Het verlaten individu Waarom voelen we ons zo leeg?

Met dit populaire boek van de psychiater Esther van Fenema hebben we opnieuw een kritische cultuuranalyse in handen die als het ware geboren is in de behandelkamer van de psychiater. Eerdere publicaties van bijvoorbeeld Dirk de Wachter of Damiaan Denys hebben ook al laten zien dat die behandelkamer niet meer alleen de plek is voor een mens in de knel. Hier wordt ook een samenleving gediagnosticeerd en… daarbij gaat niemand vrijuit.

Van Fenema stelt die cultuurdiagnose aan de hand van de zeven klassieke hoofdzonden, namelijk: hoogmoed, luiheid, hebzucht, onmatigheid, lust, woede en afgunst. Elke hoofdzonde wordt in een apart hoofdstuk uitgewerkt waarbij ze gebruik maakt van inzichten uit de Bijbel, literatuur, films, cultuur en haar ervaringen als psychiater. Ze schetst wat er met een samenleving gebeurt die God verlaat en zelf de positie van God in gaat nemen. Te veel liefde voor jezelf leidt tot buitensporig individualisme. Mentale luiheid draagt bij aan eenzaamheid en vervreemding van elkaar en de wereld om ons heen. De MeToo-beweging heeft laten zien wat de gevolgen zijn als lust grenzeloos wordt. Hebzucht staat de vrijheid en gelijkheid van zowel individu als samenleving in de weg en onmatigheid schaadt de solidariteit. Woede verteert het individu en vernietigt uiteindelijk de wereld. Afgunst put een samenleving uit en zal haar ontwrichten.

Al met al geen rooskleurig en hoopvol beeld en alsof dat nog niet genoeg is, voegt de auteur er nog een achtste hoofdzonde aan toe, namelijk: ‘de leegte’. Leegte ziet ze als de typerende hoofdzonde van onze tijd “omdat we onszelf als God zijn gaan zien zonder de bijbehorende verantwoordelijkheid te willen dragen. We vinden dat we overal recht op hebben en zijn grenzeloos en verwaarlozend geworden naar elkaar en de wereld om ons heen.” Ze noemt het bewust geen gevolg van een van die andere zeven zonden omdat we er zelf verantwoordelijk voor zijn en de mogelijkheid hebben om tegen de leegte te kiezen. Wat ziet zij dan als remedie? “Alleen door het toekennen van betekenis wordt onze werkelijkheid dragelijk en slokt de leegte ons niet op. Maar tegenwoordig is ons hoogste doel zoveel mogelijk consumeren en genieten. Zonder dat we het in de gaten hadden is betekenis stilletjes weggeslopen. Want wat is nog echt van waarde?”

Het is een helder (geschreven) boek dat je dwingt tot zelfreflectie. Dat laatste doet echter wel pijn omdat je je realiseert hoezeer je kind van deze tijd bent en zelf ook debet bent aan deze cultuur. Het doet tegelijk ook pijn omdat je de onmacht voelt deze cultuur te doorbreken. En toch maakt het ook een verlangen wakker om juist nu als kerk een contrastgemeenschap te zijn of weer opnieuw te worden, vanwege het evangelie van Christus. Dat evangelie heeft ongekende kracht in de vorming van ons karakter, de omgang met elkaar en de omgang met de schepping, om maat te houden en om nooit meer verlaten te worden.

Petronelle Baarda

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen