Spurgeon kende Watts’ liederen

Maar er deden zich ongedacht concurrerende omstandigheden voor, want pa Spurgeon had hinder van ratten en beloofde drie penningen voor elk gevangen dier! Blijkbaar bezat Charles al jong een groot zakelijk inzicht, want hij is nooit aan alle liederen van Watts, een puritein, toegekomen.

De puriteinen
Tot de Engelse protestanten waarmee wij ons geestelijk verwant voelen, behoren de puriteinen. In de 16e en 17e eeuw wilden zij leven overeenkomstig de leer van de Reformatie. Helaas ontstond er na 1690 onder hen verwijdering. Sommige puriteinen hingen de leer van Arius aan en dwaalden dus over de Drieeenheid.
Anderen koesterden antinomiaanse gevoelens: de wet was voor hen van weinig betekenis. Zij zeiden dat Christus de mens van de regel der wet had verlost en benadrukten geloof en liefde. In ds. Richard Baxter vonden deze antinomianen een krachtig bestrijder.
Nadat de storm aanvankelijk gestild leek, laaide die weer op toen preken van de antinomiaan Crips waren herdrukt. Baxter betrad opnieuw het strijdperk, terwijl Watts, een overtuigd aanhanger van de Drieeenheidsleer, de ariaanse opvattingen van andere puriteinen bestreed.

Het gezin Watts
Wie was Isaac Watts eigenlijk? Hij werd op 17 juli 1674 geboren in de Engelse havenstad Southampton. Zijn vader, ook een Isaac, werkte daar als kleermaker en privé onderwijzer. Watts sr. stond bekend als een begaafd docent en ontving zelfs leerlingen uit verre, Engelse kolonies. In die tijd werden allen die zich van de staatskerk afscheidden - dissenters - hevig vervolgd.
De puritein Watts ging ook tot de afscheiding over. Tweemaal zat hij gevangen om zijn overtuiging. Als zijn vrouw, Sarah, een afstammeling van een hugenotenfamilie, op de stoep voor de gevangenis zat, hoorde hij in de cel de pasgeboren Isaac huilen. Later kocht hij een huis, dat tot 1737 van de familie bleef, maar in de Tweede Wereldoorlog onherstelbaar werd vernield. De school die de kleine Isaac bezocht, is inmiddels in een nieuw gebouw gehuisvest.
Een belangrijk deel van zijn opvoeding en scholing (zoals lessen Latijn) ontving Isaac van z’n vader. Toen hij twee jaar was, overleed zijn moeder, waarna vader Watts hertrouwde. Isaac was de oudste van acht kinderen. De traditie volgend zijn hun namen in de familiebijbel genoteerd. Bijbelse geschiedenis werd thuis op originele wijze aangeleerd, met behulp van Delftsblauwe haardtegels, waarop religieuze taferelen afgebeeld stonden. Reeds als kleuter vreesde Isaac de Heere.
Vader Watts hechtte aan zijn stille tijd. Als er dan iemand aanklopte, moest de huisknecht zeggen dat z’n meester tijdens het gebed niet gestoord wilde worden. Na de maaltijd werd uit de Bijbel voorgelezen. Op een keer was alle aandacht weg, want er liep een verdwaalde muis over een touw dat in de kamer hing. Die trok natuurlijk alle aandacht van de kinderen. Isaac had als jongen al dichtersgaven en schreef onmiddellijk een versje over dit vermakelijke incident.
Ook de natuur fascineerde hem. Diep was hij onder de indruk van een komeet, die in 1680 aan de hemel schitterde. Op jeugdige leeftijd wenste Isaac graag te leren en verlangde ernaar boeken te bezitten.

Kerkelijke ontwikkelingen
De woning van Watts stond bij de St. Michaels kerk, nu het oudste gebouw van Southampton. Het gezin behoorde aanvankelijk tot deze parochie. In augustus 1662 verlieten echter meer dan 2000 predikanten, waaronder Watson, Flavel, Alleine en Ambrose, de Anglicaanse kerk. Zij konden zich niet verenigen met de invoering van het bisschoppelijk stelsel en de liturgie van het Book of Common Prayer.
Zij vonden dit te ‘rooms’. Ook de predikant van de St. Michaels, Gyles Say, vertrok, gevolgd door vader Watts. Isaac Watts sr. huisvestte vervolgens in zijn woning een puriteinse huisgemeente, die snel groeide. Daardoor kwam hij, zoals reeds vermeld, in de cel. In 1683 werd hij als gevangene naar Londen getransporteerd.
Pas nadat Willem III in 1688 tijdens de Glorious revolution erin slaagde zijn schoonvader koning James II te verslaan, mochten de dissenters hun eigen kerkgebouwen stichten. Ook te Southampton. Vader Watts werd diaken en bekleedde dit ambt tot zijn sterven. Als Isaac jr. later zijn vader bezocht, kerkte hij in diens gemeente en zal er ook wel eens voorgegaan zijn, want hij studeerde namelijk theologie aan de academie van de afgescheidenen in Stoke Newington.

Watts’ dichterschap
Watts schreef voor hij zes jaar was al gedichten. Zijn wij gewend aan het zingen van Psalmen, in Engeland gebruikt men voor de eredienst liederen. Toen Isaac zijn geboortestad weer eens bezocht, vroeg z’n vader om verzen, aangezien hij ontevreden was over de gemeentezang.
Enoch, een andere zoon, pleitte ervoor om die te publiceren. Uiteindelijk werd Isaac één der bekendste ‘hymnewriters’ (dichters van geestelijke verzen). Allerlei voorvallen inspireerden hem. Zo stond hij een keer op de muur van Southampton, zag het water met aan de overzijde het groene New Forest, en dichtte (vertaald):

Er is een land van louter licht
waar heil'gen heersers zijn.
Nooit gaat de gouden dag daar dicht
in duisternis of pijn.

Men ziet het veld aan de overkant
in groene luister staan,
als Israël 't beloofde land
zag over de Jordaan.

Van 1696 tot 1706 was Isaac Watts jr. huisonderwijzer van de kinderen van sir John Hartopp. De gemeente waartoe deze behoorde, de Mark Lane Independent Church, had voorheen de bekende dr. John Owen als predikant. Toen Isaac daar een keer had gepreekt, begeerde de gemeente hem als voorganger, naast Isaac Chauncy. Officieel bleef hij dat tot zijn sterven in 1748, maar hij was gedurende lange periodes ziek. In 1714 nodigde sir Thomas Abney Isaac Watts uit om op zijn landgoed, Cheshunt in Hertfordshire, te herstellen.
Intussen fungeerde hij er als huisonderwijzer en -predikant. Door lichaamszwakte was Isaac gedwongen zijn emeritaat aan te vragen, maar de gemeente wenste dat hij officieel nog haar predikant bleef. Dat gebeurde, doch hij kon zelden voorgaan. In de dorpskerk is een gebrandschilderd raam dat aan hem herinnert. Het verblijf op Cheshunt heeft Watts gebruikt om gedichten, verhandelingen en boeken te schrijven.

De geschriften van Isaac Watts
In 1705 verscheen een bundel gedichten, Horae Lyricae, gevolgd door Hymns and Spiritual Songs, en in 1719 door een psalmberijming. Voor kinderen kwam uit Divine and Moral Songs for Children. De verzen worden nog gezongen door scholen en koren, zoals “Als ik het wond’re kruis aanschouw, waar Christus stierf, die ’t al volbracht”. “Zingt, gij afgelegen landen, zingt, gij verste volken, zingt!” ”O God, die droeg ons voorgeslacht in nacht en stormgedruis”.
Vele zijn nog niet in het Nederlands omgezet, bijvoorbeeld het kerstlied “Joy to the world, the Lord is come”, “Jesus shall reign, where’er the sun”, of “Come, Holy Spirit, heavenly Dove”. Watts’ religieuze verzen zijn inmiddels alom bekend.
Vroeger prees men ook zijn geschriften over de geografie en de filosofie. Watts schreef een catechismus en van zijn hand verscheen A Guide to Prayer, waarin het gebedsleven aan de orde komt. Hij staat bekend als schrijver van een boek met bijbelse vragen: Kort begrip der geheele schriftuurlyke Historie nevens een vervolg der joodsche zaken. In 1742, dus nog tijdens zijn leven, is al het een en ander in het Nederlands vertaald.
In 1764 kwamen uit De nagelaten werken van den beroemden godgeleerden Isaac Watts: bestaande in eene verhandeling over de burgerlyke en christelyke opvoeding van zoonen en dochteren. In 1770 nog Eerste beginselen van den Godsdienst en bewaarmiddel tegen de zonden en dwaasheden, opgesteld ten dienste van kinderen en jonge Personen.

Watts als theoloog
Watts was een waar evangeliedienaar, maar voor opwekkingspredikers, zoals de gebroeders Wesley of George Whitefield, had hij weinig waardering. Hun zeer gevoelige preken voor de massa, die vaak gepaard gingen met emoties, konden hem niet bekoren. Anderzijds hoopte hij wel op opwekkingen onder het steeds verder van Gods woord afwijkende Engelse volk. Vandaar zijn boek Berichten over opwekking en bekering, uit 1750.
Watts werd in ons land niet in alles positief beoordeeld. Hij zou bijvoorbeeld niet rechtzinnig zijn over de Drie-eenheid. Dat is echter op grond van nagelaten preken niet te bewijzen. Anderen hadden op hem tegen dat hij zich hield aan de toen geliefde Engelse preekmethode van Tillotson en Doddridge. Waarom?
Het gereformeerde Nederland achtte het bedenkelijk dat met name doopsgezinde predikanten deze preekmethode introduceerden. Afgaand op het aantal gedrukte werken behoorde Watts in ons land tot de geliefdste schrijvers. Hij accepteerde, als man met een brede wetenschappelijke belangstelling, een gematigde vorm van de Verlichting.
Misschien mogen we hem wel een aanhanger noemen van de fysicotheologie, die zich baseerde op gegevens uit de natuurwetenschap. Moderne vondsten, resultaten van proeven en ontdekkingen, werden gezien in samenhang met bijbelse gegevens; niet in strijd daarmee. Het was de dure plicht van elk mens om de Schepper groot te maken op grond van wat de wetenschap zoal ontdekte, zo meende ook Watts.

Een vergeten man
De lichamelijk zwakke Isaac Watts overleed op 25 november 1748. Zijn graf treft men aan op de bekende dodenakker van de afgescheidenen in het hartje van Londen, Bunhill Fields. Hij rust er bij bekende auteurs, zoals Owen, Bunyan en de collega-dichter Joseph Hart. Kent men hem in Engeland nog? Nee, eigenlijk is Watts vergeten.
In Southampton, zijn geboortestad, speelt het carillon van het stadhuis na de melodie van de “Big Ben” vaak “O God our help in ages past”. Dat is zijn bewerking van Psalm 90, in Nederland bekend als “O God, die droeg ons voorgeslacht”. De onkerkelijkheid in Engeland is helaas zo groot, dat de tekst van dit lied voor menig Engelsman volstrekt onbekend is.
Achter het stadhuis van Southampton ligt een mooi stadspark, waarin een standbeeld staat van Isaac Watts. Dit is opgericht door de filantroop Lord Shaftesbury. De sokkel maakt duidelijk dat Watts zich niet alleen met preken en dichten ophield. Ook zijn inzet voor de praktische armenzorg en het Engelse onderwijs staan vermeld. Maar zijn betekenis voor het Christendom is nauwelijks nog bekend. Daar staat het Britse volk steeds onverschilliger tegenover…

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen