SUPERVISIE VOOR PREDIKANTEN

De ouderling heeft al vaker geconstateerd dat er bepaalde momenten zijn in de kerkenraadsvergaderingen dat het gesprek vastloopt tussen de kerkenraad en de predikant. Als er een vraag of opmerking is die te maken heeft met het functioneren van de predikant, trekt deze zich terug en gaat zich steeds meer verdedigen. Een open gesprek is niet meer mogelijk. De ouderling vraagt zich af wat ze kunnen doen om uit deze cirkel te komen.

In het jaarlijkse functioneringsgesprek met het moderamen geeft de predikant (na lang aandringen van zijn vrouw) met moeite aan dat het water hem aan de lippen staat. Hij is niet meer tevreden over zichzelf en zijn werk. Hij voelt een enorme werkdruk en merkt dat hij steeds meer last krijgt van allerlei Machten. Hij voelt zich vaak gestresst en neerslachtig en heeft het gevoel in een negatieve spiraal te zitten. Hij legt de broeders voorzichtig de vraag voor of professionele hulp inschakelen mogelijk zou zijn.

PREDIKANTEN EN BEGELEIDING

Wat kan professionele begeleiding betekenen voor predikanten en kerkenraden? De achtergrond van deze vraag vormt de constatering dat steeds meer predikanten vastlopen met zichzelf en/of hun gemeenten. Stressgerelateerde klachten en burn-out komen steeds vaker voor. Soms lopen conflicten tussen gemeenteleden, kerkenraden en predikanten zo hoog op dat losmaking nog het enige antwoord is. De zaken die aangemeld worden bij de generaal-synodale vertrouwenscommissie vormen het topje van de ijsberg.

We leven in een tijd waarin er veel van mensen wordt gevraagd. Men moet op veel terreinen in het leven topprestaties leveren. Dat geldt ook voor predikanten. Naast elke zondag preken moet hij, net als een maatschappelijk werker, iemand zijn die kan luisteren naar de problemen van de gemeenteleden en daarin kan begeleiden; een mediator die om kan gaan met conflicten en daarin kan bemiddelen; een manager die leiding kan geven aan de kerkenraad en de gemeente. Daarnaast moet hij óók nog zichzelf kunnen aansturen.

Het is duidelijk dat er oog moet komen voor de psychologische en communicatieve aspecten van het predikantschap. Zoals een predikant het verwoordde: ‘Ik ben 6 jaar theologisch geschoold en opeens werd er van mij verwacht dat ik letterlijk overal sprak, een woord klaar had, me presenteerde, problemen oploste, klaar stond voor iedereen die een beroep op mij deed of dat ik zelfs al voorvoeld had dat iemand mij nodig zou kunnen hebben en dat alles in één werkweek. Ik kreeg het er vaak Spaans benauwd van. Het heeft me jaren en veel slapeloze nachten gekost om hierin mijn eigen weg te vinden.’

De vraag naar professionele begeleiding van predikanten neemt toe. Er zijn verschillende vormen van professionele begeleiding zoals supervisie, coaching, werkbegeleiding en intervisie. Sommige begeleidingsvormen lijken qua aanpak en inhoud op elkaar. Ik wil u kennis laten maken met supervisie als vorm van deskundigheidsbevordering omdat die bij uitstek geschikt is voor predikanten.

WAT IS SUPERVISIE?

Supervisie is een intensieve vorm van begeleiding waarin het persoonlijk functioneren van de predikant centraal staat. Specifiek voor supervisie is het leren te reflecteren op de eigen ervaringen, zodat de supervisant (predikant) zich bewust wordt van zijn voelen, denken en handelen in bepaalde situaties. Door het inzicht hierin ontstaat er ruimte om te leren op een andere (effectievere) manier met deze situaties om te gaan. Supervisie daagt de predikant uit te leren in de spiegel te kijken.

Thema’s die regelmatig aan de orde komen in de supervisietrajecten zijn:

• omgaan met verantwoordelijk voelen en verantwoordelijk zijn;

• leren de verantwoordelijkheid bij de ander te laten;

• balans vinden in zorgen voor jezelf en zorgen voor anderen;

• leren omgaan met je eigen kwetsbaarheid;

• leren omgaan met kritiek, conflicten en crisissituaties;

• grenzen aangeven, nee zeggen;

• balans tussen werk en privé;

• hoe om te gaan met claimende en eisende gemeenteleden;

• zelfsturing, timemanagement en planning;

• stress en werkdruk;

• leren omgaan met de verschallende krachten en belangen binnen een gemeente, kerkenraad, classis.

WAAROM IS SUPERVISIE ZINVOL VOOR EEN PREDIKANT?

In dit mensgerichte en dienstverlenende beroep waartoe men zich door God geroepen weet, moet je het (naast alle theologische bagage) vooral hebben van wie je zelf bent als persoon. Met andere woorden; naast het kennen van de Here moet je ook jezelf kennen. Je bent zelf immers het instrument, ook al werkt de Heilige Geest door je heen. Dat vraagt veel van de persoon. Het betekent dat je niet alleen weet moet hebben van verschillende communicatieprocessen, gesprekstechnieken en hulpverleningsmethodieken, maar dat je daarnaast vooral ook zicht dient te hebben op de vraag hoe je communiceert met jezelf en je omgeving. Je bewust worden van het effect van je gedrag op jezelf en de ander. Jezelf leren kennen met al je kwaliteiten, valkuilen, patronen, blokkades, kracht en onmacht.

Bijvoorbeeld: hoe komt het dat ik steeds last heb van die ‘eisende’ mevrouw, die kritische ouderling waarbij ik altijd het gevoel heb dat ik het nooit goed doe? Wat maakt dat ik zo hard werk om het iedereen naar de zin te maken? Hoe komt het dat het me niet lukt me aan mijn planning te houden?

Op zoek gaan naar de antwoorden betekent dat je vroeg of laat uitkomt bij je eigen geschiedenis, je wortels in het gezin en de familie. Het betekent zicht krijgen op personen, gebeurtenissen en denkbeeiden die belangrijk en vormend zijn geweest in je leven. De geschiedenis kun je niet veranderen. Je kunt leren om pijn en verdriet een plaats te geven waardoor blokkades en patronen opgelost worden. Er kan groei komen als professional en als mens. Als de predikant met plezier zijn werk doet, zijn gaven en talenten optimaal in kan zetten, dan is dat in het belang van alle betrokkenen.

INZETTEN VAN SUPERVISIE

Helaas wordt supervisie vaak pas ingezet als er al problemen zijn. Ik wil een warm pleidooi houden om het niet zover te laten komen.

Kerkenraden kunnen de zorg voor hun predikant uitbreiden door ze op tijd een supervisietraject aan te bieden bijvoorbeeld:

• als er signalen zijn ten aanzien van storingen in de communicatie met predikant en kerkenraad en/of gemeenteleden;

• als er signalen zijn van de predikant die duiden op oververmoeidheid, werkdruk en stressgerelateerde klachten;

• aan jonge predikanten die in hun eerste gemeente komen. Zij moeten zich leren handhaven in een sociaal krachtenveld. Bovendien moeten zij zich persoonlijk ontwikkelen in de rol van predikant;

• vanuit de visie dat predikanten ook deskundigheidsbevordering nodig hebben op het gebied van hun persoonlijke en professionele ontwikkeling. Zoals dat van alle professionals in de samenleving verwacht wordt met een verantwoordelijke en leidinggevende functie.

Vanuit mijn ervaring als begeleider kan ik verteilen dat het telkens weer geweldig is te zien dat God supervisie gebruikt om mensen te laten groeien en ontwikkelen in wie ze zijn als predikant en als mens om ze zodoende nog meer tot zijn en hun doel te laten komen.

Met toestemming van de predikant die een supervisietraject heeft gevolgd geef ik hieronder zijn ervaringen weer.

EEN PERSOONLIJKE IMPRESSIE VAN SUPERVISIE

Mijn zorg.

Als beginnend predikant kreeg ik te maken met een kwestie die invloed had op de gemeente en mijzelf. Ik merkte dat ik geneigd was oplossingsgericht te handelen en moeite had met de relationele aspecten van communicatie. Wanneer ik emotioneel geraakt werd, had ik de neiging me terug te trekken en als er een confrontatie dreigde mijn verantwoordelijkheid te ontlopen. Bij claimend gedrag vond ik het moeilijk afstand te nemen en mijn grenzen aan te geven. Ik liet kritiek en verwachtingen bij mezelf binnenkomen en kon moeilijk onderscheiden wat van mijzelf en van de ander was. Het ontbrak mij aan strategie.

Mijn supervisietraject.

Na de intake werd de uitgangspositie omschreven. Ik moest voor elke sessie een werkinbreng en reflectieverslag schrijven over een casus (situatie) die mij bezighield. Ik moest reflecteren op de situatie, mijn houding en gedrag. Niet altijd gemakkelijk. Je wordt opnieuw bepaald bij moeilijke en emotionele momenten. Toch is het al een leerzaam proces, want je beleeft bij het schrijven al een stukje verwerking. Tijdens de sessies ontstond er met behulp van bepaalde modellen inzicht in oorzaak en gevolg van de ingebrachte situaties. Met de nieuwe inzichten moest ik aan de slag. Tot mijn grote verrassing ontdekte ik al snel dat het werkte en wel naar twee kanten. De gesprekspartner voelde zich veilig en betrokken en ik was rustig, stabiel en kon situaties weer overzien. De ander overweldigde mij niet meer. Het hielp me om verdiepingsvragen uit het hoofd te leren. Waar het verantwoordelijkheden betrof, was ik geneigd deze over te nemen, waardoor ik vervolgens flink belast werd. Nu sta ik daar gelukkig heel anders in. Het is voor mij van groot belang te weten dat een ieder zelf zijn verantwoordelijkheid kan dragen.

Mijn verandering

Het effect van supervisie is een positieve ontwikkeling in luisteren, denken, voelen en anticiperen. Ik kan beter observeren, interpreteren en luisteren naar mijn gevoelens om van daaruit te kijken naar mezelf en de ander. Mijn verandering bestaat hierin, dat ik meer overwicht, inzicht, innerlijke rust en vrede heb gekregen in mijn taak als predikant in de gemeente. Ik ervaar dit als een grote zegen voor mijzelf, maar ook voor de gemeente, want die is door mijn Zender aan mij toevertrouwd.

Mevr. Maja Visser-van Loon, lid van de gemeente van ‘s-Gravenmoer, heeft een eigen praktijk voor supervisie (www.majavisser.nl), coaching en training en is adviserend lid van de generaal-synodale vertrouwenscommissie

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen