Ambtsgeheim

Het ambtsgeheim van predikanten, ouderlingen en diakenen houdt in dat zij verplicht zijn tot geheimhouding van vertrouwelijke informatie die hen in hun functie als ambtsdrager is toevertrouwd. Dit omvat onder andere informatie die tijdens pastorale gesprekken, ontmoetingen, overleggen, vergaderingen en andere vertrouwelijke pastorale contacten wordt gedeeld.

Het ambtsgeheim wordt erkend en gerespecteerd vanuit het principe van vrijheid van godsdienst en het vertrouwelijke karakter van pastorale zorg. Het doel ervan is om mensen in staat te stellen vrijuit te spreken met een ambtsdrager over hun zorgen, verdriet, twijfels en problemen, wetende dat deze informatie vertrouwelijk blijft. Hoewel er geen wettelijke bepalingen zijn die het ambtsgeheim expliciet regelen, wordt het wel algemeen erkend en beschermd in de Nederlandse rechtspraktijk. Dit betekent dat ambtsdragers in principe niet gedwongen kunnen worden om vertrouwelijke informatie te delen, tenzij er sprake is van een wettelijke uitzondering, zoals bijvoorbeeld in geval van een ernstig misdrijf waarbij de veiligheid van een persoon in gevaar is.

Het ambtsgeheim is ook van toepassing nadat zij teruggetreden zijn uit het ambt. Dit betekent dat zij ook na hun ambtsperiode verplicht blijven tot geheimhouding van de vertrouwelijke informatie die tijdens hun ambtsperiode is verkregen.

Kortom, datgene wat vertrouwelijk is, dat houdt een ambtsdrager voor zichzelf. Hij deelt dat zelfs niet met zijn vrouw. Het is in dit kader goed om bij het begin van de ambtsperiode een gezinsgesprek te houden met vrouw en kinderen om dit uit te leggen. Ook om duidelijk te maken dat zij tijdens de ambtsperiode onbedoeld zaken zullen horen waarover ook zij moeten zwijgen.

Gegevens uitwisselen

Anders dan gedacht is het niet de bedoeling dat alles wat een ambtsdrager vertrouwelijk ter ore komt, hij dat deelt met de hele kerkenraad. Alleen dat wordt gedeeld wat nodig is voor de voortgang van het kerkenraadswerk. Daarbij moet de betreffende ambtsdrager zelf een afweging maken en bij de verslaglegging van een huisbezoek zijn woorden wegen. Hierbij is het verstandig om te kiezen voor een beknopte samenvatting waarbij elementen bewust (nog) niet worden verslagen.

Het ambtsgeheim kan soms zwaar zijn; zeker als er zaken worden gedeeld die je als persoon raken. Zozeer zelfs dat het je te zwaar belast. Ook word je soms voor situaties geplaatst waarbij je met stomheid bent geslagen en niet in staat bent om geestelijk leiding te geven in de pastorale nood die je aantreft. Dan kan het helpen om een medeambtsdrager erbij te betrekken of de (wijk)predikant te raadplegen. Maar dat kan pas nadat de betreffende broeder of zuster toestemming heeft gegeven. Probeer dan wel duidelijk te krijgen waarom het niet met een andere broeder gedeeld mag of kan worden en probeer deze belemmeringen weg te nemen. Maak ook duidelijk dat het inschakelen van een andere broeder bedoeld is om de betreffende pastorant bij te staan. Wel is het zo eerlijk om aan te geven dat je de betreffende broeder of zuster niet meer pastoraal kunt bijstaan en je terug te trekken uit dit contact. Hoe moeilijk de situatie ook is, het is niet de bedoeling dat een ambtsdrager daaraan onderdoor gaat. Ook kan een pastorant niet het exclusieve alleenrecht laten gelden op één ambtsdrager.

Doorbreken ambtsgeheim

Soms is het verstandig of zelfs noodzakelijk om het ambtsgeheim te doorbreken. Dat vraagt wel om een zorgvuldige afweging. Een ambtsdrager verbreekt dan de vertrouwelijkheid waarop een broeder of zuster rekent. De meest eenvoudige wijze is om hiervoor de toestemming te vragen aan het betrokken gemeentelid. Dat gaat vaak op een heel natuurlijke wijze; zelfs zo dat deze al gegeven is voordat erom gevraagd is. Meestal zit dat op het punt waarop advies nodig is van of onderlinge afstemming nodig is met een arts, hulpverlener of een andere professional. Maak aan deze ‘buitenstaander’ duidelijk dat het overleg plaatsvindt met toestemming van de betrokkenen en doe een beroep op de vertrouwelijkheid van dit overleg. Ook bij dergelijke contacten geldt het principe ‘alleen datgene delen dat nodig is’.

Er zijn ook situaties waarbij een ambtsdrager het ambtsgeheim moet doorbreken. Op het moment dat hij kennis heeft van voornemens of handelingen die levensbedreigend of -vernietigend zijn en volgens het Nederlandse strafrecht gekwalificeerd worden als een misdrijf, moet hij hiermee naar buiten komen. Ik geef wat voorbeelden die niet uit de lucht zijn gegrepen, maar helaas voorkomen:

• Een broeder vertelt in een gesprek over zijn uitgewerkte plan om zelfmoord te plegen.

• Een zuster vertelt dat haar zusje nog steeds seksueel wordt misbruikt;

• Bij een huisbezoek blijkt dat vader zijn kinderen ernstig mishandelt en verwaarloost;

• De dreiging om het kerkgebouw tijdens de eredienst in brand te steken.

Dergelijke aanwijzingen van situaties die op dat moment actueel zijn, moeten leiden tot het doorbreken van het ambtsgeheim. Omdat je daarmee de vertrouwelijkheid schaadt, is het zaak om hierbij zorgvuldig een aantal stappen te zetten. Om te beginnen is het verstandig om de situatie kort op papier te zetten en deze geanonimiseerd voor te leggen aan een andere ambtsdrager. Vraag hem of hij je conclusie deelt dat het breken van het ambtsgeheim onontkoombaar is. Leg deze gedachtewisseling kort vast door deze bijvoorbeeld over en weer in een mailtje vast te leggen. Bij een eventuele evaluatie helpen deze vastleggingen om de gemaakte afwegingen te beoordelen. Vergeet overigens niet om de betreffende pastorant op de hoogte te brengen van het besluit om je ambtsgeheim te doorbreken.

Vastlegging en uitwisseling

Tijdens hun ambtsperiode hebben ambtsdragers de beschikking over vertrouwelijke informatie. Dat kun je niet allemaal onthouden, dus schrijf je zaken op. Dat verdient ook aanbeveling, want niets is zo vervelend als gemeenteleden steeds opnieuw zaken moeten vertellen die allang bekend zijn. Een ambtsdrager dient wel te zorgen dat vertrouwelijke informatie veilig wordt bewaard en onbevoegde toegang tot deze informatie wordt voorkomen. Wie zaken noteert in een schrift, zorgt dat deze opgeborgen wordt in een kast die afgesloten is zodat andere gezinsleden hier geen toegang toe hebben. En na terugtreden uit de kerkenraad overhandigt de afgezwaaide ambtsbroeder al zijn vertrouwelijke aantekeningen en papieren aan de kerkenraad. En wat uit den boze is, is om vertrouwelijke documenten ‘gewoon’ bij het oud papier aan de straat te zetten. Deze documenten dienen dusdanig vernietigd te worden dat het onmogelijk is voor anderen om deze gegevens te lezen.

Vandaag de dag is de meeste informatie digitaal; om dan de vertrouwelijkheid te waarborgen, is het beheer in een veilige en betrouwbare automatiseringsomgeving van de kerk onmisbaar. Deze dient beveiligd te zijn door middel van wachtwoorden en encryptie. Het gebruik van WhatsApp, privé email-accounts, opslag op de computer of tablet bij vertrouwelijke informatie kan echt niet. Daarmee komt vertrouwelijke informatie versnipperd terecht op allerlei plekken waar ook niet-ambtsdragers toegang hebben. Belangrijk is ook om de rechten van de broeders die terugtreden in te trekken. Dat er even tijd nodig is voor de overdracht aan de broeder die in zijn plaats bevestigd is, is logisch. Maar na een aantal weken moet dat zijn afgerond en dient de toegang tot vertrouwelijke informatie ingetrokken te worden.

J. van Vulpen

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen