Zie hier is uw God

Inleiding

Het is goed om de D.L. te lezen want onbekend maakt onbemind. Dat lezen is dan wel ‘bestuderen’. Zowel de inhoud van de D.L. als de redeneertrant en het taalkleed zijn niet altijd eenvoudig. Het is daarbij van belang om iets van de achtergronden en van de context te weten. De Synode van Dordrecht in 1618 en 1619 biedt goede diensten, maar ik noem ook prof. dr. G. van den Brink, Dordt in context en het themanummer dat Theologia Reformata wijdde aan de D.L. (Jaargang 61, nummer 3, september 2018).

Kunnen we uit de D.L. preken?

Aan de vraag ‘hoe het kan’, gaat de vraag ‘of het kan’ vooraf. Soms wordt beargumenteerd dat de D.L. niet bepreekt kunnen worden. Waarom en wanneer zou het niet kunnen? Het kan uiteraard niet als een prediker persoonlijk grote moeite heeft met de inhoud van de D.L. Het kan evenmin als het argument dat de D.L. nooit bedoeld zijn om te bepreken voor hem doorslaggevend is. Wat mij betreft is dat laatste niet het geval.

Inhoudelijke aarzelingen

Toch wil dat niet zeggen, dat een prediker geen vragen of aarzelingen kan hebben. Ze kunnen ons wel degelijk weerhouden van het bepreken van de D.L. Om maar iets te noemen (met daarachter iets van een antwoord):

1: Wat roept de uitdrukking ‘decretum horribele’ op en kunnen wij als mensen van de tijd wel spreken over de verborgenheden van de eeuwigheid?

Als we dicht bij Bijbel blijven hoeven we niet onnodig bepaalde termen in de mond te nemen. Een woord kan dan een eigen leven gaan leiden. God is ontzagwekkend. Dat is waar het om gaat. Dat God God is. En hoe! Hij heeft Zich geopenbaard en heeft tot Zijn eer en tot troost van Zijn Kerk ook geopenbaard, dat Zijn liefde eeuwige liefde is.

2: Gaat het in de D.L. toch niet te veel om ‘wedergeboortetheologie’?

In de D.L. gaat het zeker om de noodzaak van wedergeboorte, maar daarmee is nog geen sprake van ‘wedergeboortetheologie’. Ook in de D.L. gaat het om de rechtvaardiging van de goddeloze. Dat wordt heel duidelijk in Verwerping der dwalingen( V.d.dw.) I, 3 en in V.d.dw. II, 4. Wat in de D.L. beleden wordt over de wedergeboorte klinkt tegen de klankkast van de rechtvaardiging van de goddeloze.

3: Welke visie op genade bevatten de D.L. en kun je daar wel mee uit de voeten?

Nadenken over het genadebegrip is goed, dit Bijbels ijken is beter. Soms wordt gesproken van de ‘hebbelijkheid’ en de ‘dadelijkheid’ van het geloof. Is genade daarmee een substantie en hoe zit het dan met de relatie? Is er echt sprake van ingestorte kwaliteiten? In Bijbels licht is voldoende te zeggen over de gunst van God en over de inwoning van de Heilige Geest in de gelovige. Het leven is in Christus en wordt door het geloof als geschenk van de Heilige Geest ons deel.

4: Moet je het met elk woord eens zijn om eruit te kunnen preken?

We hoeven niet elk woord voor onze rekening te nemen (al moet je met zo’n gedachtegang natuurlijk ook voorzichtig zijn…), om toch van harte uit de D.L. te kunnen preken. We hoeven ook de gemeente niet lastig te vallen met alle vragen die we op de studeerkamer nog kunnen hebben.

5: Geef je bij een prekenserie over de D.L. niet teveel aandacht aan een klein onderdeel, aan een voetnoot bij art. 16 N.G.B.?

Het gaat wat mij betreft niet om een voetnoot bij art. 16 N.G.B., maar om het goud van vrije genade. Het gaat om een grote God.

6: Kan de gemeente die ik dien het wel aan? is het niet te moeilijk?

Het is goed om daarin de gemeente te kennen. Een collega vertelde mij, dat hij in alle gemeenten die hij diende, de D.L. heeft bepreekt, maar dat de serie steeds korter werd. Tegelijk kan bepreken van de D.L. dienstbaar zijn aan de geestelijke groei van de gemeente. Een mogelijkheid is om vooraf een samenvatting van de te behandelen artikelen te maken en die aan de gemeente toe te zenden.

Persoonlijke aarzelingen

Het kan ook een persoonlijke vraag zijn: Kan ik het zèlf, temeer omdat de D.L. niet in eerste instantie zijn geschreven om uit te preken of omdat ik er nooit uit heb horen preken?

Bovendien zijn de D.L. meer thetisch dan de H.C. en dat vraagt ook meer in het overbrengen van de inhoud.

Wat mij aanmoedigde was dat juist de belijdeniscatechisanten er positief tegenover stonden toen ik hen deelgenoot maakte om na de tweede rondgang door de H.C. de D.L. te bepreken. En er zijn meer positieve reacties gevolgd: Dit is wat wij geloven en belijden. Voordeel van de prediking is dat (hopelijk) bijna heel de gemeente erbij is.

Inhoudelijke argumenten

Inhoudelijke redenen om de D.L. wel te bepreken zijn er genoeg:

• de gemeente mag ontdekken hoe bijzonder het is te mogen opdelven uit de goudmijn van genade alleen;

• het geeft gelegenheid om vooroordelen en karikaturen over het Godsbeeld weg te nemen (zie het ‘Besluit’);

• de vragen rondom vrije wil, verantwoordelijkheid, al dan niet geneigd zijn van de mens tot het kwaad blijven de samenleving van vandaag bezig houden;

• bepreken van de D.L. is een middel tegen ‘historische bijziendheid’; wij lopen als kind van onze tijd het gevaar om zaken over het hoofd te zien;

• het maakt deel uit van het samen met alle heiligen kennen van de liefde van God in Christus. We hebben de D.L. nodig om met de kerk van eeuwen terug het loflied op Gods genade te zingen.

Hoe kunnen we uit de D.L. preken?

Niet als een college dogmatiek, dogmageschiedenis of kerkgeschiedenis. De kansel is geen katheder.

Theologisch

Het is van belang om vanuit God te preken. Het gaat bij preken uit de D.L. niet om ‘iets’, maar om ‘Iemand’, niet om ‘de uitverkiezing’, maar om de ‘verkiezende God’ enz.

Vanuit God preken wil in het licht van de D.L. zeggen: vanuit de drie-enige God (de verkiezende, de verzoenende, de vernieuwende, de vasthoudende God). ¹ Tegelijk christocentrisch. Verkiezing is verkiezing in Christus. Alles op de toonzetting van het ‘ere zij God’. Immers, elk hoofdstuk van de D.L. eindigt met een doxologie.

Homiletische aspecten

De volgende homiletische aspecten zijn m.i. van toepassing op het bepreken van de D.L.

1 Prediking als aanbidding. Preken uit de D.L. eindigt in de Bron van zaligheid (Rom. 11:36) en wil Zijn deugden en grote daden uitbazuinen. Daarnaast wil de prediking de aanbidding van God in het leven van Zijn kinderen stimuleren.

2 Didactische prediking. Preken uit de D.L. vindt plaats binnen het kader van de leerdienst. De homiletische aspecten die hierop van toepassing zijn, zijn ook geldig voor preken uit de D.L. Samengevat:

a sta naar een goede homiletische verklaring op eenvoudige wijze.

b ga niet in op alle details, maar beperk u tot de hoofdzaken. Het gaat om de opbouw van de gemeente.

c concentreer alle gedachten rond de hoofdgedachte. Houd rekening met het bevattingsvermogen van de hoorders.

d aandachtspunt bij elke preek is dat deze gehoord wordt. Herhaling is daarom soms functioneel.

e laat de wijze van bestrijding waardig en doeltreffend zijn; de waarheid wordt beleden, de dwaalleer bestreden.

f Laat de consequenties zien van de opvattingen van de Remonstranten. God wordt afhankelijk van de mens met alle gevolgen van dien.

g kies een passend Schriftgedeelte, zodat telkens duidelijk is dat de D.L. niets anders doen dan het Woord van God naspreken. Daarbij verdient het aanbeveling ook te denken aan de kinderen en de jongeren.

3 Actueel en apologetisch element:

• We leven in een keuzemaatschappij en een prestatiemaatschappij. Daartegenover is de kerk als het goed is een genademaatschappij.

• Ook de mensvisie kan naar voren komen (zijn wij ons brein?).

• Hoe zit het met onze vrije wil en met de verantwoordelijkheid van de mens?

• Welke betekenis heeft dat voor rechtspraak, pedagogiek en opvoeding?

• Welke zekerheden hebben we in onzekere tijden?

• In het ‘Besluit’ wordt gerefereerd aan de islam.

4 Prediking met een pastorale inslag. Deze komen we in de D.L. zelf al op veel plaatsen tegen. Daarbij kan zeer goed in dialoog met de hoorder worden getreden.

5 Prediking met een appellerende spits. Juist de D.L. benadrukken, dat als God roept, Hij het meent! Ook hierin gaat het maar niet om de roeping, maar om God Die roept.

6 Preken met een missionair perspectief. Preken uit de D.L. kan bijdragen aan groot van God te denken. Hij zendt Zijn Evangelie uit tot wie Hij wil. Verkiezing staat garant voor vrucht. God verkiest en dat is ook een verkiezing tot missionaire dienst.

7 Concreet en beeldend. Naast voorbeelden uit Gods Woord en uit de actualiteit zijn er voorbeelden te ontlenen aan de geschriften uit de kerk der eeuwen. Dan denk ik bijvoorbeeld aan de werken van John Bunyan (De Christenreis, De Christinnereis en de Heilige Oorlog).

Ten diepste zijn de D.L. zo actueel en relevant, omdat de remonstrant in ons aller hart zit. Dat heeft dus alles met ons leven te maken. Daarnaast gaat het in de D.L. om de eer van God. Dat behoort altijd relevant te zijn. God is God. En hoe! Hij is een God van volkomen zaligheid en neemt redenen uit Zichzelf.

Hoeveel preken?

• Prof. Huijgen voerde in De Wekker het pleidooi om er tenminste één preek aan te ‘wagen’. •

• Een kortere serie zou ook kunnen. Bijvoorbeeld van vier preken (verkiezing, verzoening, vernieuwing, volharding) of van vijf (https://christcovenant.org/series/canons-of-dort/. De PThU kwam onder leiding van prof. Moehn uit op zes preekschetsen (https://www.preekwijzer.nl/ preekschetsen/preken-over-dordt-toelichtingen-register/9754). In deze prekenserie wordt aandacht gegeven aan de exegese van de hoorder. Dit kan helpen om de brug te slaan naar de leefwereld van vandaag.

• Een iets bredere serie van dertien zoals opgezet door ds. C. den Boer. Mooi aan zijn preken is o.a. dat hij een verantwoording vooraf laat gaan.

• Een integrale behandeling, zoals bijvoorbeeld door D. Heemskerk, die uitkomt op maar liefst 37 preken. Zelf kwam ik hierbij op 26 preken. Aan alle keuzes zitten voor- en nadelen. Belangrijk is om nuchter om te gaan met overlap en herhaling. Dan is het volgens mij goed werkbaar om de D.L. integraal door te preken. Het geeft gelegenheid om wat gezegd wordt in de D.L. echt te behandelen en verbanden te laten zien.

Voorbereiding

Naast enige verkenning van het bredere kader van de D.L. is aan te bevelen per hoofdstuk van de D.L. iets specifieks erbij te lezen. Soms is dat ook mogelijk en nuttig bij een specifiek onderwerp binnen een hoofdstuk, zoals bij de thematiek van de jonggestorven kinderen.

Wie heel de D.L. wil doorpreken, doet er goed aan om de preekstof globaal te verdelen. Daarbij helpt het om per hoofdstuk zowel de paragrafen van de D.L. door te nemen en de verwerping der dwalingen die daarbij horen. Van belang is om helder te hebben welke paragrafen op welke verwerpingen der dwalingen betrekking hebben.

Binnen het bestek van dit artikel is een uitgebreide literatuuropgave die behulpzaam kan zijn bij de preekvoorbereiding niet mogelijk. Belangrijk is om naast de inhoudelijke bezinning ook iets meditatiefs te lezen, alsook iets waarin de vertaalslag gemaakt wordt naar de jeugd. Terugkoppeling via pastoraat, catechese en kerkenraad voedt, stimuleert en scherpt op voor de volgende preek.

De schrijver (geboren in 1979) is ruim 9 jaar predikant van de CGK te Leerdam.

Vanaf januari 2018 tot en met maart 2019 hield hij in deze gemeente een serie preken over de D.L.

1 Voor de theologie van de D.L. verwijs ik o.a. naar mijn artikel ‘Soli Deo Gloria’ in De Wekker, jaargang 127, no. 20 (28 september 2018; thema: De Dordtse Leeregels en wij), p. 6-9. 17 januari 2019 hield ik een lezing over dit onderwerp. Deze is bij mij opvraagbaar.

1 Zie hiervoor mijn aangehaald artikel

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen