Luther over de overdenking van de Heilige Schrift (4)

Schriftmeditatie

In de zomer van het jaar 1505 treedt Maarten Luther – student van begin twintig – het klooster van de Augustijner Eremieten in Erfurt in. Zijn zoektocht naar een genadig God brengt hem tot deze ingrijpende keuze.

In het klooster komt hij aanraking met drie vormen van meditatie. Allereerst de zogenaamde ‘boetemeditatie’. In de tweede plaats de ‘passiemeditatie’ of ‘lijdensmeditatie’. In de derde plaats de ‘Schriftmeditatie’. Zoals ik u al eerder schreef, beschikte Luther in het Augustijnerklooster van Erfurt ook over een Latijnse Bijbel. De monniken lazen bepaalde Schriftgedeelten en overdachten die.

In de vorige bijdragen hebben we gehoord dat de eerste twee vormen van meditatie heel Luthers leven zijn meegegaan. Sterker dan dat in de Middeleeuwen gebeurde, heeft Luther de meditatie echter steeds weer gebonden aan de woorden van de Schrift. Het zijn de woorden van de Schrift die overdacht worden. Daarmee komen we niet alleen bij de derde vorm van meditatie die Luther in het klooster heeft leren kennen. Maar ook maken we de overgang naar het tweede deel van deze artikelenserie. Daarin stellen we de vraag hoe Luther in zijn latere leven heeft geschreven over de overdenking (meditatio) van Gods Woord. Zonder enige aanspraak op volledigheid wijs ik op drie uitspraken van de reformator.

Binnenste

Om te beginnen schrijft Luther in zijn verklaring van Psalm 1: ‘Mediteren is als het ware in het binnenste overdenken’. Wat hij met die wat raadselachtige woorden wil zeggen, is dat meditatie niets minder is dan het brengen van het Woord in de binnenste delen van de mens. Daarvoor is rust en tijd nodig. Van Luthers tijdgenoten weten we, dat Luther iedere dag veel tijd nam om zich af te zonderen voor gebed, studie en overdenking van de Schrift. Bekend is de uitspraak van de hervormer, dat juist wanneer hij het erg druk had, hij het zich niet kon veroorloven om slechts weinig te bidden.

Als Luther ‘mediteren’ aanduidt als het ‘overdenken in het binnenste’, klinkt daar voor ons ook nog iets anders in mee. Namelijk dat we de Heilige Geest onmisbaar nodig hebben bij het overdenken van de Schrift. Hij is het toch Die het hart van mensen, die zo in beslag genomen kunnen worden door allerlei bezigheden en beslommeringen – ook beslommeringen die het Koninkrijk van God aangaan – stil en leeg kan maken voor Zijn Woord. Want dát is nodig: dat ons hart ‘leeg wordt voor God’ (vacare Deo) om Gods Woord werkelijk te kunnen ontvangen.

Herkauwen

Een tweede beeld waarin Luther het ‘mediteren’ over de Schrift tekent, is het herkauwen (ruminatio). Dat is een oud beeld dat al in de Middeleeuwen werd gebruikt. Wij kennen het ook nog, als – soms ook in de consistorie – wordt gebeden of we het Woord mogen ‘herkauwen gelijk de reine dieren’. In het beeld van het herkauwen klinken voor Luther een paar dingen mee. Allereerst dat de mond in beweging is. Vervolgens dat het voedsel in steeds kleinere stukjes wordt verdeeld. En in de derde plaats dat iemand die herkauwt, voedende kracht ontvangt.

Afzonderlijke woorden

Die drie elementen worden toegepast op het overdenken van de Schrift. Luther is er een groot voorstander van dat we de Schrift hardop zullen lezen, en hardop overdenken. Onze mond moet in beweging zijn, als we de Schrift herkauwen. Voor Luther komt daar ook dit voordeel bij, dat we het Woord dan van buitenaf via onze oren tot ons nemen. Tegenover allerlei aanvechtingen en ongeloofsgedachten die vanuit ons binnenste kunnen opkomen, wordt het Woord gesteld. Het is een advies dat we juist ook kunnen geven aan hen die met veel aanvechting en bestrijding te maken hebben: lees het Woord hardop! Bovendien is Luther ook van mening dat een goede overdenking van de Schrift betekent: de tekst in steeds kleinere stukjes verdelen, net als bij het herkauwen. Stilstaan bij de afzonderlijke woorden. Die woorden als diamanten van alle kanten bezien, biddend om het licht van Gods Geest. En de afzonderlijke woorden vervolgens weer met elkaar en met het geheel van de Schrift in verband brengen. Juist in die weg wil de Heere Zijn Woord zegenen en gebruiken om hongerige harten te voeden.

Voor nu de vraag: Kennen we het geheim en de zegen van deze omgang met het gepredikte en gelezen Woord? Dat is een vraag voor alle lezers. Dat is bijzonder een vraag voor de broeders in de bediening en voor de andere ambtsdragers, wier roeping het toch is om ‘Gods Woord naarstig te doorzoeken, en zichzelf gedurig te oefenen in de overlegging van de verborgenheden des geloofs’ (bevestigingsformulier). Verschillende broeders zullen aan het begin van het jaar (her)bevestigd worden. De grote Herder der schapen geve een ieder van ons, geleid te worden in de grazige weiden van de Schrift om voedsel te mogen ontvangen. En om dat voedsel te mogen herkauwen.

Deze tekst is geautomatiseerd gemaakt en kan nog fouten bevatten. Digibron werkt voortdurend aan correctie. Klik voor het origineel door naar de pdf. Voor opmerkingen, vragen, informatie: contact.

Op Digibron -en alle daarin opgenomen content- is het databankrecht van toepassing. Gebruiksvoorwaarden. Data protection law applies to Digibron and the content of this database. Terms of use.

Printen