Een failliete, een bankroetier - meer niet. Maar hij had een rijke Christus. Die hem bedeelde uit Zijn schatten. En waaruit hij op zijn beurt ook ruim tastte en uitdeelde. Als Kohlbrugge een getuigenis over zichzelf geeft en over zijn bediening, dan schrijft hij: “Ik weet dat het Gods Woord is in zuiver goud en zilver. Want ik heb het niet uit de mouw geschud, doch vanuit het diepste lijden heb ik het u meegedeeld - ik, die mij iedere dag, ja elk uur, ieder ogenblik volkomen afhankelijk voel van vrije genade en ontfermingen Gods, ja dagelijks voor Zijn genadetroon kruip als een worm in het stof.”

antipiëtist?

En nu is er opnieuw een tweetal bundels met publicaties van zijn hand op de markt verschenen. Ik ben er erg dankbaar voor. Ze kwamen beide bij uitgeverij De Groot Goudriaan te Kampen uit. In een stijlvolle uitvoering. Wie ze naast elkaar ziet, krijgt de hoop dat het ’t begin van een nieuwe reeks van Kohlbrugge-uitgaven zou mogen zijn. Van dit oude goud hebben we nooit teveel.

Wel moet me vooraf iets van het hart. Bij het lezen van de stofomslag van beide boeken heb ik flink mijn wenkbrauwen gefronst. Kohlbrugge wordt hier geïntroduceerd als een theoloog “met een sterk antipiëtistische inslag.” Terwijl er verder nog op wordt gewezen dat zijn theologie “o.a. bij Karl Barth grote waardering gevonden” heeft. Ik vraag me af: wat bedoelt de uitgever met deze sterk eenzijdige - en door hun eenzijdigheid onjuiste - opmerkingen? Wil hij soms - naast het traditionele publiek van Kohlbrugge-lezers dat deze boeken toch wel koopt, naar hij menen zal - nog een andere stroom van kopers aan zich binden? Namelijk uit de wat minder bevindelijke hoek van kerkelijk Nederland?

Was Kohlbrugge een antipiëtist? Ik herinner me dat jaren geleden wijlen prof. S. van der Linde eens iets geschreven heeft over de strijd van Kohlbrugge tegen het religieus subjectivisme. Hij wees daarin - terecht! - aan dat Kohlbrugge elke bevinding die niet uit het Woord van de Heere opkwam, afwees. De bevindingen van Gods heiligen hebben bij Kohlbrugge ook geen eigenstandigheid buiten Christus om. Alles wat niet uit het geloof is, is bij Kohlbrugge ‘vlees’ en dat kan voor God niet bestaan. Maar daarmee is hij nog geen antipiëtist. Ook de inhoud van deze twee nieuwe boeken laat weer zien dat Kohlbrugge een beoefenaar was van de pietas, de ware Bijbelse vroomheid.

Tot de uitgaaf van deze twee nieuwe Kohlbrugge-delen heeft een tweetal niet-theologen, althans niet van professie, het initiatief genomen. Het zijn de heren H. Boele en T. van Es, collega’s in de medische sector. In de kring van Kohlbrugge’s vrienden hebben zij inmiddels een bekende naam. Regelmatig publiceren zij over de prediker van Elberfeld. Hun toewijding aan diens geschriften en hun kennis van manuscripten en oude drukken heeft deze twee bundels opgeleverd. Eén van die boeken bevat een aantal preken over de Psalmen en draagt daarom de titel ‘Gouden kleinood’, genoemd naar het opschrift boven enkele andere Psalmen. Ik zou ook deze predikaties zelf als gouden kleinoden willen typeren, omdat ze het goud van Gods heilsopenbaring in de Psalmen als het ware uitgeven in kleine gouden pasmunt. Laat de gestalte van deze preken gering en menselijk zijn, het gehalte is dat van puur en zuiver goud!

Toevlucht

Ik begin nu even met dat andere boek. Het heeft ook al zo’n mooie titel: ‘Toevlucht’. Het bevat een twaalftal kleine geschriften van Kohlbrugge waarvan een deel nog nooit in druk verschenen is. Er is een thema dat alle twaalf verbindt: de Heilige Schrift. Terecht wordt er in het Woord vooraf op gewezen dat Kohlbrugge een theoloog van het Woord was. “De betrouwbaarheid daarvan staat voor hem zo vast, dat hij in veel gevallen de zoekende en bekommerde zielen geen betere raad weet te geven dan zich te verlaten op dat Woord.” De inhoud van dat Woord is Hij die wordt genoemd: het vleesgeworden Woord, Christus Jezus, de openbaring van Zijn heilige Vader.

Eén van de hoofdstukjes bevat een kort fragment onder de titel ‘Wet en Evangelie’. Kohlbrugge geeft daarin de geestelijke betekenis van Gods Wet aan, namelijk dat overtreding van die Wet er niet alleen is als we ons niet aan de letter ervan houden. De wortel van de zonde is in ons hart te vinden. Even kort en bondig is Kohlbrugge als het gaat om de inhoud van het Evangelie. “Wat is geloven?”, zo vraagt hij. En dan luidt het antwoord: “Het voor waar houden van Gods Woord, met de goede belijdenis dat het waarachtig is en een zich verlaten op dat Woord.” In het vervolg van deze ‘definitie’ verwijst hij naar de geschiedenis van het volk Israel dat door hun ongeloof het beloofde land niet binnen mocht. Slechts de twee verspieders Jozua en Kaleb hadden op de Heere vertrouwd. En dan maakt hij een wat merkwaardige, maar diep geestelijke toepassing die zo heel typerend voor Kohlbrugge is: “Jozua betekent hetzelfde als Jezus, en Kaleb betekent in het Nederlands: hond. Het is toch eigenaardig, dat deze twee bijeen gevoegd zijn, en dat verder niemand in Kanaan is gekomen. Jozua en een hond in Kanaan; Jezus en een moordenaar in het Paradijs. Overal dezelfde prediking aan de moedelozeni”

Deze bundel besluit met een brief die Kohlbrugge in maart 1844 schreef aan zijn vriend Johannes Drost. Hij geeft daarin een stukje van zijn eigen geestelijke biografie weer. Hij doet dat onder het thema van de oude en de nieuwe mens. Het is werkelijk een kostelijke brief, vol van geestelijke lessen! Zo zegt hij over zichzelf bijvoorbeeld het volgende - en weer is er die typerende bondige, paradoxale zegswijze: “Omdat ik van mijn eigen niets heb, heb ik alles. Omdat ik niets weet, weet ik alles. Omdat ik niets kan of vermag, vermag ik alles in Christus, die mij in Zich machtig maakt tot alle dingen, ‘s Mensen hoogmoed is oorzaak van klagen over alles. Die waarachtig verloren is, het gaat hem om God, en hij is behouden en smaakt en ervaart en looft de zaligheid Gods, de naam onzes Heeren Jesu Christi te midden zijner verlorenheid.”

Gouden kleinood

Nog even terug naar de andere bundel, die over de Psalmen. Veel van Kohlbrugge’s preken zijn in de loop van de jaren in druk uitgekomen. Zo is er bijvoorbeeld de bekende serie boeken onder de titel ‘Twaalf twaalftallen’, nog recent herdrukt. Hier betreft het predikaties die voor het laatst aan het eind van de 19e eeuw in brochurevorm zijn uitgekomen. Ik moet één uitzondering maken: de vier opgenomen preken over Psalm 23 zijn onlangs ook bij uitgeverij Den Hertog te Houten verschenen, in een apart bundeltje. Je vraagt je af: wisten de heren uitgevers niet van elkaar of wilde de één de ander voor zijn? In ieder geval: verspilling van energie en een extra kostenverhogende factor, lijkt me. Een onnodige doublure!

Overigens, de inhoud van deze preken is het wel waard dat er dubbele aandacht aan wordt besteed. Ik citeer een enkel woord uit deze Herderspsalm. “Waarlijk, Hij weidt Zijn schapen niet op een magere weide, maar bij Hem is overvloed van fris, groen en mals gras dat nooit oud of dor wordt en welig opgegroeid is, zodat het schaap zich daarin bevindt als in een zekere woning. Want Zijn troost maakt veilig en rustig, schept vrede en een vrolijk hart, zodat men wel zeggen kan: Hij doet mij nederliggen in grazige weiden. Voorwaar, een grazige weide is Zijn dierbaar Evangelie.”

U begrijpt het al: een hartelijke aanbeveling van deze boeken! Ik voeg er een dringend advies bij om ze te lezen en tot uw geestelijk eigendom te maken. Geschriften als deze maken jaloers en doen hunkeren naar de bevatting van “de liefde van Christus die de kennis te boven gaat” [Efeze 3].

N.a.v. H.F. Kohlbrugge, Toevlucht. Vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door T. van Es. Uitgeverij De Groot Goudriaan te Kampen. Gebonden. ISBN 90-6140894-6. 128 pag. Prijs €16,90.

H.F. Kohlbrugge, Gouden kleinood. Vertaald, ingeleid en van aantekeningen voorzien door H. Boele. Uitgeverij De Groot Goudriaan te Kampen. Gebonden. ISBN 90-6140893-8. 224 pag. Prijs €21,50.

Genoemd: Dr. H.F. Kohlbrugge, In grazige weiden. Vier preken over Psalm 23. Uitgeverij Den Hertog te Houten. Gebonden. ISBN 90-3311800-9. 73 pag. Prijs 10,50.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen