Spanning tussen staatsideologie en christelijk geloof in Indonesië

Een heersende cultuur in een samenleving heeft altijd invloed op de kerk en de gemeenteleden. Zo ook in Indonesië. Maar in Indonesië heerst niet één cultuur. “Nederland beschouwde zijn kolonie Indië als eenheid”, zegt de zendingswerker vanaf Sulawesi via een Teams-verbinding. “Maar het land verschilt zo veel als Rusland van Ierland en als Roemenië van IJsland.”

Wel is Indonesië duidelijk een Aziatisch land. Er ligt meer nadruk op schaamte, angst en eer dan op schuld, zoals in de Westerse landen. Ook is de familieband veel belangrijker dan in het individualistische Westen. Laurens Jan werkt op Sulawesi samen met gemeenten van de Protestantse Kerk van Luwu (GPIL).

“Zo’n gemeente bestaat vaak uit één of twee grote families die helemaal met elkaar zijn verknoopt en ook de macht hebben in de kerkenraad. Dat vergemakkelijkt de beleving van de gemeenschap. Het is mooi als je identiteit niet zozeer ligt in wat jij presteert, maar dat die door jouw familie wordt gedragen. In het Westen moeten wij onze identiteit veel meer in ons eentje vormen. Wat als je faalt?”

Hiërarchischer

Wel wordt er in de Indonesische kerk veel hiërarchischer gedacht dan in het Westen, aldus Laurens Jan. “Al hebben de kerken op Java en Sulawesi net als wij een presbyteriaalsynodale regering, zij zijn veel meer top-down dan in Nederland. Dat zorgt voor spanningen als de synode een predikant ergens heeft geplaatst en na vijf jaar weer elders neerzet. Het gebeurt dan weleens dat zijn vrouw haar baan moet opgeven, terwijl ze als gezin het salaris hard nodig hebben.”

Tegelijk bemoeilijkt de familie- en gezagscultuur in de kerk de eenheid. “Als er ruzie is in de familie, scheurt de kerk ook. Bovendien moet je een rijk familielid niet tegenspreken. Steek je hoofd dus niet boven het maaiveld uit. Maar: wat is nu belangrijker, de familieband of de band in Christus? Die laatste gaat – als het goed is – dieper.”

De zendingspredikant houdt de ambtsdragers van de kerk waarmee hij samenwerkt weleens de tekst voor: “Wie vader of moeder meer lief heeft dan Mij, is Mij niet waardig.” “Dan moeten ze glimlachen; dat vinden ze lastig. Let wel: Jezus zei dit in een gemeenschapscultuur! Dat is dus relevanter voor Indonesië dan voor het Westen. Daar denken velen dat je de kerk niet nodig hebt om te geloven. Maar dan kun je de Bijbel beter weggooien. De hele Bijbel ademt gemeenschap met God en met elkaar!”

Staatsideologie

Wat de kerk in Indonesië ook sterk beïnvloedt, is de staatsideologie. Sinds het ontstaan van het land in 1945 geldt de Pancasila-gedachte (zie info linksboven). Waarom is die ontstaan? “Om te voorkomen dat Indonesië bij de onafhankelijkheid in 1945 een islamitische staat zou worden. Een bij de gesprekken betrokken Japanse admiraal wees erop dat dit onvermijdelijk zou leiden tot een burgeroorlog, omdat de Molukken, Papoea en het Toraja-gebied op Sulawesi in meerderheid christelijk zijn.”

De Pancasila-ideologie is ontzettend dominant in Indonesië. Laurens Jan: “Vanmorgen las ik in de krant dat de burgemeester van onze woonplaats Palopo zijn ambtenaren verplicht de Pancasila grondig te lezen. Vanaf 3 jaar, de kleuterschool, is die verplichte kost. Onze kinderen Jefta en Febe moesten op school wekenlang de Pancasila bestuderen.”

De Indonesische regering dwong in het verleden de christelijke kerken de Pancasila-gedachten in hun belijdenis op te nemen.

“Dat heeft lang geduurd, maar nu zijn ze er blij mee. Het geeft hen veiligheid. Dit is een manier om samen één land te vormen, waarin bovendien het christendom is toegestaan. Als de Pancasila wegvalt, krijg je een moslimoverheersing.”

Er is ook een andere kant. “Over en weer zieltjes winnen is verboden. Daardoor is het Evangelie met woorden delen bij bijna alle Indonesische christenen compleet buiten beeld geraakt. Ik kan daar niet aan wennen. Ik begrijp het wel, maar ik mis de spanning. Hoe kan de Indonesische kerk weer leren het Evangelie ook met woorden te delen? Doordenking hiervan is een enorme uitdaging, ook voor de GZB.”

Een ander gevolg is dat moslims en christenen nogal langs elkaar heen leven. Op overheidsscholen is het religieonderwijs gescheiden. Christenen gaan naar christelijk godsdienstonderwijs, moslimkinderen naar islamitische educatie. “Daardoor komt geen gesprek over religie op gang. Iedere gelovige moet binnen de eigen groep de relatie met zijn godheid versterken.”

Overgang

Wat gebeurt er als een moslim toch christen wordt? “Officieel mag dit en moet de politie je beschermen. Maar Indonesië is een groot land.

Op de ene plek moet je vluchten, anders keelt je familie je. In christelijke gebieden ligt dat heel anders. Meestal verschilt de reactie per familie.

Om de diversiteit te illustreren, wijst Laurens Jan op zijn eigen werkgebied, van de GPIL-kerk. “Binnen één uur rijden van Palopo bestaan er vier mogelijke reacties van de burgemeester op de kerstviering in het dorp. Er zijn moslimdorpshoofden die er niet naartoe gaan. Er zijn er die niet naar het christelijke deel van de viering gaan, maar bij het algemene deel wel een toespraak houden. Er zijn er die de hele viering bijwonen en ook spreken en er zijn dorpshoofden die voorzitter van de GPIL-kerkenraad zijn.”

Laurens Jan heeft best zorgen over de toekomst van de Indonesische kerk. “Als het Evangelie onvoldoende wortelt in de plaatselijke cultuur, dan is de kerk bij verdrukking snel verdwenen. In Noord-Afrika is de enige kerk die de islam heeft overleefd de koptische, omdat die zich met de cultuur heeft verbonden. In Indonesië heeft de kerk, ondanks Bijbelgetrouwheid, dit nog te oppervlakkig gedaan. Het gevaar bestaat dat het christendom binnen enkele decennia wordt opgeslokt door de islam. Hoe diep zit het geloof nu? Hoe zit het met de angst voor duivelse machten? Vereer die niet; Chrístus is overwinnaar!”

De Pancasilafilosofie

De staatsideologie van Indonesië sinds 1945. Deze houdt in:

1. Geloof in één almachtige God

2. Een beschaafde en rechtvaardige menselijkheid

3. Een verenigd Indonesië

4. Een democratie geleid in wijsheid en vertegenwoordiging

5. Sociale rechtvaardigheid voor alle Indonesiërs

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen