Pionieren in Nederland missieland

Waar vroeger het woord “pionieren” in de kerk alleen gebruikt werd voor zending bedrijven in gebieden waar het Evangelie nog niet had geklonken, klinkt het tegenwoordig ook in post-christelijk Nederland. In onze kerkorde kennen we het begrip pionieren niet. Wel kennen we sinds 2004 het woord “zendingsgemeente” (kerkorde artikel 21.1: “…een gemeenschap van gelovigen die ontstaat uit missionaire arbeid, die zich ontwikkelt tot een zelfstandig functionerende gemeente en die zichzelf ook weer toewijdt aan missionaire arbeid’).

Pionieren

Pionieren gaat dan ook over missionaire activiteiten in woord en daad die er op gericht zijn te komen tot een zendingsgemeente of tot versterking van een bestaande gemeente. Dit betekent enerzijds dat het beginnen met kerkdiensten niet de eerste stap hoeft te zijn. Het openen van een inloophuis met diaconale activiteiten kan een goed begin zijn. Of een start met missionaire cursussen. Anderzijds laat de Schrift zien dat waar mensen tot geloof komen in de Heere Jezus er gemeenten ontstaan, waar prediking (onderwijs), gebed, sacramenten, onderlinge gemeenschap, ambten een plaats hebben.

Redenen

In zijn boek over Church Planting (gemeentestichting) noemt Stuart Murray 4 redenen waarom de afgelopen 2000 jaar gemeenten zijn gesticht. De eerste reden is het verrichten van pionierswerk in gebieden waar de kerk geheel ontbreekt. Ten tweede is het ook mogelijk dat kerken zijn verdwenen, en opnieuw gesticht worden. De derde reden is het stichten van kerken met een andere theologische achtergrond dan de aanwezige kerken. Bijv. het stichten van een gereformeerde kerk in een (post)katholiek gebied. De vierde reden heeft te maken met een zendingsmotief. Hoe meer kerken er actief zijn in een bepaald regionaal gebied of sociale gemeenschap, hoe meer mensen bereikt kunnen worden.

Als kerk belijden we dat in Christus het niet van belang is of iemand Jood is of Griek; slaaf of vrije; man of vrouw (Galaten 3: 28). Toch gebiedt de eerlijkheid ons te zeggen dat de meeste (Christelijke Gereformeerde) kerken geen dwarsdoorsnede van de bevolking in Nederland vormen wat betreft sociaal-economische positie en culturele achtergrond. Daarnaast treden er helaas jaarlijks relatief weinig nieuwe leden toe van buiten de kerk.

Kom bij ons

Als evangelist in de ICF Utrecht, kreeg ik deze – positief bedoelde – vraag nog wel eens: “Waarom schuiven de mensen van de ICF niet gewoon aan bij de diensten van Utrecht-West?” Nu “schuiven” daar gelukkig veel mensen aan, maar de meeste ICF bezoekers zouden dat niet snel doen. Ook al hebben we dezelfde geloofsleer en brengen we hetzelfde Evangelie. Overigens geldt dit andersom ook.

Deze vragen zijn te verhelderen door te kijken naar de context waarin een gemeente zich bevindt. En dan doel ik niet op het verschil tussen moderne en conservatieve gemeenten. Daar gaat het niet over. Het gaat er over dat elke gemeente eigen gewoontes en cultuur heeft. Als we in een gemeente zijn opgegroeid dan beseffen we niet eens dat er heel veel ongeschreven regels en afspraken zijn over de manier waarop we kerk zijn. We hebben niet altijd het besef hoe onze sociale achtergrond en geschiedenis ons doen en laten beïnvloedt. We geloven dat er één Evangelie is boven alle tijden en culturen. Maar dat Evangelie krijgt wel concreet gestalte in een bepaalde tijd, plaats en cultuur.

Dan doel ik niet eens zo zeer op bijvoorbeeld verschil in liturgische keuzes. Liturgie speelt wel een rol bij de vraag of mensen zich thuis voelen in een kerkelijke gemeente, maar is niet het belangrijkste voor zoekers en intreders.

Kerkcultuur

Belangrijker zijn zaken die niet direct zichtbaar zijn als: Gaan we in de kerk op een formele of juist informele manier met elkaar om? Aan welke onuitgesproken culturele verwachtingen moet ik voldoen om deel te zijn van de gemeente? Is er ruimte om mijn gaven en talenten in te zetten op de manier die bij mij past of mag ik als nieuwkomer alleen koffie schenken? Word ik gezien binnen mijn gemeente? Hoe gaat de voorganger met mij om? Merk ik in de preek dat de voorganger mijn vragen begrijpt of vindt hij dat ik andere vragen zou moeten hebben?

Veel kerktoetreders en -verlaters noemen vaak een concreet voorbeeld waarom ze deze keuze hebben gemaakt. Heel vaak is dit incident een (positief of negatief) symptoom van de onderliggende cultuur.

De kerk als visnet

Vissers gebruiken verschillende visnetten om verschillende soorten vis te vangen. Als de kerk een visnet is, dan vangen we vissen die bij het type kerk(cultuur) passen. Mogelijk realiseren we ons niet dat we veel andere vissen niet eens in beeld krijgen, laat staan vangen! Gezien het bovenstaande wordt misschien helder waarom nieuwkomers vaak uit andere gereformeerde of reformatorische kerken komen. Naast theologische en liturgische herkenning is er met hen een vorm van een gedeeld kerklatijn. Zij weten wat de ongeschreven regels van de cultuur zijn. Voor niet- of anders-kerkelijke mensen ligt dat anders.

Multicultureel

Nederland is op dit moment een multicultureel land geworden. Dat heeft enerzijds te maken met het feit dat de wieg van velen (of van hun ouders) elders stond op de wereld. We zien Marokkanen, Antillianen, Ghanezen, Chinezen in ons straatbeeld. Maar dat is niet het enige wat speelt. Marketeers delen de bevolking weer op een andere manier in: traditioneel, modern, postmodern. Of in opleidingsniveau, geografische setting, stad of platteland en alle mogelijke onderlinge combinaties.

Pionieren kan dus betekenen dat je je richt op groepen mensen in de fysieke of sociale omgeving, die je nu niet bereikt. Pionieren is dan een ander visnet aanschaffen. Het net aan de andere kant uitwerpen.

Pionieren kan pijn doen en offers vragen. Het beeld van het visnet kan ons dan helpen realiseren dat het niet gaat om goed of fout. Groei is altijd een gave van God Zelf, niet onze prestatie. Het kan juist ruimte scheppen om als kerngemeente naast de pioniergemeente stevig in te zetten op het hanteren van het al aanwezige schepnet. Daar ligt ook een roeping!

Nog een reden

De afgelopen twee decennia zijn er in zendingsgemeenten in verhouding tot het ledenaantal aanzienlijk meer buitenkerkelijken toegetreden dan in gevestigde CGK-gemeenten. Daar liggen ongetwijfeld diverse factoren aan ten grondslag. Eén factor is dat een pioniersproject zich in een fase bevindt waarin veel aandacht kan zijn voor mensen buiten de gemeente.

Gelukkig hebben veel reguliere gemeenten dat ook. Toch ontkomen zij er vaak niet aan om bij alle te maken keuzes over prediking, liturgie, gemeente-zijn, financiën etc. de bestaande leden een grote plaats te geven. Bij zendingsgemeenten is er meer ruimte om bij alle keuzes nadrukkelijk mee te laten wegen wat dat betekent voor (be)zoekers in de kerk!

Evangelisatie is een Bijbelse opdracht voor de kerk. Pionieren en gemeentestichting kan onder de zegen van de Heere een goede werkwijze zijn om daar vorm aan te geven.

J. Bonhof

Drs. Joan Bonhof was evangelist en predikant van de ICF Utrecht-West. Hij is aan Utrecht-West naar art. 6 verbonden en predikant-directeur van het Centrum voor Israëlstudies.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen