Help! Ik word volwassen

Ineens kwam de vraag op mij af om een artikel te schrijven over jeugdcultuur en hoe als kerk met de jongeren om te gaan. Hoe werkt hun brein? In welke wereld leven zij? Wat leert de Here ons in zijn Woord? Een artikel in een periodiek voor ambtsdragers moet op een of andere manier toch ook handreikingen of aanzetten daartoe bevatten voor kerkelijk onderwijs en pastorale zorg.

Gods Woord

In het Bijbelboek Prediker wordt de jeugd aangespoord om te genieten van het leven dat God geeft. Inderdaad van het leven dat God geeft, niet genieten van wat de duivel ons voorhoudt. Dit kun je lezen in hetzelfde Bijbelgedeelte waar sprake is van verantwoording van je leven tegenover de Here. Juist in je jonge jaren ben je als mens flexibel en ontvankelijk voor nieuwe dingen, ben je heel erg op zoek naar grenzen. Zoals de peuter van 2 jaar oud zich nog eindeloos kan vermaken met een kruipende slak kunnen jongeren van 16 jaar zich uren bezig houden met het leren bespelen van een muziekinstrument, eindeloos sportoefeningen doen en alsmaar online of offline contact hebben met leeftijdgenoten. Een heel sterk punt van jongeren is ook dat ze heel onbevangen en nieuwsgierig dingen willen leren en ervaren. Uit de literatuur en uit ervaring weten we dat wat je als jongere aan positieve zaken leert, dit voor de rest van je leven van grote betekenis is. Dat maakt ze meteen ook zo kwetsbaar, want de duivel weet ook dat als hij zijn gif in hun jonge harten kan strooien de kans groot is dat dit heel lang kan doorwerken.

Gisteren was het al niet beter

Klagen over het onstuimig gedrag van de jeugd is van alle tijden en wellicht kunnen we onze winst doen met al het onderzoek die daarnaar gedaan is.

Vandaag een verdiepingsslag

Zeker vanaf 2010 doen boeken over het puberbrein het goed in de markt. Hersenonderzoek komt in een versnelling. Vanuit deze bevindingen kan er best veel van het gedrag van jongeren worden verklaard en ook worden aangegrepen om hen te helpen verder te groeien naar evenwichtige volwassenen.

Het loont zeer de moeite om bijvoorbeeld eens op de site van de Hersenstichting rond te struinen. Zelf heb ik mij voor mijn werk ook eens verdiept in het boek ‘Het puberende brein’ van Eveline Crone, hoogleraar neurowetenschappen. Zij beschrijft hoe het puberbrein een groot talent heeft om zich in anderen in te leven, het is creatief en avontuurlijk en het staat zeer open voor prikkels om sociaal gewenst gedrag aan te leren. Naast Ruimte is er ook Richting en Relatie nodig voor een gezonde ontwikkeling.

De overgangstijd van kind naar volwassene wordt vaak aangeduid met de term adolescentie en beslaat ruwweg de periode van 10 – 22 jaar. De eerste vier jaar hiervan wordt gekenmerkt door de seksuele volwassenwording en staat te boek als de puberteit.

Vanaf de geboorte tot je -ruwweg- 26^e levensjaar vindt er een positieve groei van je hersenen plaats. Voor ons doel kijken we nu naar de ontwikkeling van het verstandelijke (of cognitieve ) vermogen en dat van het emotionele vermogen. Beide vinden plaats in verschillende delen van de hersenen. Op het moment dat de hormonale veranderingen zich aandienen houden deze aspecten geen gelijke tred meer. Er treedt onbalans op. Daarmee gaat gepaard een stuk onzekerheid. Onzekerheid die je er lang niet altijd meteen van afziet. “Nou zij/hij kan anders best haar/zijn woordje doen hoor!” Met dat ‘woordje doen’ wordt nogal eens een stuk onzekerheid verbloemd. Stabiele relaties zijn van essentieel belang. Juist in deze levensfase is het van grote waarde als iedere jongere in de kerk toch iemand heeft, die geregeld contact met hem zoekt. Liever 1 persoon die drie keer per jaar voor haar of hem tijd vrijmaakt dan 4 keer per jaar een andere persoon.

Op de site van de Hersenstichting kun je in dit verband het onderstaande plaatje tegenkomen, die de ontwikkeling van de genoemde soorten hersengebieden van 10 tot 25 jaar uitbeeldt.

Een plaatje wat meteen duidelijk maakt dat gevoel en beleving de boventoon voeren. Voor ons als volwassenen is het nu de kunst om daar op positieve wijze op aan te sluiten. Dat bijvoorbeeld 2 x 3 het getal 6 oplevert, zorgt voor veel minder opwinding dan een pluim of een verwijt.

Ontdekken en riskeren

Dan is er nog iets wat van belang is om wat meer zicht op het wel en wee van jongeren te krijgen, namelijk het inschatten van risico’s en gevaarlijke situaties en het omgaan met kansen en bedreigingen. Rationeel verschillen adolescenten en volwassenen meestal niet veel van elkaar, maar emotioneel wel. In de hersenen zit ergens een gebied wat kan worden aangeduid als het pleziercentrum, dat sterk wordt geactiveerd bij beloning of naarmate je ouder wordt bij zicht op beloning. Dit leidt tot risico’s nemen en experimenteren. (Bijvoorbeeld met een skateboard de leuning van een brug overgaan). Het is juist dit centrum wat sterk beïnvloed wordt door de hormonale verandering, terwijl het systeem van emotionele waarschuwingssignalen voor gevaarlijke of onplezierige situaties in deze fase nog duidelijk het onderspit delft. Vandaar ook het risicogedrag van jongeren.. Het rationele waarschuwingssysteem loopt in deze levensfase achter bij de ontwikkeling van het pleziercentrum. Het afkeergevoel is ook nog nauwelijks ontwikkeld. Bij volwassenen wordt dit deel van de hersenen al geactiveerd bij de gedachte aan een gevaarlijke situatie. De uitdaging om van een drie meter hoog dak te springen zal door een volwassene meteen met ‘nee’ beantwoord worden, terwijl een zestienjarige daar toch even over moet nadenken: ‘Het geeft natuurlijk wel een kick!’ Hij kent nog nauwelijks de emotionele afkeerreacties.

Hiermee hangt ook samen dat het lange termijn denken (gevoed door de rationele hersengebieden) van jongeren tot 18 jaar nog beduidend minder ontwikkeld is dan bij jongeren van rond de 22 jaar. Hierdoor speelt de korte termijn winst een grotere rol dan de winst die te verkrijgen is op lange termijn.

Toen en nu

Laten wij eens kijken naar de leefwereld van de jeugd in 1960 en die van de jeugd van nu. Er is echt wel het een en ander veranderd. Daarbij gaat het lang niet altijd over goed of fout. Neem bijvoorbeeld de vooruitgang in de techniek. Kocht je in die tijd een elektrisch apparaat, dan was het raadzaam om eerst de handleiding eens goed door te lezen voordat je de stekker in het stopcontact deed. Vandaag gaat er niet zoveel meer fout: je kunt altijd weer resetten. Bij computerspelletjes heb je 7 levens en kun je eindeloos risico’s nemen en blijven experimenteren. Het blijkt dat dit experimenteren zich ook uitbreidt naar andere leefgebieden, zoals o.a. relaties en seksualiteit.

De 15-jarige moest heel veel praktische zaken leren van zijn ouders. Nu maken veel jongeren hun ouders wegwijs in de wondere digitale wereld. Ouders hadden nog een behoorlijke grip op zaken waarmee de jeugd in aanraking kwam. Zeker sinds de intrede van internet en de mobiele telefoon is dat echt verleden tijd. Nu hoor je geregeld dat je kinderen van 12 niets meer hoeft wijs te maken, zij weten alles. Het beschermen tegen informatie heeft niet zoveel zin meer, leren omgaan met die informatie en beelden zet meer zoden aan de dijk. Deze ontwikkeling heeft ook invloed op de (gezags-) verhouding tussen de generaties.

Op school gaat het ook anders

In het onderwijs is ook het een en ander gewijzigd. Wat ik van mijn eigen MAVO tijd herinner is dat in verreweg de meeste lessen de docent aan het woord was en kennis overdroeg. Heel soms een oefening tussendoor. De leerling-activiteiten bleven grotendeels beperkt tot luisteren en het maken van aantekeningen. Bij sommige lessen kon je de laatste 10 minuten alvast beginnen met je huiswerk. Dat gaat tegenwoordig toch wat anders, niet omdat de onderwijsgevenden er allemaal op zitten te wachten, maar omdat het genoemde concept uitgewerkt is. Een korte instructie en een zo mogelijke interactieve presentatie en vooral het maken van opdrachten, die weer in groepjes of klassikaal worden besproken, zijn nu de basis-ingrediënten. Afwisselingen met een Kahoot (een soort quiz als speelse vorm van een testje) en een filmpje doen het ook goed om de focus weer op de goede plek te krijgen.

We kunnen in elk geval stellen dat jongeren geen volwassenen in zakformaat zijn en ook in een andere tijd opgroeien dan hun opvoeders en een ander soort onderwijs genieten.

U voelt al wel de cultuurschok van die jongere in de kerk. Dan hebben we het niet over de inhoud.

Wat zeggen jongeren zelf?

Om iets van een indruk te krijgen een klein anoniem onderzoekje gedaan naar geloof en kerkbeleving onder een vijftiental catechisanten. 6 tieners uit de groep 12/13-jarigen en 9 jongeren uit de groep 16/17. In beide groepen ongeveer evenveel tieners uit de CGK alsmede uit de GKV Ermelo. Het eerste wat opvalt is dat in de jongste groep iedereen positief staat tegenover het geloof en de tegenover de kerk. Bij de oudste groep zie je al een aantal die op deze vragen ‘negatief’ invult. Let wel dat hier gaat om tieners die trouw op catechisatie komen. Op de vraag naar de drie belangrijkste dingen in hun leven wordt het geloof bij de jongste groep door 4 van de 6 kinderen genoemd; bij de oudste groep voeren sport, vrienden, werk en school de boventoon. Het geloof wordt eenmaal genoemd.

Vragen over hoe zij de kerkdiensten beleven leveren het volgende op:

Beleving zang/muziek: heel blij met de band en opwekkingsliederen; massaal protest tegen de psalmen (oude en moeilijke woorden en langzaam gezongen).

Beleving gebed: positief over actuele zaken; massaal negatief over de lange gebeden.

Beleving preek: positief dat het over de Bijbel gaat; ook nu weer negatief over de lengte, ouderwets en moeilijk taalgebruik. Over het algemeen is de bewoording van de oudste groep wat scherper van toon.

Op vragen over (pastorale) zorg en aandacht van de kerk wordt niet veel meer gezegd dan het noemen (zonder commentaar) van het huisbezoek, club en catechisatie. Ervaring en gesprekken met jongeren leren ons dat 1 gesprek per jaar vaak weinig oplevert. Je zou binnen je kerkenraad/ jeugdzorgteam kunnen afspreken dat 1 persoon toch zeker drie keer per jaar een moment heeft voor de jongere.

Na de basiscatechisatie (12 – 17 jaar) is er nog een enkeling die naar belijdeniscatechisatie gaat en van nogal wat jongeren hoor of zie je niet veel meer.

Aan de slag

Ongeveer 10 jaar geleden zijn we als jeugdouderlingen van 5 Veluwse gemeenten een aantal malen bij elkaar geweest om ons bezig te houden met de vraag hoe we op een positieve manier contact met de jeugd krijgen en houden. Een van de onderwerpen was het jaarlijkse huisbezoek. In 2014 hebben wij samen een document (2 A-4 tjes) opgesteld als handreiking voor het huisbezoek aan gezinnen met kinderen. Wie hiervoor belangstelling heeft kan mij een mailtje sturen [k.pastoor@solcon.nl].

Het lijkt mij zeker de moeite waard om ons als kerk bij de belevingswereld van de jeugd aan te sluiten. Hiervoor biedt het boek ‘Samen Jong’ van Sabine van der Heijden e.a. (ISBN 9789043537612) een prachtige start, die je als kerkenraad met de jongerenwerkers kunt bespreken, waarbij de CGJO en het LJC de helpende hand kunnen bieden. Voor een gesprek als dit is het vaak handig om een betrokken buitenstaander te vragen als gespreksleider.

Om nu een aanzet te geven, zou je kunnen kijken naar de drie belangrijkste, althans drie zeer belangrijke taken van de kerk: God loven en prijzen; diaconaal; missionair. De vraag is dan hoe we jongeren op deze punten met ons kunnen meenemen op weg EN hoe wij hen daarbij kunnen inschakelen. Zo nu en dan een paar kinderen uit groep 3 mee laten helpen met het collecteren is prachtig. De jeugd van 16 jaar actief betrekken is een uitdaging. Het gaat echt niet over entertainen en opleuken (Je kunt toch niet tegen Skyradio, radio 538 en Q-music op). Op dit moment werkt de catechisatiegroep 16/17 jarigen aan een eigen versie van de 10 geboden, met de bedoeling dat deze binnenkort ook in de eredienst wordt gebruikt. Zo zou er heel wat meer te bedenken zijn, waarin de jeugd een bijdrage kan leveren. Enne … wat voor de jeugd goed is, werkt voor veel volwassenen ook verrijkend.

Wellicht kan onderstaand invulschema dienen als start van een bespreking. Bv post-its op de lege vakken plakken. Een idee voor een gemeentevergadering?

Tenslotte

In Psalm 119 staat specifiek voor de jongere dat hij zijn pad zuiver bewaart door het blijven leven bij het Woord van de Here God. Laten we hierin samen met hen optrekken, Gods toekomst tegemoet. En als wij aan de slag gaan kan het vanuit de geruststellende gedachte, dat ook onze jongeren allereerst het eigendom van Jezus Christus zijn, die zeker zal voltooien wat Zijn hand begon.

K. Pastoor

Kees Pastoor (6 april 1956) is sinds juli 2022 gepensioneerd docent MBO en catecheet in Ermelo.

'De jeugd is zo verdorven, zo bandeloos, dat we de hoop moeten opgeven dat het ooit nog goed met ons komt.' Kleitablet Nationale Bibliotheek Bagdad (± 2000 v.Chr.)

(bron: https://www.jellejolles.nl/problementieners-van-alle-tijden/

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen