RECENSIES

De Bataafse Revolutie van 1 795 is een beslissend keerpunt geweest in de Nederlandse geschiedenis. Dat is de stelling die als een rode draad door het boek heen loopt. In de achttiende eeuw raakte Nederland economisch, militair en bestuurlijk verzwakt. De macht was in handen van rijke regenten, die op hun beurt weer gemanipuleerd werden door de prins van Oranje, Willem V. De roep om staatkundige vernieuwing werd luider en vond weerklank in de ideeën van de Franse revolutie: vrijheid, gelijkheid en broederschap. Wat in Frankrijk bloedig gebeurde, vond in Nederland op vreedzame wijze plaats: het oude regime werd verdreven, en voortaan was het volk soeverein. De achterliggende gedachte stoelde op het

Verlichtingsdenken: als de mens goed is, gaat het ook goed. In principe heeft de mens dus het vermogen om zichzelf gelukkig te maken, als hij zijn verstand maar gebruikt. Het probleem is echter, dat veel mensen dat niet doen. Daarom moeten mensen worden opgevoed tot deugdzame burgers. Het onderwijs, dat voorheen een nauwe betrekking met de Hervormde Kerk had, werd nu staatsonderwijs. Op deze openbare scholen werd de Bijbel weliswaar niet geweerd, maar werd slechts gezien als een extra element, waarmee kinderen de deugd kon worden geleerd. Als je je verstand gebruikt, kun je inzien dat de Bijbel hetzelfde zegt als wat redelijk is. Om die reden is lange tijd door de Kerk niet gezien hoe revolutionair deze stille revolutie was. Pas in de loop van de negentiende eeuw kwam door de schoolstrijd het echte verschil naar boven: de revolutie of het Evangelie! Mèt de schoolstrijd kwam tegelijk de partijvorming op. Om die reden wordt de Bataafse revolutie door Van Deursen de 'moeder van de verzuiling' genoemd. Behalve tot de verzuiling heeft zij ook geleid tot de huidige parlementaire democratie. En om niet meer te noemen: in onze tijd zitten we met de brokstukken van de revolutie.

Niet meer de Bijbel, maar het menselijk verstand is de norm voor het handelen. In de achttiende eeuw werden christelijke deugden als 'redelijk' beschouwd; tegenwoordig is dat het zelfbeschikkingsrecht: ik maak voor mezelf uit wat goed is en wat niet.

Prof. Van Deursen heeft ook in deze brochure laten zien dat hij in twee opzichten meesterlijk kan schrijven:

In de eerste plaats weet hij de lezer mee te nemen in zijn gedachtengang. Hij leidt je van stap tot stap in in het onderwerp, zodat je ook als leek de indruk krijgt dat je begrijpt waar het over gaat. In de tweede plaats weet hij schijnbaar onbelangrijke details in een groter verband te plaatsen. Eén voorbeeld: in de schoolwet van 1806 wordt een nieuw vak ingevoerd: vaderlandse geschiedenis. De bedoeling van dit vak is, om uit de geschiedenis van ons eigen land te leren wat de oude vaderlandse deugden, zoals soberheid, eerlijkheid, eenvoud, en trouw, zijn.

ledereen die geïnteresseerd is in onze tijd, in het probleem van de verzuiling, in de politiek, of in de geschiedenis kan ik aanraden de brochure aan te schaffen bij onderstaand adres. Je kunt trouwens ook donateur worden, waardoor je elk jaar twee of drie van dergelijke brochures ontvangt. Dat kost (minimaal) ƒ 12, 50 per jaar. Het adres luidt: Willem de Zwijgerstichting, Postbus 10049, 7301 GA Apeldoorn, (055) 5212900.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen