4. Nochtans van vreugde opspringen

In de wereld is veel ellende. Grote rampen die soms duizenden mensen treffen. Leed dat soms maar een paar mensen treft. Verdriet waar niemand van weet. In dit hoofdstuk wordt stilgestaan bij de tekst Habakuk 3: 17 en 18. Alhoewel de vijgeboom niet bloeien zal, en geen vrucht aan den wijnstok zijn zal, dat het werk des olijfbooms liegen zal, en de velden geen spijze voortbrengen; dat men de kudde uit de kooi afscheuren zal, en dat er geen rund in de stallingen wezen zal; Zo zal ik nochtans in den HEERE van vreugde opspringen, ik zal mij verheugen in den God mijns heils. Wat bedoelt Habakuk daarmee? En hoe kan Habakuk blij zijn in de moeilijke omstandigheden waarin hij verkeerde?

Geen oogst

Het laatste hoofdstuk van de profetie van Habakuk is een lied (zie hoofdstuk 2). Habakuk zingt over de oordelen van God. De gevolgen van de ongehoorzaamheid van )uda (zie hoofdstuk 1) zullen groot zijn. De inval van de troepen van Babel zal een einde maken aan de welvaart van Juda, zo ziet Habakuk. In vers 17 noemt de profeet een aantal van die concrete gevolgen.

Er zal een tijd zijn, zo zegt Habakuk, dat er geen vijgeboom meer zal bloeien. De vijgeboom is een vruchtboom die in het hele gebied van de Middellandse Zee voorkomt. In de Bijbel wordt de boom dan ook vaak genoemd. Zacheüs bijvoorbeeld gebruikte de boom, die zo'n zeven, acht meter hoog wordt, om zich in te verstoppen. In april begint de boom met bloeien: de kleine bloempjes vormen langzaam de vrucht, die drie keer per jaar geplukt kan worden. Voor de bevolking van het oude Israël waren die vijgen heel belangrijk: samen met de olijfboom en de wijnstok was de vijgeboom de belangrijkste vruchtboom.

De vijgen werden vers gegeten of samengeperst tot een grote 'klomp' vijgen om te bewaren. Zieken gebruikten vijgen vanwege de geneeskracht (Jesaja 38: 21). Als Habakuk zegt dat de vijgeboom niet meer zal bloeien, dan is dat niet zomaar iets, maar tekent dat de ernst van de situatie: het land verkeert in een noodsituatie.

Dat geldt ook voor de olijfboom die zal 'liegen'. Ook de olijfboom is zo'n typische boom uit het Middellandse Zee-gebied. Het duurt jaren voor een olijfboom vruchten geeft. Zo'n boom is dan ook een kostbare investering. Vandaar dat oude olijfbomen bijzonder waardevol zijn. De vruchten - de olijven - worden veel gegeten en ook gebruikt voor de winning van olijfolie. Voor een bewoner van het oude Israël was olijfolie onmisbaar. Niet alleen was het een voedingsmiddel, maar de olie werd ook - in een tijd dat er nog geen elektriciteitscentrales en gasleidingen bestonden - als energiebron voor warmte en licht gebruikt. Verder was olijfolie in gebruik als medicijn, bij de balseming van de doden, als schoonheidsmiddel voor huid en haar en als olie voor religieuze ceremonies. Habakuk bedoelt met 'liegen' dat de boom geen vruchten zal voortbrengen. De landbouwer zal teleurgesteld worden, hij wordt als het ware bedrogen in zijn hoop dat de boom vruchten zal voortbrengen.

Niet alleen de twee belangrijkste vruchtbomen zullen vruchteloos blijven, de ellende voor het volk van Juda zal nog veel groter worden. Het vee zal worden weggevoerd: koeien, schapen en runderen. De akkers en landbouwgrond zullen kaal blijven. Een ramp voor een volk dat leeft van veeteelt en akkerbouw. De verwoesting door de legers van de Chaldeeën is volkomen. Want niet alleen tegen het leger van de vijandige volken werd veel geweld gebruikt, maar ook tegen de 'burgerbevolking'. Oorlog leidde vaak tot hongersnood doordat de oogst werd geroofd (Richteren 6: 4). Ook werden met opzet stenen door de aarde geploegd om zo de goede landbouwgrond onbruikbaar te maken. Verder werden paarden verminkt, zodat zij niet meer konden worden gebruikt voor de strijd of arbeid (Jozua 11: 6 en 9; zie ook: kanttekening 8 op Jozua 11: 6).

Blijdschap

Toch mag de profeet zich aan zijn God vastklampen: Alhoewel de vijgeboom niet bloeien zal en geen vrucht aan de wijnstok zijn zal, dat het werk des olijfbooms liegen zal en de velden geen spijze voortbrengen; dat men de kudde uit de kooi afscheuren zal, en dat er geen rund in de stallingen wezen zal, zo zal ik nochtans in den HEERE van vreugde opspringen, ik zal mij verheugen in de God mijns heils (Habakuk 3:17 en 18). Een grotere tegenstelling bestaat bijna niet: oordeel en ellende tegenover vreugde en blijdschap in God.

In de crisis van Juda's volksbestaan vertolkt Habakuk hier het 'nochtans' van het geloof. Hij kan veel verliezen, maar de God van zijn heil, zijn Heiland, houdt de profeet over. Habakuk kijkt zo over de oordelen heen: Al bloeit de vijgeboom niet en al geeft de wijnstok geen vrucht: God verlaat Zijn volk niet.

Habakuk heeft zijn troostlied niet gelijk uit volle borst gezongen. In de verzen voor het 'nochtans' schrijft de profeet dat bij het zien van de ellende zijn buik beroerd werd en zijn lippen beefden. De profeet houdt weinig over, maar toch! Dat nochtans - of dat 'toch' - van Habakuk klemt zich aan de Heere vast. Hij is alles kwijt, maar heeft God overgehouden. God zet voor Habakuk het nochtans van het geloof tegenover alle bezwaren, zonden en ellendigheden. Paulus schrijft: Als droevig zijnde, doch altijd blijde; als arm, doch velen rijk makende; als niets hebbende, en nochtans alles bezittende (2 Korinthe 6: 10).

Oudvaders en puriteinen legden daar sterk de nadruk op, op die zichtbare vreugde. Eén van de oudvaders noemt ergens het 'nochtans' van Habakuk "taal die Gods kinderen in de school des hemels hebben geleerd." De puritein Thomas Watson zegt: "Het is tot eer van God als de wereld ziet dat een christen iets heeft dat hem in alle omstandigheden blijdschap kan geven." Iets dergelijks zei de Engelse predikant john Wall: "De heilige martelaren klapten, terwijl ze midden in de vlammen van het vuur waren, in hun handen van blijdschap, omdat Christus met hen was. Eens zei een martelaar: 'Ik voel niet meer pijn dan of ik op een bed van zachte veren lig,' terwijl hij in de vlammen van het vuur lag. Wat vertroostte Job het meest onder al zijn droevige verdrukkingen? Dit: Want ik weet dat mijn Verlosser leeft (Job 19: 25). Habakuk mocht, hoewel er geen rund in de stal wezen zou, van vreugde in de Heere opspringen, Ik zal mij verheugen in de God mijns heils." Dat 'nochtans van het geloof van Habakuk is nog steeds actueel voor iedereen die gelooft.

'Al zou de vijgenboom niet bloeien'

ï. Al zou de vijgeboom niet bloeien,

geen opbrengst aan de wijnstok zijn,

toch zal mijn beker overvloeien,

want jezus schenkt mij vreugdewijn.

Al draagt ook de olijf geen vruchten,

ontbreekt het koren op het veld,

met Hem heb ik geen kwaad te duchten,

Die zelfs mijn hoofdhaar heeft geteld.

2. Al loopt geen schaap meer Th de weide

en staat geen rund meer in de stal,

toch zal ik mij in Hem verblijden,

Die is, Die was en komen zal.

Hij maakt mijn voeten als der hinden,

zodat ik op de hoogten treed,

'k zal mij aan Zijn beloften binden,

en word met Zijn gezag bekleed.

3. Al kwellen, ziekten, zorgen, machten,

ik zal hen met Gods Woord verslaan,

ik blijf Zijn beeld in mij verwachten,

al klaagt de boze mij ook aan.

Nochtans, ja nochtans zal ik juichen,

de HEERE Heere is mijn kracht

en ied're vijand zal zich buigen,

voor Hem, die alles heeft volbracht.

Bron: Liederenbundel Jeugdbond Gereformeerde Gemeenten, lied 5

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen