Gij zult niet doodslaan! - En ons leger dan?

(2)

Toen en nu

Sinds de val van het eerste mensenpaar, de afval van de Schepper van alle leven, is deze toestand onder de mensen aanwezig. Het kwaad moet soms met dodelijk geweld gekeerd worden willen er niet nog veel meer doden vallen.

In Romeinen 13 is vanwege de zich steeds uitbrekende boosheid van mensen ten koste van de levens van de medemensen gesteld, dat de overheid, als dienaresse Gods, het zwaard niet tevergeefs draagt. Het zwaard om te doden, maar in handen van de overheid om de onderdanen te beschermen en de kwade machten te beteugelen. Het zwaard om meer doden te voorkomen! Vanuit de verantwoordelijkheid van de overheid nu voor de bescherming van de onderdanen hun veiligheid, vrijheid en mensenrechten, onderhouden wij een politie-apparaat en een leger en dienen daarin vrijwilligers als beroeps, maar ook dienstplichtigen voor kortere tijd.

Synode N.H.K.

De synode van de Hervormde Kerk heeft zich uiteindelijk op het standpunt geplaatst dat de kernwapens de wereld uit moeten, om te beginnen uit Nederland. Het dienen in een leger met kernwapentaken kan niet goed christelijk zijn. Ook de synode van de Gereformeerde Kerken heeft gesteld: Kernwapens zijn uit de boze.

Doorslaggevend bij deze standpuntbepaling zijn geweest de volgende overwegingen:

a. Het doel van deze middelen wordt door het gebruik van de middelen doelloos. Vrede en veiligheid, vrijheid van mensenrechten is het doel. De middelen om deze doelen te beschermen en verdedigen zijn bij gebruik zo allesvernietigend vanwege de kettingreactie die zij oproepen, dat alle mensen gedood worden en het leven op aarde onmogelijk wordt.

b. Dit soort wapens maakt bij gebruik geen onderscheid meer tussen „bozen en goeden" (Rom. 13), vernietigt flora en fauna, ruïneert de schepping en werkt eeuwenlang dodelijk na door de blijvende straling.

c. Dc bedreiging van het gevaar van deze wapens is groter dan de dreiging van dictaturen (de communistische in het bijzonder). De vijand van nu zijn de wapens en niet de mensen.

Bezwaren

Het is goed dat onze synode de afschuwelijke verschrikking van de atoomwapens ter overdenking en bespreking heeft gesteld. Toch is de synode een weg opgegaan, die de kerk niet past. Het al of niet eenzijdig afschaffen van kernwapens, het al of niet moderniseren van het arsenaal en het aantal te verwijderen of te plaatsen kernwapens, deze problemen zijn een politieke aangelegenheid waar de verschillende politieke partijen hun programma voor hebben. Binnenkort zijn de verkiezingen. In feite doet de synode nu een politieke keuze: Het christenzijn kan alleen volwaardig zijn als men van mening is dat de kernwapens uit Nederland verwijderd moeten worden. Hiermede verwordt de synode tot een politieke partij en zit ze in de mechanismen van deze cultuur opgesloten.

Bovendien is de kernwapenproblematiek maar één symptoom van een verworden cultuur. Een kerk heeft profetisch te spreken van het nieuwe Rijk Gods en de kern van de verwording van de huidige cultuur bloot te leggen. Nu wordt één enkel symptoom als een allesbeheersend probleem aangepakt op een zeer eenzijdige wijze, die soms politieke partijen in de kaart speelt.

De stellingname van de synode is daarom ook eenzijdig omdat er aan getwijfeld wordt dat zij, die aan de ontwikkeling en modernisering van deze wapens werken en in het apparaat om ze eventueel te kunnen gebruiken meewerken, dit doen vanuit de oprechte overtuiging dat dit het enige middel is om oorlog — dus ontelbare doden — te voorkomen en vrede te bewaren in een zo verworden cultuurfase als die wij nu beleven. Deze oprechte overtuiging geeft christenen de motivatie om juist vanuit het besef en de roeping wat hun van Gods wege te doen staat in het leger mede te werken. Tot nu toe heeft de geschiedenis na de tweede wereldoorlog hen in het gelijk gesteld.

Tevens ziet de synode d'e verschrikking van een „gewone" oorlog, die na de verwijdering van onze kernwapens zal uitbreken, over het hoofd.

Ook wordt te hoog opgegeven van de voorbeeldwerking van het afschaffen van de kernwapens van onze kant. De hardnekkigheid van het machtsstreven van de Sovjet-Unie en het niet ontvankelijk zijn voor het voorbeeld van afschaffen, worden niet gewogen.

Ook wordt de leefsituatie onder het regiem van een communistische dictatuur te gemakkelijk met het lijden om Christus' wil gelijk gesteld. Voor onszelf is dit misschien nog wel op te brengen, maar ons nageslacht en ons volk zullen grotendeels van de wezenlijke noties van het geloof onkundig blijven, omdat dan het geloof alleen maar een zaak van de binnenkamer kan zijn. Van de wezenlijke taak van de kerk, nl. de inwendige en uitwendige zending, zal niets meer waar gemaakt kunnen worden. Zie de situatie nu in de Oostbloklanden. Daar geldt bovendien voor onze jongeren drie jaar dienstplicht met regelmatig herhalingsoefeningen in een leger, dat een ideologie dient en beschermt die a-theïstisch is. Dat leger heeft agressie in 't vaandel en werkt met evenzeer dodelijke nucleaire wapens. Dan zal er geen beroep op een wet gewetensbezwaren mogelijk zijn.

Mijn grootste bezwaar is dat op deze wijze door de synode politici en militairen in een positie terecht komen, waarin ze onvoldoende pastoraal worden opgevangen.

De synode is te weinig pastoraal begaan met de leden van de gemeente van Christus, die in deze „frontposities" naar hun christelijk geweten oprecht de Heere God willen dienen in het leger.

Het toch al bestaande gevoel er buiten te staan als militair in het volk en de christelijke gemeente wordt daardoor versterkt. Velen keren de kerk de rug toe. En als er zijn die door deze stellingnname van de synode het leger uitgaan, hoe vangt de kerk deze leden dan op? Ook sociaal en financieel ?

Dienstweigeren en ontslag nemen?

Het is zaak dat elke dienstplichtige van te voren overweegt of hij een beroep moet doen op de wet gewetensbezwaren en kiezen voor vervangende dienst, die een aantal maanden langer duurt.

Als een recruut bij mij komt omdat hij gewetensbezwaren krijgt om mee te werken aan een apparaat vol dodelijk geweld, dan zal ik hem helpen alsnog een beroep op die wet te doen.

Als een beroepsmilitair op grond van gewetensvolle overweging om Christus' wil niet langer kan dienen en ontslag gaat nemen met alle gevolgen van dien, zal ik hem bijstaan.

Wel laat ik in die gesprekken duidelijk doordringen dat niemand „schone handen" heeft. Dat er onder ons de democratische vrijheid heerst om aan het geweten gehoor te geven is mede te danken aan diegenen, die het apparaat dat deze vrijheid openhoudt en beschermt paraat houden.

Als iedereen deed als de gewetensbezwaarde, dan zouden we spoedig onder een dictatuur zitten, die maar één criterium kent voor goed en kwaad: wat is het belang van de partij en wat niet. De gewetensbezwaarde zal dan niet erkend worden en moeten dienen in het leger van die partij.

Afweging

Als christen verwond je je dagelijks aan de gebrokenheid van het bestaan. In deze bedeling zijn de machten van het kwaad steeds in ons en buiten ons bezig. Dodelijke wapens heeft de mens zich verworven. Wapens die voor kwade of goede doeleinden worden ingezet. De nucleaire wapens zijn zo allesvernietigend geworden, dat ze gebruiken eigen ondergang, ja de vernietiging van

de hele schepping betekent. De wederzijdse afschrikking maakt gebruik van deze wapens onzinnig, omdat ze bij de huidige balans van verschrikking tot vernietiging van de tegenstander maar ook van zichzelf leiden. De balans verbreken door eenzijdige ontwapening lokt de wederpartij uit ze te gebruiken om een conventioneel slagveld te voorkomen.

Als christen kom je hier niet uit. We zijn geroepen in deze wereld te staan. Je weet van het Rijk van God en de vrede, die alle verstand te boven gaat. Maar deze cultuur zit zo vol met de dreiging van een allesomvattende dood dat je je machteloos voelt. Toch mag ons dat niet uit het veld slaan en doen vluchten in wereldmijding. Ook in een klooster neem je je eigen boze hart mee. Je onttrekken aan de samenleving met al zijn gebrokenheid zou de meest onverantwoorde en zondige daad zijn.

Het weten van de uiteindelijke doorbraak van Christus' Rijk en dat deze cultuur haar einde vindt in de grote crisis en dat de machten machteloos zijn onder de macht van Christus mag ons vrij maken van angst. De diepste werkelijkheid van de belofte „Gij zult niet doden" ligt vast in het rijk van vrede en gerechtigheid, van liefde en overgave in Christus, dat er is en komen zal.

Ondertussen moeten we kiezen. Wel een leger, geen leger, wel gewone wapens of geen wapens, wel nucleaire wapens of geen. Ieder zij hier in zijn eigen gemoed ten volle verzekerd, hoe de keuze dan ook uitvalt.

Wie kiest voor dienen in .het leger, kan dat om Christus' wil alleen doen om méér doden te voorkomen en er aan meewerken dat het geweldsapparaat alleen gebruikt wordt om nog erger doden te voorkomen of paal en perk te stellen.

Ons leger heeft deze doelstelling. Om dat blijvend waar te maken zal het paraat, gevechtsklaar moeten zijn. Dit duurt totdat alle machten daadwerkelijk in het nieuwe Rijk van Christus onttroond zijn. Tot zolang hebben wij mensen nodig, die in het leger gestalte geven aan de gehoorzaamheid, aan het gebod „Gij zult niet doden" door het doden te leren, er mee te dreigen en als het nodig is — God verhoede het — daadwerkelijk te doden.

Geestelijke verzorging

Mensen die in zulk een tegenstrijdige en gebroken situatie moeten werken hebben geestelijke verzorging, pastorale begeleiding nodig. Het leger is een uitgesproken aparte gemeenschap, met een eigensoortige manier van samenleven. Daarom hebben de kerken al vele jaren speciaal voor de taak van de geestelijke verzorging in het leger hun dienaren beroepen en afgestaan. Ook de Hervormde Kerk blijft dat doen, ondanks het synodale rapport over de kernwapens. Die geestelijke verzorging dient van binnenuit, van het doorleven en meebeleven van de dagelijkse taken en spanningen uit die de mensen in het leger meemaken, te geschieden. Anders slaat die geestelijke verzorging nergens op. Daarom ben ik para-commando met de para-commando's geworden. Voor ieder mens blijft dit werk een innerlijke tegenstrijdigheid opleveren. Ook voor de predikant die ik ben. Toch is dit voor mij in het grensgebied van kerk en wereld de wijze waarop ik mijn gezonden-zijn van Christuswege beleef.

Slot

U begrijpt dat een gewetensvolle christenmilitair en vooral de diensplichtigen, maar ook hun predikanten, het in deze tijd niet gemakkelijk hebben.

Daarom tot slot een dringende vraag aan al de gemeenten van Christus om de mensen in dit werk te dragen in de belangstelling en liefde, die van een levende gemeente verwacht mag worden. Vooral de voorbede geeft daaraan gestalte.

Ds. C. Baas, legerpredikant

bij het Korps Commando Troepen, Roosendaal

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen